دستور العمل‌های اخلاقی مرحوم ملا محمدمهدی نراقی(ره) توجه به نماز و خشوع دل

دستور العمل‌هاي اخلاقي مرحوم ملا محمدمهدي نراقي(ره) توجه به نماز و خشوع دل

حضور قلب عبارت است از فارغ ساختن دل از آنچه به آن مشغول است. و سخن او در آن است تا اين كه بداند چه مي‌كند و چه مي‌گويد، بدون آن كه فكر او به جاي ديگر رود. در اين صورت به خاطر ياد نماز در دل، حضور قلب حاصل است. حضور قلب گاهي با توجه به نماز و گاهي به خشوع دل؛ يعني نماز گزار تمام حواس خود را متوجه نماز سازد و همه انديشه و همت او نماز باشد و جز معبود در دل او نباشد.

خشوع جوارح در نماز

يكي از راه‌هاي حضور قلب مي‌باشد. خشوع جوارح به اين است كه چشم خود را به زير افكند و به چيزي ديگر التفات نكند و با چيزي بازي ننمايد و دهن دره و خميازه نكشد و انگشتان پاي خود را رو به قبله بدارد. بالجمله حركتي براي غير نماز نكند و چيزي از مكروهات مرتكب نشود.»1

سبب حضور قلب، اهتمام و توجه داشتن به نماز است، چون هر كس دل بسته به چيزي باشد و به آن اهميت دهد، دلش در آن چيز حاضر است و به آن التفات دارد. هرگاه دل در نماز نباشد، بيكار نيست، بلكه به امري از امور دنيا مشغول خواهد بود. پس براي حضور قلب در نماز چاره‌اي نيست جز صرف همت به آن.

راه كار اهتمام به نماز

اهتمام حاصل نشود مگر اين كه آدمي يقين كند كه آخرت بهتر و پاينده‌تر است و وسيله رسيدن به آن هم نماز است. هرگاه به اين توجه نيفزايي و عالِم به حقارت دنيا نباشي و حضور قلب هم نداشته باشي، گمان مبر كه سببي غير از ضعف ايمان و يقين داشته باشي. پس بايد در تقويت يقين و ايمان بكوشي.2

غفلت دل در نماز

هر عملي كه تأثير آن در صفا دادن بيشتر باشد برتر است. سخني كه از روي غفلت سرزند مناجات نيست. كسي كه با دل غافل «اهدنا الصراط المستقيم» بگويد خواستار چيست؟ مخاطب در نماز خداي تعالي است، هرگاه دل بنده با پرده غفلت پوشيده باشد و او را نبيند و مشاهده نكند، بلكه از مخاطب غافل باشد و زبان به حكم عادت بجنباند، چقدر از هدف نماز كه براي پاك ساختن دل تشريع شده دور است! بهره هر كسي از نماز به اندازه خوف و خشوع و تعظيم اوست، چون نظر گاه خدا دل‌هاست نه ظاهر حركات.3

ــــــــــــــــــــــــ

1ـ جامع السعادات، ج3، ص 320.

2ـ همان، ص328.

3ـ همان، ص321.

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />