ب) امامت و رهبری

ب) امامت و رهبري

دو واژهي امام و امت از ريشهي اُم، به معني اصل، ريشه، مبدأ، مادر، چيزي كه اشياي ديگر با آن ارتباط دارند، محلبازگشت، مقصد، رئيس، ستون، وسط، مركز، آهنگ و عزيمت كردن، گرفته شده است.

دقت در اين معاني نشان ميدهد حركت، هدف و تصميمگيري آگاهانه، همراه معناي امام و امت است و امام را نميتوان به پيشوا و رهبر، و امت را به جمعيت و ملت ترجمه كرد.

در فرهنگ سياسي اسلام، امامت نوعي از رهبري است كه;

1. بر اساس عقيدهي الهي و متكي بر وحي باشد.

2. كليهي روابط انساني رابر پايهي ارزشهاي اسلامي در برگيرد

3. ارزشها، بنيادها، روابط اجتماعي، آرا و عقايد، فرهنگ، اخلاق، بينشها، سنّتها، خواستهها و... در راه تعالي فرد و جامعه هدايت شوند.

4. انسانسازي و ايجاد امت واحد به جاي كشورداري و انسانپروري و مردمداري مورد توجه قرار بگيرد.

اين نوع از رهبري ـ خواه ناخواه ـ سعادت به مفهوم مادي و بهتر زيستن به معناي دنيايي را نيز بهدنبال خواهد داشت، ولي اين دو هرگز بهعنوان هدف اصيل، مطرح نخواهند بود.(66)

در فرهنگ قرآن، به جامعهاي كه سعادت مادي و مصرف و رفاه ملاك زندگي تلقي شود و در آن از مسئوليت و رنجِ پويايي خبري نباشد امت گفته نميشود بلكه اين واژه به جمعيت سازمان يافتهاي گفته ميشود كه فرد و جامعه را به پويايي و حركت هدفدار، براساس موازين و ارزشهاي مكتب، در تمام روابط موجود در جامعه بكشانند.

از منظر قرآن امام انسان كاملي است كه امت را از سازمان سياسي و نظام اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي برخوردار سازد كه در شرايط حاكم، امكان دگرگوني و تكامل هر چه بيشتر و سريعتر براي امت، طبق موازين و ارزشهاي مكتب، فراهم شود. امام بايد تمام وجودش را صرف تحقق اين مسئوليت كند و هدفش نيز خدا باشد و در اين راه پرخطر و دشوار، بهگونهاي عمل كند كه اسوهي ديگران شود.

بدين ترتيب روشن ميشود كه رهبري در نظام امامت بار عقيدتي و انقلابي دارد و با ايستايي سازگار نيست. اعتقاد به امامت، به اين معني، بخشي از باورهاي يك مسلمان است. وقتي او با اين باور در كاروان امت جاي ميگيرد و جايگاه خود را در اين حركت عظيم و هدفدار باز مييابد، انقلاب به مفهوم اسلامي، قسمتي از زندگي او ميشود و جداشدن از حركت انقلابي به معني عقبماندن از قافلهي امت و مرگ، يا تبديلشدن او به خاشاك روي سيل خروشان خواهد بود. در اسلام اين نوع مرگ، بدترين مرگهاست، چنانكه مرگ پيشگامان در انقلاب (شهادت)، شايستهترين حيات انساني است.(67)

در طرح كلي امامت در اسلام، سه نوع رهبري پيشبيني شده است كه بهصورت طولي و به ترتيب عبارتاند از: امامت انبيا(عليهم السلام)، اوصيا و ائمهي معصومان(عليهم السلام)، و فقها.

در اين بخش سلسله مراتب طرح كلي امامت را به صورت كوتاه بررسي ميكنيم.