صفای جان عرفات و مشعر طور سینای عارفان
صفای جان عرفات و مشعر طور سینای عارفانامام خمینی و عرفان حج محمّد تقی رهبراز مواقف عظیم حج، پهن دشت عرفات است که تاریخ کهن دارد و با پیشینه حج، از عهد آدم تا ابراهیم و از ابراهیم تا حضرت محمد صلیاللهعلیهوآله گره خورده است. عرفات «وادی ایمن» عارفان و
صفاي جان
عرفات و مشعر طور سيناي عارفان
امام خميني و عرفان حج
محمّد تقي رهبر
از مواقف عظيم حج، پهن دشت عرفات است كه تاريخ كهن دارد و با پيشينه حج، از عهد آدم تا ابراهيم و از ابراهيم تا حضرت محمد صلياللهعليهوآله گره خورده است. عرفات «وادي ايمن» عارفان و شاهدِ حضور انبوهِ حاجيان است كه همه كفن پوشان و بدون نام و نشان در تضرع و نيايشِ حق مستغرقاند. از ادعيه مشهور اين روز دعاي عرفه امام حسين و حضرت زين العابدين عليهماالسلام است كه درسهايي عميق عرفاني و الهي ميآموزد كه عقول انسانهاي مادي را به ژرفايش راه نيست و جاي آن دارد كه عاشقان حق كه شهر و آبادي را پشت سر انداخته و به تمنّاي حضور در مهماني حضرت دوست، راهي بيابانها شدهاند، با مفاهيم اين دعاها كه از چشمهسار ولايت جوشيده است دمساز شوند، تا در كوير انقطاع به وصل يار برسند، و حجابها از ديدگان برچينند و الهي شوند و با ملكوت عالم آشنا گردند و پر و بال در فضاي بيكران عشق بگسترانند. به رازهاي عرفاني عرفه و عرفات و ادعيه مأثوره و سير و سلوك روحاني توجه عميق كنند و اين سير و سفر الهي را تنها به وقوف ظاهري و به عنوان انجام تكليف برگزار نكنند. به خاطر آورند كه آدم ابوالبشر در اينجا به خطا اعتراف كرد و خدايش مشمول آمرزش خود قرار داد و غروب آن روز مشمول رحمت الهي قرار گرفت. ابراهيم خليل در عرفات به مناسك حج واقف و عارف گرديد و دعايش مستجاب شد و اشك ميليونها انسان بر اين سرزمين تفته ريخته تا به مقام عرفان دست يافتهاند.
پيامبر اكرم صلياللهعليهوآله فرمود:
«خداوند را در آسمانها دري است كه از آن به: رحمت، توبه، تفضّل، احسان، جود، كرم، عفو، طلب حاجات و... ياد مي‌شود و روز عرفه، در عرفات، اين در گشوده است.»
در نقلي از امام صادق عليهالسلام در مصباح آمده است كه: «وَاعْتَرِفْ بِالْخَطاءِ بالْعَرَفات وَ جَدِّدْ عَهْدَكَ عِنداللّه لِوَحْدانيتِهِ».
«در عرفات، به خطا و لغزش اعتراف كن و نزد خدا با وحدانيت او تجديد عهد بنما.»
آفتاب روز عرفه غروب مي‌كند و ميعاد ديدار در آن سرزمين به پايان ميرسد و زائر رهسپار مشعر مي‌شود و در آنجا نيز ذكر خدا توصيه قرآن است: فاذكروا اللّه عند المشعر‌الحرام و اگر به ديده تحقيق بنگريم، كوههاي مزدلفه ياد آور طور سيناست كه موسي از آنجا نداي اِنّي أَنَا رَبُّك شنيد و به امر حق موزه از پاي بيرون كرد كه در آن وادي مقدس وارد شود، و اينك زائر در مشعر است و به خدا تقرّب ميجويد تا به فرموده امام صادق عليهالسلام روح خود را به ملأ اعلا عروج دهد: «وَتَقَرّبْ اِلَيه بَمُزدَلَفَة وَ اصعَدْ بِرُوحِكَ الي المَلأ الأعلي بِصُعودِكَ الي الجَبَلَ» و همزمان با اين شعور و شناخت، سلاح مبارزه با شيطان را براي صبح پيروزي فراهم ميآورد تا عيد خون را همزمان با رزم شياطين و قرباني اقامه كند و ابراهيمي شود و تولّي و تبرّي را به نمايش گذارد.
امام خميني قدسسره در اين خصوص و راه رهايي آنها و با اشاره به تأثير آن مشاعر در سرنوشت بندگان در بند كشيده شده خدا گويد: «و با حال شعور و عرفان به مشعر الحرام و عرفات رويد و در هر موقف به اطمينان قلب بر وعدههاي حق و حكومت مستضعفان بيفزاييد و با سكوت و سكون، تفكّر در آيات حق كنيد و به فكر نجات محرومان و مستضعفان از چنگال استكبار جهاني باشيد و راههاي نجات را از حق در آن مواقف كريمه طلب كنيد.»
آري، راه رهايي انسان از سلطه جباران، همانا بندگي خالص خدا و رهيدن از هر نوع عبوديت شركآميز است. آنها كه سر تسليم در برابر خالق فرود آورند و در راه او مجاهده كنند، خداوند راه رهايي را به آنان ميآموزد چنانكه فرمود: وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِينَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ
فاش ميگويم و از گفته خود دلشادم
بنده عشقم و از هر دو جهان آزادم
نيست بر لوح دلم جز الف قامت يار
چه كنم حرف دگر ياد نداد استادم
توجه شود كه عرفان حج از منظر امام قدسسره عرفانِ انزواطلب، عزلتگزين و فردگرا و به دور از واقعيتهاي اجتماعي و سرنوشت خلق نيست؛ آنكه كه برخي عارفان تعليم ميدهند، بلكه عرفاني است كه در آن خدا و خلق، حبّ و بغض، تولّي و تبري، نفس و اثبات مندرج در كلمه توحيد (لا اِله الاّ اللّه) لحاظ شده است و در عين حال كه اعراض از زخارف دنيا و تعينات خرد را در درون دارد (عرفان گريز)، حماسه مبارزه با اقطاب استكباري و تلاش براي رهايي مستضعفين را فرياد مي‌كند (عرفان ستيز). و اين حقيقت در تمام پيامها و سخنان حضرت امام به زائران بيت اللّه الحرام به چشم ميخورد.
حاجي نمونه
حاجي نمونه مي‌داند كه مي رود تا پس از طواف خانه خدا، در مقام ابراهيم به نماز بايستد و درس اطاعت از امام را و پشت سر امام بودن را و قرباني كردن اسماعيل را در راه رضاي خدا بياموزد. زائر نمونه با اين آگاهي، تلاش مي‌كند تا در تمامي مدت حضور در سرزمين وحي، خودخواهي و منيت خود را اسماعيل‌وار قرباني كند.
حجت‌الاسلام مهدي غفار منش
جرعه‌هاي جانبخش
علامه حسن‌زاده آملي
الهي ثمره درس و بحث و فكر و ذكرم اين شد كه جهان را جهانباني است و جان را جاناني.
الهي قربان لب و دهانم بروم كه بذكر تو گويايند.
الهي در شگفتم از آنكه در غربت از ياد وطن شكفته مي‌شود و در دنيا از ياد آخرت گرفته.
اسرار حج
اسرار حجدر روايت منسوب به امام سجاد آمده كه به شبلي فرمود: آيا زماني كه به مني رسيدي به تمنيّات و آرزوهاي خود نائل آمدي و حاجاتت برآورده شد؟ اگر اين چنين نبود، پس به سرّ حج آگاه نبوده‌اي و بايد دوباره حج بگذاري.