ب. روحانیت انقلابی

ب. روحانيت انقلابي

هرچند سابقه مخالفت روحانيت با رژيم پهلوي به دوره رضاخان باز ميگردد; اما ظهور امامخميني (ره) در صحنه سياسي ايران، از اوايل دهه چهل، نقطه عطف و فصلي جديد در مبارزه با محمدرضا پهلوي پديد آورد. در واقع قيام 15 خرداد 42 بهرهبري امام خميني، سبب پيدايش نسلي از روحانيان انقلابي

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. جهت مطالعه رك: زيبا كلام، پيشين ، صص 224 ـ 221; حميد عنايت، انديشه سياسي در اسلام معاصر ، ص 220; صفحاتي از تاريخ معاصرايران (اسناد مربوط به نهضت آزادي) ج 1، ص 40، ابراهيم افراسيابي، تاريخ ايران ، ص 177.

[125]

شد كه در سالهاي پس از تبعيد امامخميني، هدايتگر نهضت وي بهشمار ميآمدند و از پديدآمدن فضايي كه قبل از ظهور امام خميني بين قم و تهران حاكم بود، جلوگيري كردند. حوزههاي علميه، از سال 1343 به بعد در ليست سياه رژيم قرار داشت و هيچ مرجع طراز اولي حداقل در ظاهر نميتوانست با رژيم ارتباط داشته باشد.

اين نسل از روحانيت فاقد يك حزب و تشكيلات منسجم بود; اما با بهرهگيري از شبكه گسترده مسجدها،تكيهها، مراسم و شعائر ديني، توانست گروههاي متعددي از طرفداران امام را سازماندهي كند و گردونه انقلاب را به حركت در آورد. در اين مدت بسياري از روحانيان مبارز، تبعيد، زنداني و يا اعدام شدند. آيتاللّه خامنهاي به ايرانشهر، آيتاللّه مشكيني به كاشمر و آيتاللّه مكارمشيرازي به چابهار تبعيد و آقايان هاشمي رفسنجاني ، موسوي خوئينيها و طالقاني به زندان گسيل شدند. از اواسط سال 1356، روحانيان طرفدار امام در تهران ـ كه آقايان بهشتي ، مطهري ، مفتح ، باهنر ، مهدوي كني ، ناطق نوري ، كروبي ، هاشمي رفسنجاني و هادي غفاري در شمار فعالان آن (1) جاي داشتند ـ تشكلي بهنام روحانيت مبارز پديد آوردند. برنامهريزي راهپيماييها، سخنرانيها در مساجد و تهيه شعارها بهطور عمده توسط روحانيت مبارز صورت ميگرفت.