معارف حج از
زبان آقای القرشی

219

ميقات حج - سال دوازدهم - شماره چهل و ششم - زمستان 1382

معارف حج از زبان آقاي شريف باقر القرشي

ترجمه : محمّد رضا نعمتي

مقدمه

همه آنچه كه اسلام به عنوان احكام شرعي و ارزش هاي ديني مقرّر كرده ، از چنان جايگاه مهمّ و والايي برخوردار است كه در صورت پياده شدن و عمل به آنها ، افق هاي بسيار روشن و درخشاني پيش روي مسلمانان گشوده خواهد شد .

اسلام در همين راستا ، حج را بر توانمندان و مستطيعان هر جامعه واجب گردانيده و براي آنانكه اين فريضه بزرگ ديني را ترك مي كنند ، كيفر دردناكي در نظر گرفته است .

هر يك از مناسك حج ، داراي اسرار و معارف فراواني است و ما در اين نوشتار تنها به بخشي از آن ، به صورت بسيار فشرده پرداخته ايم ، اميد آنكه مورد توجه خوانندگان محترم قرار گيرد :

احرام

احرام ، آغازين عمل از اعمال عمره و حج است . آنانكه از سرزمين هاي دور آهنگ عمره مي كنند ، بايد از يكي از ميقات هاي تعيين شده مُحرم شوند ، ولي براي حج از مكّه احرام مي بندند . بدين ترتيب كه بايد جامه هاي رسمي و معمولي خود را از تن بيرون كنند و با دو قطعه پارچه ، كه يكي را به كمر بسته و ديگري را بر دوش مي افكنند ،

220

خود را بپوشانند و با اين عملِ نمادين ، در حقيقت درون خويش را از اين رذايل اخلاقي كه مشكلات فراواني را در پي دارد ، پالايش كنند :

1 ـ فرومايگي

2 - غرور و ستم

3 - آزمندي

4 - رقابت بر سر مسائل دنيوي

احرام ، اين پيام را براي انسان به همراه دارد كه در زماني نه چندان دور ، با كفني احرام گونه و با دستي تهي از دارايي هاي دنيا ، روانه گوري تيره و ترسناك خواهد شد ، جايي كه نه سپيده دمِ زندگي به رويش لبخند مي زند و نه جلوه صبحگاهي او را به زندگي فرا مي خواند و فرزندان و كسانش او را در تنهايي اش رها خواهند كرد .

احرام ، اين پيام را براي انسان به همراه دارد كه در زماني نه چندان دور ، با كفني احرام گونه و با دستي تهي از دارايي هاي دنيا ، روانه گوري تيره و ترسناك خواهد شد .

تصوير چنين سرنوشتي ، انگيزه رقابت در ثروت اندوزي و ستم بر بندگان خدا را از ميان مي برد و در نتيجه بسياري از مشكلات اخلاقي و اقتصادي ، كه مولود اين رقابت ها و ستم كاري ها است ، از جامعه رخت برمي بندد .

اينها پاره اي از حكمت هاي ارزشمند و منافع بزرگي است كه خداوند تعالي براي احرام مقرر كرده است .

طواف رمز وحدت

طواف نيز يكي از بخش هاي اين عمل عبادي حج و عمره است كه قرآن كريم به دليل اهميت فراوانش ، مردم را به انجام آن فرا خوانده است :

{  ثُمَّ لِيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ } .

سژپس بايد آلودگي هايشان را برطرف سازند و به نذرهاي خود وفا كنند و برگِرد خانه گرامي ، طواف نمايند .

221

و به ابراهيم ( عليه السلام ) دستور مي دهد :

{  وَإِذْ بَوَّأْنَا لاِِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ أَنْ لاَ تُشْرِكْ بِي شَيْئاً وَطَهِّرْ بَيْتِي لِلطَّائِفِينَ وَالْقَائِمِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ } .

آنگاه كه جاي خانه را براي ابراهيم مهيا ساختيم [ تا آن را از نو بنا كند ، به او گفتيم ] چيزي را شريك و همتاي من قرار نده و خانه ام را براي طواف گزاران و قيام و ركوع و سجود گزاران [ از آلايش بت ها و ديگر آلودگي ها ] پاك ساز .

هدف از آن ( سعي ) ، القاي اين پيام به هر مسلمان است كه بايد پيوسته از سر صدق و صفا ، در راه خير گام برداشته و با پايبندي به اخلاق اسلامي و به انگيزه نزديكي و تقرّب به خداوند تعالي ، در انجام آن سعي و تلاش نمايند

با طواف بر گِرد خانه اي كه خداوند آن را در نمازهاي واجب و مستحب ، قبله نمازگزاران قرار داده است ، ضرورتِ پيوند مسلمانان را با خانه پروردگارش ، يادآور مي گردد ، تا مسلمانان جهان صفوف خود را در برابر دشمنان مشتركشان ، هرچه فشرده تر ساخته و نسبت به هر عاملي كه به شكاف و جدايي ميان آنان كمك كند ، حساسيت نشان دهند و در غير اين صورت ذخاير ملّي آنان به كام گشاده و گرسنه استعمارگران فرو خواهد رفت كه استعمارگران گرسنه آن را به راحتي به كام خواهند كشيد و هر ملتي كه به راحتي استعمار گردد ، به پايين ترين سطح زندگي سقوط خواهد كرد .

سعي

سعي سوّمين مناسك حج و عمره است كه از صفا آغاز مي گردد و پس از انجام چهار بار سعي از صفا به سوي مروه و سه بار از مروه به صفا ، در هفتمين شوط ، در مروه پايان مي يابد . هدف از آن ، القاي اين پيام به هر مسلمان است كه بايد پيوسته از سر صدق و صفا در راه خير گام برداشته و با پايبندي به اخلاق اسلامي و به انگيزه نزديكي و تقرّب به خداوند تعالي ، در انجام آن سعي و تلاش نمايند و از اين راه به الگويي براي همه پيشي

222

گيرندگان در خدمت رساني به مردم تبديل گرديده و روابط اجتماعي خويش را بر اين پايه استوار سازند .

از مهم ترين آموزه هاي سعي ، ايجاد همبستگي و وحدت و تعاون ميان همه مسلمانان جهان است ؛ تا در برابر هر قدرت استعماري كه به قصد اشغال يكي از كشورهاي اسلامي وارد جنگ مي گردد ، به صورت نيرويي واحد و منسجم عمل نموده و اجازه ندهند ثروت ملّي كشورشان به وسيله قدرتهاي خارجي به تاراج رود .

سعي از آموزه هاي مهم ديگري نيز برخوردار است كه با انديشه در آنها ، افق هاي روشن زندگي به روي مسلمانان گشوده خواهد شد .

وقوف در عرفات و مشعر و منا

حج گزار با وقوف در مكان هاي سه گانه پيشگفته ، بيشتر مناسك و اعمال حج را به پايان مي برد . در اين مراسم ، صدها هزار حاجي ، در حالي كه جامه همگونِ احرام به تن و آواي واحد تكبير بر لب دارند ، در برگزاري اين فريضه الهي شركت مي جويند و آفريننده هستي را به خاطر اين عنايت و توفيقي كه نصيبشان كرده است ، حمد و سپاس مي گويند .

حركت و وقوف در اين اماكن ، يادآور صحنه ترسناكِ لحظاتي است كه مردگان از گورها برانگيخته مي شوند و به منظور حسابرسي به اعمالشان ، به سوي صحراي محشر روانه مي گردند تا نيكوكاران با دريافت پاداش نيكِ كردارشان ، از نعمت هاي الهي برخوردار و تبه كاران به كيفر كارهاي زشتشان برسند .

از ديگر درس هاي مفيد وقوف ، همسانيِ همه مردم در برابر پروردگار و عدم امتياز آنان ، جز به داشتن تقوا و روحيه خدمت رساني به انسان ها است .

لزوم برگزاري سمينارهاي اسلامي

از مهم ترين دستاوردهاي حج ، مي تواند تشكيل سمينارهاي اسلامي در آن مكان مقدس ، پيش يا پس از مراسم حج باشد تا ضمن آشنايي با يكديگر ، در جريان مشكلات و رخدادهاي همديگر قرار گيرند و با همكاري و تعاون ، به جستجوي راه حلّ آن

223

بپردازند و نيز به عنوان يك وظيفه و تكليف الهي ، دولت هاي پيشرفته و ثروتمند آنان ، به ياري دولت هاي ضعيفي بشتابند كه در زير بار سنگين و سهمگين فقر و بيماري و بدبختي شكسته و به ستوه آمده اند .

از ديگر درس هاي مفيد وقوف ، همسانيِ همه مردم در برابر پروردگار و عدم امتياز آنان ، جز به داشتن تقوا و روحيه خدمت رساني به انسان ها است .

اين بود پاره اي از مصالح و اسرار حج كه به گونه اي كوتاه و گذرا بيان شد ؛ زيرا كه در آستانه بازگشت از آستان مقدس قم ـ پايگاه علوم و فرهنگ اسلامي ، به دارالهجره نجف اشرف ـ جايگاه بلند انديشه و دانش در جهان اسلام هستم و فرصت اندك بود .

از خداي تعالي توفيق و ياري مي طلبم ، كه او تنها بخشنده توفيق و تواناي بر آن است . شعبان 20/4/1424

* پي نوشت ها :