اصلاح الگوی مصرف رقابت و چشم و هم‌‌چشمی
رقابت و چشم و هم‌‌چشمی برخی می‌خواهند خودشان را در زندگی با کسانی که در نظر آنها شرافت و موفقیّت مادی دارند هماهنگ سازند. البته این رقابت و چشم وهم چشمی گونه‌های مختلفی دارد؛ به عنوان مثال کسی که الگوی مصرف خود را ـ به خصوص در آنچه در معرض دید مردم است
رقابت و چشم و همچشمي
برخي مي‌خواهند خودشان را در زندگي با كساني كه در نظر آنها شرافت و موفقيّت مادي دارند هماهنگ سازند. البته اين رقابت و چشم وهم چشمي گونه‌هاي مختلفي دارد؛ به عنوان مثال كسي كه الگوي مصرف خود را ـ به خصوص در آنچه در معرض ديد مردم است؛ مانند نوع پوشش و وسيله نقليّه يا منزل و لوازم زندگي، به ويژه وسايل و لوازم پذيرايي و ضيافت، طلا و جواهرات، دكوراسيون منزل و... ـ بر اساس نوع و كيفيت مصرف ديگران قرار دهد و مبناي زندگي خود را بر پايه تبعيّت از برخورداري‌هاي آنان، به خصوص دوستان و همكاران يا اقوام و كساني كه با آنان ارتباط نزديك دارد، بنا نهد؛ چه بسا در بسياري موارد خود را ملزم ببيند كه پا از حدّ خويش فراتر بگذارد و از حدود اجتماعي و اقتصادي خود تجاوز كند و به اسراف مبتلا شود. بسياري از مردم در توجيه و درست جلوه دادن رفتار نادرست خود ـ كه بدون شك از مصاديق اسراف است- عمل ديگران را پيش كشيده، مي‌گويند ديگران نيز چنين مي‌كنند، غافل از اينكه عمل ديگران نمي‌تواند مجوزي براي فساد و ولخرجي آنها باشد.
چه بسا همين روحيه چشم و همچشمي، عاملي براي اختلا‌فات خانوادگي و نگراني‌هاي روحي و رواني شود و خانواده‌اي را در كام اختلاف يا حتي جدايي كشاند و آرامش روحي زن و شوهر را سلب كند. در آموزه‌هاي ديني، برتري مادي، ملاك ارزش انسان نيست و فقر و ثروت انسان‌ها را در بزرگ‌منشي و مناعت طبع انسان مي‌داند. يعني ثروت و افتخار حقيقي درون انسان است و نه برخوداري از ثروت و امكانات ظاهري گسترده. رسول خدا(ص) با اشاره به همين اصل چنين مي‌فرمايد: «لَيْسَ الْغِنَي عَنْ كَثْرَةِ اْلعَرض وَ لكنَّ الْغِنَي غِنَي النَّفْسِ؛ ثروتمند بودن به داشتن امكانات مادي نيست، بلكه ثروتمند كسي است كه احساس بي نيازي و ثروت، از درون او مي‌جوشد».1 همچنين فرمود: «خَيْرُ الْغِنَي غِنَي النَّفْس؛ بهترين بي‌نيازي، بي‌نيازي نفس است و اينكه انسان از درون احساس دارايي نمايد».2
حضرت در روايتي چنين فرمود: «الْغِنَي فِي الْقَلْبِ وَالْفَقْرُ فِي الْقَلْبِ؛ ريشه فقر و ثروت از قلب انسان سر چشمه مي‌گيرد»3؛ از اين رو سالار شهيدان در دعاي عرفه از خداوند چنين درخواست مي‌نمايد: «اللّهُمَّ اجْعَلْ غِنَايَ في نَفْسِي؛ خداوندا ! ثروت و بي‌نيازي را در قلب من قرار بده».4
انسان هر اندازه، در برخورداري‌هاي مادّي پيش رود، باز هم كساني هستند كه سطح زندگي و امكانات آنها از او بالاتر باشد؛ از اين رو هيچ گاه چنين شخصي در زندگي به امنيّت و اطمينان خاطر دست نخواهد يافت. در مورد انسان‌هاي آزمند و حريص مشاهده مي‌كنيم كه هر قدر بيشتر مال دنيا به دست مي‌آورند، باز احساس نداري و كمبود، آنها را بيشتر آزار مي‌دهد و دنبال كسب بيشتر از آن هستند. در روايت وارد شده است: «اَلْحَرِيصُ فَقِيرٌ وَلَوْ مَلِكَ الدُّنْيَا بِحَذَافِيرِهَا؛ انسان حريص همواره فقير و نيازمند است، اگر چه مالك تمام ثروت‌هاي دنيا گردد».5 چون فقر او ذاتي است و از درون كمبود و فقر را احساس مي‌كند. اميرمؤمنان (ع) مي‌فرمايد: «حرص و آز، نشانه فقر دروني انسان است».6
پي نوشت‌ها
1. تحف العقول، ص 57.
2. ميزان الحكمه، ج 3، ص 2305.
3. بحار الانوار، ج 69، ص 68.
4. مفاتيح الجنان، دعاي عرفه.
5. ميزان الحكمه، ج 1، ص 587.
6. ميزان الحكمه، ج 1، ص 587.