حکایت خوبان محاسبه خود در خانه خدا
حکایت خوبان یک برنامه معنویمحاسبه خود در خانه خدا(بخش اول)ارزش محاسبه نفسپیامبر اکرم (ص) به ابوذر سفارش فرموده‌اند انسان عاقل در تقسیم اوقات روزانه باید ساعتی را برای محاسبه نفس قرار دهد. نکته قابل توجه در این تقسیم اوقات آن است که بخش محاسبه نفس در کنار
حكايت خوبان
يك برنامه معنوي
محاسبه خود در خانه خدا
(بخش اول)
ارزش محاسبه نفس
پيامبر اكرم (ص) به ابوذر سفارش فرموده‌اند انسان عاقل در تقسيم اوقات روزانه بايد ساعتي را براي محاسبه نفس قرار دهد. نكته قابل توجه در اين تقسيم اوقات آن است كه بخش محاسبه نفس در كنار مناجات تفكر و اختصاص وقتي براي استراحت آمده است و اين جدي بودن امر محاسبه نفس را مي‌رساند.
عبارت شريف حديث: «وَ عَلَي الْعَاقِلِ مَا لَمْ‌يَكُنْ مَغْلُوباً أَنْ تَكُونَ لَهُ سَاعَاتٌ سَاعَةٌ يُنَاجِي فِيهَا رَبَّهُ وَ سَاعَةٌ يُحَاسِبُ فِيهَا نَفْسَهُ وَ سَاعَةٌ يَتَفَكَّرُ فِيهَا صُنْعَ اللَّهِ إِلَيْهِ وَ سَاعَةٌ يَخْلُو فِيهَا بِحَظِّ نَفْسِهِ مِنَ الْحَلَالِ فَإِنَّ هَذِهِ السَّاعَةَ عَوْنٌ لِتِلْكَ السَّاعَاتِ»
در جاي ديگري فرموده‌اند: «يَا أَبَاذَرٍّ حَاسِبْ نَفْسَكَ قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبَ فَإِنَّهُ أَهْوَنُ لِحِسَابِكَ غَداً ... يَا أَبَا ذَرٍّ لَايَكُونُ الرَّجُلُ مِنَ الْمُتَّقِينَ حَتَّي يُحَاسِبَ نَفْسَهُ أَشَدَّ مِنْ مُحَاسَبَةِ الشَّرِيكِ شَرِيكَهُ »
«اي ابوذر از نفس خود حساب بكش قبل از اينكه محاسبه‌ات كنند. چرا كه محاسبه الان تو حساب‌رسي فرداي تو را آسان مي‌كند. ... كسي با تقوا نخواهد بود مگر آنكه خود را به شدت محاسبه كند؛ شديدتر از آنكه شريكي شريك خود را حساب‌رسي مي‌كند.»پيامبر گرامي خدا (ص) آنچنان به محاسبه نفس توصيه فرموده بودند، كه يكي از ياران او به نام ربيع ابن خيثم هر چه در طول روز حرف مي‌زد، همه را يادداشت مي‌كرد؛ و شب هنگام همه را مرور مي‌كرد، كه در طول روز چه‌ها گفته است، و چرا گفته است. آنگاه بادلي پر اندوه آه مي‌كشيد و مي‌گفت: خوشا به سعادت كساني كه سكوت كردند و هيچ نگفتند.
درباره ارزش محاسبه نفس و اهميت آن همين بس كه بدانيم و يا اگر مي‌دانيم براي خود يادآوري كنيم كه امام كاظم (ع) خطاب به هشام مي‌فرمايند: « لَيْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ يُحَاسِبْ نَفْسَهُ فِي كُلِّ يَوْمٍ فَإِنْ عَمِلَ حَسَناً اسْتَزَادَ اللَّهَ وَ إِنْ عَمِلَ سَيِّئاً اسْتَغْفَرَ اللَّهَ مِنْهُ وَ تَابَ إِلَيْهِ » « از ما نيست كسي كه خود را همه روزه محاسبه نكند كه اگر كار خوبي انجام داده است از خدا بخواهد كه توفيق بيشترش دهد و اگر كار بدي كرده است استغفار و توبه كند »
مگر محاسبه نفس چقدر اهميت دارد كه شرط با اهل بيت (ع) بودن قرار گرفته است. ما مي‌دانيم ائمه هدي بسيار مهربانند و به اين سادگي‌ها از دوستان خود دست بردار نيستند. پس حتما رازي در محاسبه نفس هست كه تا اين اندازه حياتي شده است. آن‌هم هر روز حساب نفس را كشيدن كه بسياري از مردم آن را كار دشواري مي‌دانند.حال كه در موقعيت بسيار استثنايي حج و سرزمين نوراني وحي و نبوت قرار گرفته‌ايم، بسيار بجاست به محاسبه نفس بپردازيم؛ و بعد از همه دريافت‌هاي معنوي و پاكي پرونده‌ها از معاصي بتوانيم با محاسبه خود، در حفظ و نگهداري از بركات معنوي اين سفر تلاش كنيم. شايد اين سرآغازي باشد براي آنكه به محاسبه نفس روزانه عادت كنيم؛ و اين سنت حسنه را با خود به يادگار ببريم.
برخي از فوائد محاسبه نفس
شايد اولين فايده محاسبه نفس اين باشد كه باب خودشناسي و معرفت نفس را باز مي‌كند. محاسبه نفس خودآگاهي را افزايش داده، و بخش عمده معرفت نفس كه مقدمه معرفت خدا است با همين آگاهي از خود تأمين مي‌شود. كه اميرالمؤمنين (ع) فرموده‌اند: «من عرف نفسه فقد عرف ربه» هر كه خود را شناخت خدا شناخته است.
محاسبه نفس انسان را نسبت به پنهاني‌ها و پيچيدگي‌هاي روح خود هوشيار مي‌كند. مطلب قابل توجه آنست كه نفس هميشه در حال پنهان كاري و توجيه كردن بدي‌ها و خوب جلوه دادن خود است. با وجود چنين فريب‌كاري‌هايي كه در نفس انسان موج مي‌زند، تنها با حساب كشيدن از آن است كه مي‌توان از واقعيت‌هاي دروني او آگاه شد و مكرهاي نفس را بي‌اثر ساخت. و الا هميشه تمام ثمرات عبادات و خوبي‌ها را با بدي‌هاي پنهانش خراب خواهد كرد.
فايده ديگر اين است كه محاسبه نفس به انسان قدرت خود سازي مي‌دهد؛ و براي تأمين و تحكيم استقلال در شخصيت انسان، بسيار مؤثر است. انسان موجودي مستقل آفريده شده است و نبايد منتظر بماند تا هميشه ديگران بر وضعيت او تأثير مثبت بگذارند و تنها شرايط مناسب محيطي موجب ارتقاء روحي و معنوي بشوند. كسي كه شرايط خوب تعيين كننده‌ترين عامل در خوب بودن او باشد، شرايط بد هم تمام خوبي‌هاي او را از بين خواهد برد. كما اينكه بسياري از آدم‌ها به دليل همين دچار لغزش مي‌شوند. يكي ديگر از آثار محاسبه نفس نوعي مقدمه سازي بسيار لازم براي توبه است. چرا كه اميرالمؤمنين (ع) مي‌فرمايند: «وَ اللهِ مايَنجُوا مِنَ الذَّنبِ اِلَّا مَن اَقَرََّّ بِه» «به خدا قسم از گناه نجات پيدا نمي‌كند مگر آنكس كه به گناه خود اقرار كند» كسي كه محاسبه نفس نكرده، و خود را بررسي ننموده است، كه دقيقا چه عيوبي دارد، چگونه مي‌تواند به بدي‌هاي خود اعتراف كند؛ و توبه كند تا از آن‌ها نجات پيدا كند.
از طرف ديگر كسي كه مي‌خواهد ديگر به گناه باز نگردد، بايد ابتدا بداند كه گير كارش كجاست و در اثر چه عيوب پنهاني، عيوب آشكار از او سر مي‌زند. بگذريم از اينكه بعضي افراد حتي عيوب آشكار خود را هم احصاء ننموده‌اند؛ و در يك جمع‌بندي از آمار و گستره آن در رفتارهاي خود بي‌خبرند. و اين كمترين ثمره محاسبه نفس است، كه حساب ميزان بدي‌ها در يك جمع‌بندي به دست انسان مي‌آيد و ميزان اصرار انسان براي برخي بدي‌ها معلوم مي‌شود.
از پرتو خورشيد
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ
آمِنًا وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَن نَّعْبُدَ الأَصْنَامَ (آيه 35 سوره ابراهيم)
و [ياد كن] هنگامي را كه ابراهيم گفت پروردگارا اين شهر را ايمن گردان
و مرا و فرزندانم را از پرستيدن بتان دور دار...
كلام نبي مكرم(ص)
اگر روزي بر من بگذرد و در آن روز دانشي نياموزم كه مرا به‌خداوند نزديك كند،
طلوع آفتاب آن روز بر من مبارك مباد.
نهج الفصاحه
استفتائات
مقام معظم رهبري حضرت آيت‌الله سيدعلي خامنه‌اي (مدظله)
مسأله 114 مناسك – لازم است جامه‌اي كه لنگ قرار داده مي‌شود نازك و بدن‌نما نباشد.
مسأله 115 مناسك – وجوب پوشيدن دو جامه احرام مخصوص مردان است. ولي زنان مي‌توانند در همان لباس خودش به هر نحو كه هست محرم شوند چه دوخته باشد يا نباشد، مشروط بر اينكه شرايط لباس نمازگزار رعايت شده باشد.