گفت و شنید پالایشگاه حج
گفت و شنید تهدید‌های حج در گفت و گوی زائر با حجت الاسلام والمسلمین طائب پالایشگاه حج خرید بازار و عوامل غفلتروحانی کاروان جانبازان، چند دقیقه‌ای میهمان زائر بود و از دریچه نگاه او نه تنها فرصت‌های حج را مرور کردیم بلکه، از تهدیدهایی گفتیم که شاید ت
گفت و شنيد
تهديدهاي حج در گفت و گوي زائر با حجت الاسلام والمسلمين طائب
پالايشگاه حج
خريد بازار و عوامل غفلت
روحاني كاروان جانبازان، چند دقيقه‌اي ميهمان زائر بود و از دريچه نگاه او نه تنها فرصت‌هاي حج را مرور كرديم بلكه، از تهديدهايي گفتيم كه شايد تا امروز كمتر يه آن پرداخته شده است...
رهبر انقلاب در ديدار اخير خود با كارگزاران حج، درباره فرصت‌هاي حج نكات بسيار خوبي را مطرح كردند، سوال اول من اين است كه چگونه مي‌شود كه تهديدهاي حج يك زائر را مورد هجوم قرار مي‌دهد؟
- خود از دست دادن فرصت‌ها، تهديد است. خود اين عمري كه در اختيار انسان‌ها است، سرمايه اوست و اين بايد در راه كمال مصرف شود. اگر عمر در راه كمال مصرف نشود همان ضرر و خسراني است كه برايش به وجود مي‌آيد. حج، فرصت مغتنمي است كه بهترين عوامل رشد و كمال در اختيار انسان‌ها قرار مي‌گيرد، حالا عدم استفاده از اين عوامل رشد، تهديد است.
چگونه از اين فرصت‌ها استفاده نمي‌شود؟
- حج يك پالايشگاه است. بايد براي درك عوامل رشد به مسائل پالايشي حج توجه كنيم. از احرام بايد شروع كرد؛ احرام مانند يك پالايشگاه عمل مي‌كند. انسان‌ها در طول زندگي روزمره دچار عاداتي مي‌شوند كه مانع كمال است هر چه دلشان بخواهد، مي‌گويند. خود آزادي در كلام بر اساس شهوت، مانع كمال است. غيبت، توهين، تندي اخلاق و... به هر منظري بخواهد نگاه كند. هر مدل غذايي كه بخواهد بخورد و... اين‌ها مبنايش «نفس» است. احرام، رفتار را به پالايشگاه مي‌برد. در اينجا فسوق، كفاره دارد. براي نگاه به آيينه و خود، كفاره گذاشته‌اند. تهديد در اينجا اين است كه شخص محرم از اين نكات غافل شود، محرم وقت اجرايش كم شود. شيطان در حج مي‌آيد عصبانيت‌ها را زياد مي‌كند. مثلاً يك حاجي عصباني مي‌شود. از هم اتاقي‌ها، از غذا و... گله مي‌كند. يعني اگر زائر دقت كند مي‌بيند اينجا عصبانيت‌ها تشديد شده است.اين حضور شيطان است تا پالايش را از بين ببرد. اگر كسي احرام بست و از چارچوب مشخص شده خارج شد پالايشگاه را خراب كرده است. او ديگر پالايش نخواهد شد. پس يكي ديگر از تهديدها، خروج از حالت پالايشي هنگام احرام است.
چرا عصبانيت. چرا شيطان در محور ديگري به دنبال فريب نيست؟
- براي اينكه وقتي عصبانيت باشد، جدال به‌وجود مي‌آيد. توهين مي‌آيد. انسان در حالت عصبانيت است كه با ديگران درگير مي‌شود. در داستان نگاه، شيطان زيباسازي مي‌كند. خداوند متعال هم محيطي درست كرده كه شرايط امتحان سخت شود. از انواع و اقسام در اينجا مي‌آيند و خداوند متعال به خانم‌ها گفته است صورت‌ها را نپوشانيد. صورت‌ها بايد باز باشد. يعني خداوند شرايط پالايشگاه را جوري قرار داده كه اين مواد زائد دارد مي‌سوزد. خداوند حج را محيطي قرار داده است كه انسان‌ها به كمال برسند. انسان براي كمال بايد برود در آتش و خداوند شرايط اين آتش را كنترل شده ايجاد كرده است. شيطان مي‌آيد از اين شرايط انسان را بيرون ببرد. به همين دليل زيباسازي مي‌كند تا نگاه خراب شود و...
و تهديد ديگر؟
- غافل شدن انسان از سازندگي حج، تهديد ديگر است. وجود و فعاليت شيطان را كسي نمي‌تواند انكار كند. شيطان همواره با انسان است. كسي نمي‌تواند ادعا كند كه از تخريب‌هاي شيطان در امان بوده است. منتها چون اين ضربه‌ها به مرور است، مثل دو نفر كه در كنار يكديگر رشد مي‌كنند از تغييرات همديگر مطلع نمي‌شوند. انسان‌ها متوجه نمي‌شوند كه اين ضربه‌ها چه تأثيري بر آنها خواهد گذاشت. حج اين خرابي‌ها را بازسازي مي‌كند. «غفلت» تهديدي است كه اين اثر را خراب مي‌كند.
چطور شما در كارخانه قسمتي داريد تا بخش‌‌هاي فرسوده كالا را بازسازي و استانداردسازي مي‌كند، حج همان بازسازي است حالا اگر در اين قسمت عوامل تخريب موفق شوند، خيلي خرابي مي‌تواند به بار بياورد. اين فضا و مكان آن قدر حساس است كه حتي عمل مباح هم مي‌تواند به شما لطمه بزند. مثلاً خريد بازار. در خريد بازار، اجناس مباح هستند. اما اين خريد آدم را غافل مي‌كند از اين كارخانه بازسازي. خريد اشكالي ندارد، اما شما وقتي در بازار هستي ديگر در حرم نبي(ص) نيستي.
شما اصل خريد را رد مي‌كنيد؟
- اگر خريد از مرز عقلاني‌اش بيرون برود، بله. يعني در اينجا اگر خود خريد عقلاني باشد مطلوب هم هست. لذا گفته‌اند وقتي برمي‌گردي براي ديگران هديه ببر. آن هديه خرج كردن پول براساس عقلانيت است. عقلاني‌ترين خرج، خرجي است كه ماندگاري در آخرت برايش باشد. شما وقتي از حج برمي‌گرديد و هديه مي‌بريد دو اثر دارد: دل مؤمنين را شاد مي‌كنيد و تصورها را نسبت به حج شيرين مي‌كنيد و خود اين ماندگاري در آخر دارد. پس سوغاتي خريدن هم خودش يك فرصت است. اما اگر در اين سوغاتي خريدن هدف اين شد كه ديگران بگويند احسنت! چه چيز خوبي خريد كرده است، اين مي‌شود تهديد.
«تن‌پروري در حج» يعني چه؟
يكي از تهديدها اين است كه حاجي به آسايش‌هاي غيرلازم توجه بكند. خواب بيش از حد. توجه بيش از حد به غذاها و... اتفاقاً اينجا شيطان بيشتر هم سرمايه‌گذاري مي‌كند و اين‌ها را براي آدم مي‌آورد. خدا در حج مصرف كردن قواي جسماني براي امر والاتر را در دستورش قرار داده است. وقتي حضرت موسي(ع) قومش را آورد و مستقر شدند، بعد از مدتي لب به گلايه از غذا كردند، حضرت موسي(ع) گفت آيا مي‌خواهيد آن برتر را رها كنيد و به آن پست‌تر برسيد؟! شيطان هم آمده است انسان را پست‌تر نگه دارد. اينجا مرز بين پست‌تر و برتر خيلي نزديك است. تا به خانه خدا نگاه مي‌كني برتر است و تا به غذا نگاه مي‌كني پست‌تر.
جمرات با اين حساب نماد شكست شيطان است. اين همه تلاش شيطان و دست آخر هيچ؟
- بله ديگر. مي‌خواهيم نشان دهيم كه شيطان نتوانست. سنگ زدن،تير زدن، اصلاً جمره همان سنگ‌هاي آتش‌زن است. شما مي‌رويد جمره مي‌زنيد يعني اينكه شيطان را آتش مي‌زنيد...
چه كسي مسوول سلامتي زائر است
دكتر احمد فياض‌بخش*
در نگاه نخست و مخصوصاً اگر عجولانه قضاوت شود، ممكن است تنها پزشك كاروان مسوول رفع مشكلات بهداشتي و درماني زائرانش به نظر آيد. تحقيقات و تجارب كشورهايي كه در آنها مبناي برنامه ريزي، اصول علمي است، نشانگر آن است كه برخلاف تصور برخي از مردم، بخش سلامت (كه شامل وزارت بهداشت و مراكز تابعه آن مي‌باشد)، اگر به تنهايي براي مبارزه با مخاطرات سلامتي و بيماريها مبارزه نمايد، و در اين مسير نيز داراي حد اكثر كارايي و اثر بخشي هم باشند، تنها قادر به حل درصد بسيار كمي از مشكلات خواهند بود. در نظر بسياري از علماي شاخه سياستگذاري و مديريت مبارزه با بيماريها، مسئوليت عمده در پيشگيري و درمان درصد بالايي از بيماريهاي عصر حاضر به عهده ساير بخشها شامل آموزش و پرورش، آموزش عالي، رسانه‌هاي مكتوب و صدا و سيما (از راه فرهنگ‌سازي مناسب)، شهرداري‌ها (با ايجاد فرهنگسراها و پارك‌هاي ورزشي و تفريحي) و... است. در مديريت و حاكميت حج در سطوح كاروان، ستاد و بعثه نيز بخشها و نهادهايي با عملكرد مشابه با مسووليت وزارتخانه‌هاي مذكور در بالا وجود دارند، ولي در دامنه بسيار محدودتر و جزئي‌تر از وزير و وزارتخانه فعاليت مي‌نمايند و به نظر مي رسد آنها نيز در صورت تمايل، قادر به ايفاي نقش‌هايي مشابه در حفظ و ارتقاء سلامتي زائران باشند. همچنين از نگاه صاحب نظران در حوزه مديريت و سياستگذاري خدمات بهداشتي درماني، پيشگيري اين نهادها و دستگاههايي كه در بالا به آنها اشاره شد، در سه سطح مطرح است. پيشگيري سطح اول وقتي مطرح مي‌گردد كه فرايند بيماري اصلاً شروع نشده است، و براي مثال در مورد بيماري سرما خوردگي كه در حج شايع است، پيشگيري اوليه بعنوان نمونه يعني آنكه روحاني، آشپز، خدمه و زائران آگاهتر، به كمك پزشك (يا وزير بهداشت كاروان) آمده تا در افراد ناآگاه، واكسيناسيون انجام شده، و در اثر آموزش، دانش لازم براي مقابله با انتقال ويروس آنفلونزا بوجود آمده، و در آن افراد در معرض خطر، نگرش و رفتارسازي مناسب براي جلوگيري از ورود ويروس تسهيل گردد. پيشگيري سطح دوم وقتي كارايي دارد كه عامل بيماري (مانند سل و يا ويروس آنفلونزا و يا ساير عوامل عفونت زا) وارد بدن يك فرد شده، ولي در او هنوز علائم و نشانه‌هايي از بيماري ظهور و بروز نكرده، و يا اگر ظاهر شده، بيمار هنوز در دوره‌اي‌است كه در مورد او، احتمال برگشت به وضعيت سلامتي قبل از ورود عامل بيماري وجود دارد. مداخله‌هاي پيشگيرانه از اين دست شامل غربالگري براي تشخيص بيماران ناقل، قرنطينه كردن آنها، و يا دادن داروهاي آنتي بيوتيك براي ريشه‌كني كامل بيماريهاي عفوني است. و در نهايت پيشگيري‌هاي سطح سوم مطرح مي‌گردند كه اين موضوع شامل خدمات توانبخشي، و تجويز داروهاي ضددرد، شيمي‌درماني، پرتو درماني و ساير خدمات نگهدارنده براي بيماران سرطاني و ايدز مي‌باشد كه احتمال بهبودي كامل براي آنها وجود ندارد، ولي اين اقدامات سبب افزايش كميت و كيفيت طول عمر آنها خواهد شد. مطالعات مختلف نشان داده كه: اولاْ بسياري از بيماريها بدون هيچگونه اقدام كادر پزشكي در نهايت به بهبودي كامل مبتلايان منجر خواهند شد، ثانياْ درصد كمي از بيماريها نياز به انجام اقدامات پيشگيرانه اوليه و ثانويه به‌وسيله ارگانهايي در بيرون بخش سلامت، وزارت بهداشت و پزشك كاروان و هيات پزشكي حج دارند، ثالثا درصد كمتري نياز به مداخلاتي دارند كه در حوزه توانايي‌هاي علمي و ساير امكانات در اختيار پزشكان عمومي، خانواده و كاروان مي‌باشند، و رابعا درصد بسيار كمتري از بيماريها نياز به اقدامات تخصصي و فوق تخصصي بوسيله پزشكان جراح و ساير متخصصين غير جراح دارند.
مي‌توان گفت كه برخلاف تصور عوام، مسوول اصلي حفظ سلامتي زائر در ايام حج خود اوست، و اوست كه بايد با كمك همه مديريت‌ها در بعثه، ستاد و كاروان توانمند شود كه سبك زندگي مناسب با سلامتي‌اش را بيابد و به آن پايبند شود. اگر فردي سالمند و مبتلا به بيماريهاي قلبي و عروقي، ديابت، آسم، چاقي، پوكي استخوان و بدخيمي‌ها مي‌باشد، خود اوست كه بايد با تغذيه مناسب (پرهيز از پرخوري و خوردن بيش از حد قند، شيريني، نوشابه‌هاي قنددار، چربي، و نمك)، با پرهيز از مصرف دخانيات، با پياده‌روي و پرهيز از كم تحركي، با پرهيز از قرار گرفتن طولاني در معرض آفتاب، گرما و يا سرماي شديد، با پرهيز از پوشش نامناسب، با رعايت اصول ايمني پيشگيري كننده از سقوط و سوختگي‌ها در محلهاي استقرار كاروانها و در مشاعر، با شركت در جلسات روحاني و پزشك كاروان و گوش فرادادن به تجربيات و توصيه‌هاي سلامتي آنان، با توجه به توصيه‌هاي سلامتي نشريه زائر و ساير رسانه‌هاي مكتوب و شبكه‌هاي راديو تلويزيوني ايراني، با توجه به ساير دستورالعمل‌ها و آنچه عقل سليم حكم مي‌نمايد، و با امثال اين اقدامات مراقب حفظ و ارتقاء سلامتي خود و ديگر همسفرانش باشد. بيماري و يا فقدان يك انسان، كفر نعمت سلامتي است توسط خود او، زحمت و ضايعه‌اي است براي همسفران، و نهايتاً نقطه‌اي تاريك در عملكرد مديران دلسوز حج در همه بخشها است كه تمام تلاش خود را براي به حداقل رساندن اين موارد مي‌نمايند.
*فرزند شهيد دكتر محمدعلي فياض‌بخش و استاديار دانشگاه
تهيه روزنگار حج صادق در كاروان 1706
نوآوري در كاروانها
كاروان 17064 تهران روزنگار حج صادق را به صورت دفترچه‌اي 126 صفحه‌اي تهيه و در اختيار زائران خود قرار داده است. اين روزنگار كه براساس مصوبات معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبري تنظيم شده حاوي مطالبي ارزشمند و مفيد براي زائران در ايام حج تمتع است.
اين روزنگار براي صفحه خود عنواني دارد و مقاله كوتاه «اخلاق معاشرت» از استاد جواد محدثي كه در ابتداي روزنگار آمده، مقدمه‌اي دلنشين براي اين مجموعه ارزشمند فراهم كرده است.
تهيه و اهداي 153 جلد كلام الله مجيد، تهيه كارت نيم جزء قرآن و كارت رنگي صلوات و توزيع روزانه آن براي زائران از ابتداي جلسات تهران تا انتهاي سفر، تجليل و تكريم از خانواده‌هاي معظم شهداي كاروان و اهداي 146 جايزه به برندگان ختم هزار صلوات و قرآن كريم از جمله بقيه فعاليت‌هاي فرهنگي اين كاروان است.