کعبه شناسی

كعبه شناسي

محمد تقي رهبر

گفته شده براى نخستين بار حضرت اسماعيل پرده اى بر روى كعبه كشيده است. بعدها قريش نيز چنين مى كردند و پرده دارى كعبه براى آنان منصبى ويژه به حساب مى آمد.در روايات اهل بيت، گرفتن پرده كعبه و تضرّع و دعا در آن حال آمده است و نقل شده كه حضرت على بن الحسين(عليه السلام) فراوان چنين مى كردند. اركان كعبه چهار زاويه كعبه را اركان كعبه گويند كه هر يك نام خاصى دارد. ركن شمالى را عراقى ركن غربى را شامى ركن جنوبى را يمانى و ركن شرقى را ركن حجرالاسود مى نامند، چون حجرالاسود در اين ركن است.

حجرالاسود يا سنگ سياه، از اجزاى بسيار مقدس خانه كعبه است. حجرالاسود در گوشه شرقى، به ارتفاع يك متر و نيم از زمين قرار گرفته است. در روايات شيعه و سنى نقل شده كه حجرالاسود از سنگهاى بهشتى است كه همراه آدم(عليه السلام) به زمين آمده است، همچنين در روايتى از رسول الله(صلى الله عليه وآله) حجرالاسود به منزله دست راست خداوند خوانده شده كه در روى زمين قرار گرفته است و مردم با دست كشيدن بر آن و بوسيدنش، گويى با خدا بيعت و اطاعت خدا را تثبيت مى كنند. در روايت آمده است كه اين سنگ در آغاز سفيد بوده، اما گناهانى كه فرزندان آدم انجام داده اند آن را سياه كرده است. استلام و بوسيدن حجرالاسود، مورد سفارش روايات قرار گرفته و در نقلها آمده كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) مقيّد به استلام و بوسيدن آن بوده اند. ملتــزم قسمتى از ديوار كعبه را كه در يك سوى آن حجرالاسود و در سوى ديگرش باب كعبه قرار دارد ملتزم مى نامند.

 در ازدحام كنونى، استلام حجرالاسود بسيار مشكل است و موجب آزار ديگران مى شود و بخصوص براى خواهران كه با نامحرمان برخورد خواهند كرد خالى از اشكال نيست. با توجه به اين نكات، چنانكه استلام حجر براى حاجى به راحتى مقدور نبود بدان اصرار نورزد و خانمها از آن خوددارى كنند.

اين محل از آن روى ملتزم ناميده شده  است كه مردم در آن قسمت به ديوار ملتزم مى شوند و دعا مى خوانند. از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نقل شده است كه فرمود: ملتزم محلى است كه دعا در آنجا مستجاب مىشود و هيچ بنده اى نيست كه در آنجا خدا را بخواند و خداوند دعايش را مستجاب نكند.حطيــم يكى از نقاط مقدس، كه ميان درب خانه كعبه و حجرالاسود قرار دارد نقطه اى است كه آن را حطيم مى نامند و گفته اند حطيم ما بين حجرالاسود و مقام ابراهيم و زمزم و حجراسماعيل است.حجر اسماعيل در قسمت شمالى كعبه، ديوارى به ارتفاع 1/30 متر وجود دارد كه قوسى شكل است و حجر اسماعيل ناميده مى شود. حجر اسماعيل نيز يادگارى است از زمان ابراهيم و اسماعيل كه خانه كعبه را بنا كرده اند. نقلهاى تاريخى حكايت از آن دارد كه اسماعيل در همين قسمت كنار بيت الله الحرام زندگى مى كرده و خيمه گاه او در همين جا بوده است. مادرش هاجر نيز با وى در اين مكان مى زيسته و پس از رحلت در آنجا دفن شده اند. مقام ابراهيم يكى از نقاط بسيار مقدس مسجدالحرام، محلى است كه مقام ابراهيم ناميده مى شود. اين مقام يكى از شعائر الهى خوانده شده و آن سنگى است كه حضرت ابراهيم(عليه السلام) بر آن ايستاده و بناى خانه كعبه را بالا برده است. بر روى اين سنگ اثرى از پاى ابراهيم(عليه السلام) ديده مى شود، و اكنون در مسجد الحرام در فاصله 13 مترى كعبه، در يك ضريح كوچك و محفظه بلورين نگهدارى مىشود. حاجيان بايد نماز طواف واجب را نزد مقام ابراهيم بجاى آورند.

چاه زمزم از ديگر آثار قديمى مسجدالحرام است. اين چاه در قسمت شرقى مسجدالحرام و كمى فاصله با حجرالاسود قرار دارد، و همانند ديگر مشاهد حج، از آثار ابراهيم و اسماعيل و هاجر است. اكنون در كنار صحن مسجدالحرام سردابى است كه به چاه زمزم راه دارد و زائران در آنجا از آب زمزم مى نوشند.

در روايات اهل‌بيت(عليه السلام) نوشيدن از آب زمزم مورد سفارش قرار گرفته است. مسعى محلى است كه حجاج بايد در آنجا ميان كوه صفا و مروه به سعى بپردازند. خداوند در قرآن از صفا و مروه به عنوان شعائرالله ياد كرده است، صفا و مروه دو كوه كوچكى است كه صفا در دامن كوه ابوقبيس و مروه در دامن كوه قيقعان قرار دارد. فاصله اين دو كوه امروزه به صورت سالنى دو طبقه ساخته شده است كه محل سعى است و البته زائران شيعه در طبقه فوقانى سعى نمى كنند زيرا سعى بايد بين دو كوه باشد.مسجد جني‌ يكى ديگر از مساجد معروف مكه، مسجد جن است. گويند سبب نام يافتن اين مسجد به مسجد جن، از آنجاست كه سوره مباركه جن در اين مكان بر پيغمبر(صلى الله عليه وآله)نازل شده است. مسجد جن در ناحيه شمالى مسجد الحرام، در كنار خيابان مسجدالحرام، نزديك قبرستان حجون (كمى بعد از پل حجون) قرار دارد، خواندن نماز در اين مسجد و دو ركعت نماز تحيّت مستحب است.

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />