بارگاه امید نگاهی به اسرارحج

بارگاه اميد

نگاهي به اسرارحج
(بخش اول)
شيخ حسن طراد
 ترجمه : جواد محدّثي
عبادت، فلسفه آفرينش انسان است و اگر با شرايط و آدابش انجام شود، رابطه ايماني و عبوديت انسان با خدا را تحكيم مي‏بخشد. نتيجه مثبت عبادت همان «تقوا» است كه روح و قلب عبادت است و عبادت بي‏تقوا، پيكري بي‏جان است.همه عبادت‏ها از جمله حج، از همين رمز و راز برخوردارند و با تأمين روحيه تعبد و تسليم، سير انسان را هماهنگ با مجموعه هستي در مسير هدف خلقت و كمال وجود، تنظيم مي‏كنند.براي روشن شدن اين هدف و بهره نهفته در حج، بايد در برابر يكايك برنامه‌هاي حج درنگ و تأمّل داشت.
اخلاص
پيش از پرداختن به رموز و اسرار و فوايد هريك از اعمال اين عبادت مقدّس، بايد از مهم‏ترين ركن آن ياد كرد كه درستي عمل و پذيرش اين عبادت و رسيدن به هدف، به آن بسته است، يعني «اخلاص» كه در همه عبادت‏ها شرط نخستين است.آن‏چه زمينه‏ساز فراهم آوردن اين عنصر اساسي است، اهميت دادن به نقش آن در درستي عبادت و برخورداري انسان از ثواب است. بايد كمي به خود نگريست و انگيزه‏هاي دروني را ارزيابي كرد و آن را از هر انگيزه غيرالهي پيراسته ساخت و همانگونه كه آلودگي جامه، مانع صحّت نماز است، بايد آلودگي نيت را هم مانع صحّت و پذيرش نماز و هر عبادت ديگر دانست و با نيت پاك، به عبادت پرداخت و به رضاي الهي رسيد. هم آيات قرآن به اين اخلاص در عبادت فرمان داده است، هم توصيه اكيد رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله و امامان معصوم عليهم‏السلام است. بالاترين انگيزه عبادت هم «حبّ الهي» است كه به فرموده حضرت علي عليه‏السلام عبادت آزادگان است و برتر از عبادتي است كه به قصد رسيدن به بهشت و ثواب يا به انگيزه گريز از عذاب دوزخ انجام مي‏شود. براي رسيدن به اخلاص نيز، از جمله بايد با راه‏ها و روش‏هايي آشنا شد كه ابليس از آن‏ها وارد مي‏شود و بهره مي‏گيرد و عبادت را تباه مي‏سازد، مثل ايجاد ترديد در اصل خداي متعال، يا ارزش و جايگاه دين و نقش آن در مديريت جامعه، يا جاودانگي تعاليم اسلام و قدرت‏داشتن بر پاسخگويي به نيازهاي روز. اگر از اين راه‏ها نتوانست، حسنات او را از راه ديگري مي‏سوزاند و خاكستر مي‏سازد، راه آلوده‏ساختن به گناهان، يا آميختن نيت به ريا و خودنمايي.
پاكي مال
گام ديگر پس از پاك‏سازي درون از ريا و عوامل عمل‏سوز، پاك‏سازي مال از حقوق شرعي است و بدون آن نماز و عبادات و حج انسان تباه مي‏شود. حاجي كه بخواهد با مال و ثروتي كه حقوق ديگران به آن تعلّق گرفته، هزينه سفر حج و تهيه جامه احرام و قرباني و... را بپردازد، نماز و طواف و حجّش باطل مي‏شود و از قرباني حرام بهره‏اي نمي‏برد و از مسير طاعت و بندگي كه جوهره حج و عبادات ديگر است، دور مي‏شود.اهتمام به اداي اين حقوق لازم است و سهل‏انگاري در پرداخت خمس و حقوق واجب مالي و امروز و فردا كردن، حاجي را در پرتگاه اين تباهي عمل و عبادت قرار مي‏دهد و نوعي بي‏توجهي به سپاس نعمت‏هاي الهي به‏شمار مي‏رود.
همسفر خوب
حج، علاوه بر آن‏كه عبادت است، يك سفر و كوچ هم محسوب مي‏شود. نقش همسفر و همراه در موفقيت‏آميز بودن سفر را نمي‏توان انكار كرد، به‏خصوص اگر اين همسفر، عهده‏دار كارهاي كاروان و مديريت حج زائران باشد. همسفر خوب كسي است كه اين ويژگي‏ها را داشته باشد: دين‏شناسي و آگاهي از مسائل شرعي، راستگو و درست‏كردار و امين بودن، صبوري و داشتن سعه صدر و ظرفيت و تحمّل.برترين و كارآمدترين همسفر و همراه انسان «خدا» است كه مي‏تواند پيوسته تكيه‏گاه و همدم و مونس انسان قرار گيرد و ضعف انسان را به قدرت خويش جبران كند و در مشكلات، هراس زائر را به ايمني تبديل سازد و او را تقويت روحي و ايماني كند. «دعا» كليد ارتباط با اين همدم دايمي است و انس با او، انسان را از احساس تنهايي نجات مي‏دهد.
حج، كوچ فكري و روحي
عبادت، براي رساندن انسان به ارزش‏هاي برتر معنوي و گسستن از وابستگي‏هاي مادّي است. روح، كششي به‏سوي بالا و افق‏هاي متعالي دارد و عبادت، زمينه‏ساز اين ارتقاي روحي است وسبك‏بالي روح، در سايه پرستش فراهم مي‏آيد. نمازهاي روزانه، مثل شستشوي پنج نوبت در آب كه بدن را پاك مي‏كند، پاك‏ساز روح از آلايش‏هاي گناهان است. حج نيز با آن‏كه در سراسر عمر يك بار واجب است، همين نقش را ايفا مي‏كند و ويژگي‏ها و كيفيتي كه در اين عبادت نهفته، آن‏را امتياز مي‏بخشد و رنج‏هاي سفر و تنگناهاي انجام اعمال، پالاينده روح و بيدارگر فكر است. «عامل كيفي» حج، جبرانِ «عامل كمّي» را بر عهده دارد و حج را به مثابه حضور در يك ميدان نبرد مي‏سازد. از اين رو اثربخش‏تر و كارسازتر است.در اين فريضه، هم حركت جسمي است هم فكري، هم تلاش بدني است هم تكاپوي روحي، و جان آدمي با اين دوبال در آسمان فضيلت و معنويت به طيران مي‏آيد. در سايه حركت فكري‏است كه انسان به فلسفه آفرينش و رمز عبوديت و بندگي خويش نزديك‏تر مي‏شود و به منافع برتر از سود مادّي مي‏انديشد و «راه آخرت» را مي‏پيمايد و از دوراهي تقوا و عصيان، راه تقوا و طاعت را برمي‏گزيند. اين كوچ معنوي براي يك مسلمان بسيار سودمند است. در كنار آن تحرّك جسمي هم وجود دارد و ناگفته پيداست كه هر حركت جسمي، مسبوق به حركت فكري و رسيدن به مرحله عزم و اقدام است. مجموعه اين برنامه‏ها «ملكه عبوديت» را براي انسان فراهم و روح بندگي را تقويت مي‏كند.
بازگشت آثار و نتايج حج، به خودِ حاجي است و ثمراتش در زندگي خود او متجلّي مي‏شود. قرآن هم فرموده است كه از قرباني شما، گوشت و خوني به خدا نمي‏رسد، بلكه تقواي شما به خدا مي‏رسد. و اين اشاره به بهره‏وري خود انسان از عبادات خويش است و آن‏كه سود مي‏برد، خود اوست نه خدا. باز هم قرآن، ثمره حضور در عرصه مهم و گسترده حج را مشاهده منافع خويش معرفي مي‏كند...اين‏كه اسرار و فوايد حج چيست، نياز به توضيح و تبيين دارد. از احرام گرفته تا طواف و نماز و قرباني و وقوف و... همه حكمت‏ها و اسراري دارد كه بايد آن‏ها را شناخت و شناساند. مؤمنان راستين باور آگاهانه دارند كه خداوند، سرچشمه خير و نيكي است و از رهگذر تشريع اين‏گونه عبادت‏ها هم قصدي جز خيررساندن به بندگان ندارد. پس بايد خيرهاي نهفته در اين شعائر و عبادات را فهميد. توجّه به اين حكمت‏ها و فلسفه‏ها ريشه در دين ما دارد. امام صادق عليه‏السلام در «توحيد مفضّل» به تبيين اين‏گونه معارف پرداخته است، كتاب «علل‏الشرايع» مرحوم صدوق، براساس همين هدف تدوين شده است. علماي بسياري هم به نگارش كتاب‏هايي در فلسفه عبادات پرداخته‏اند.شناخت اين حكمت‏ها، ايمان را راسخ‏تر و معرفت را ريشه‏دارتر مي‏سازد.
ادامه دارد

شكوفه‌هاي نوآوري درگفت وگو با
حجت الاسلام والمسلمين  احمد مبلغي

خروج از عادت گرايي

حجت الاسلام احمد مبلغي، مسوول پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي از حج به عنوان مجموعه‌اي از رفتارها، اعمال و مناسك پر رمز و راز ياد كرد كه مفاهيم عميقي را بر دوش خود حمل مي‌كند. وي گفت: هركسي كه به حج پا مي‌گذارد خود را با دنياي جديدي مواجه مي‌بيند و از رفتارهاي حج احساس ويژه‌اي به او دست مي‌دهد و درك مفاهيمي از آن اعمال را پيدا مي‌كند كه همه نشان‌دهنده قدرت تاثير گذاري حج و ايجاد تحول در انديشه و روح افراد دارد. وي افزود: از آنجا كه حج آميزه‌اي از عبادت و انديشه‌هاي اجتماعي، اقتصادي و سياسي است بايد براي بهره گيري از آن برنامه‌ريزي كنيم و يك اصل را بايد در اين برنامه‌ريزي‌ها مورد توجه قرار دهيم و آن اين كه تلاش كنيم حج را از يك عبادت عادت شده و قابل انجام به شكل عادت، بيرون بياوريم. بايد زائران را آگاه ساخت كه نبايد حج را به عنوان يك عمل خشك از سر عادت انجام دهند.
وي در گفتگو با خبرنگار زائر تاكيد كرد: بايد ذهنياتي كه به سرعت به سمت ظواهر حج مي‌رود را شكست و كوشيد معاني را در وادي اعمال وارد كنيم تا معاني بر ذهنيت و دلها مستولي شود. عادت و ظواهر يك آفت بزرگ است كه مجموعه در حال حج را از بهره‌مند شدن از مفاهيم و رازهاي نهفته در حج دور مي‌كند كه با شكستن آنها مي‌توان نوعي نوآوري در اين سفر ايجاد كرد.
حجت الاسلام والمسلمين احمد مبلغي معتقد است نبايد حج را به مجمع الجزايري از اعمال تبديل كنيم. بايد پيوندهاي في مابين اجزا را براي زائران تبيين كرد تا حاجي احساس كند اين مجموعه اجزايي است كه مكمل يكديگرند و بدون اين اجزا يا بخشي از آنها، اين مجموعه نارسا و ناقص است. آموزش متمركز براي برجسته سازي پيوندهاي في‌مابين اجزا بايد در برنامه ريزي‌هاي نهادهاي متولي در امر حج مد نظر قرار گيرد.
وي معتقد است براي ايجاد نوآوري در برنامه‌ريزي‌ها بايد اجازه دهيم نسل جديد براي ارائه مفاهيمي كه از حج فهم مي‌كند در مواجهه با آنها، خود به ميدان بيايد و با زبان، نگاه و ادبيات ويژه خود اين مفاهيم را ارائه دهد. وي با اشاره به اينكه بايد در برنامه ريزي‌ها، رابطه حج هر سال با سال‌هاي قبل و بعد تعريف شود بر لزوم ترسيم چشم اندازي براي حج تاكيد كرد و گفت: بايد در برنامه ريزي‌ها عنوان شود كه حج "بايد" به يك نقطه متعالي برسد و حركتي را در مسيري مشخص آغاز كند و به هدفي معين برساند نه اينكه ارتباط‌ حج‌ سالهاي گذشته را از هم منفك كنيم.
حجت الاسلام مبلغي توجه به جنسيت‌ها را نوعي نوآوري در برنامه ريزي‌هاي مربوطه به حج مي‌داند و تصريح مي‌كند: در حج از دو جنس مختلف شركت مي‌كنند و ما نبايد خيلي خام و بي دقت اين مسئله را رها كنيم بلكه در نظر گرفتن مطالبات و وضعيت زنان و مردان، مسائل و توانايي‌ها، خود نوعي نوآوري در برنامه ريزي‌هاي مربوط به حج است.

يك توصيه
در برخورد با مسؤولان هتل و خدمتگزاران از جمله‌هاي تشكرآميز و محترمانه،
 بيشتر استفاده كنيد.

يك  نكته
بهترين شيوه براي پيشگيري از سرقت  علاوه بر حفظ و مراقبت بيشتر از لوازم بويژه در معابر عمومي و فروشگاه‌ها، حمل حداقل مبلغ مورد نياز است.
 بنابراين از همراه داشتن مبالغ زياد خودداري كنيد.