آیا نذر و قربانی کردن برای صالحان و مؤمنان شرک و حرام است؟

از جمله اعمالي كه وهابيون آن را تحريم كرده اند نذر براي اولياء وصالحان است.

بن باز مفتي سابق وهابيان  مي گويد: از اقسام كفر در فعل قرباني براي غير خدا نمودن و قصد قربت به آنان  نمودن است كه كسي براي اصحاب قبورگاوي يا گوسفندي و يا مرغي قرباني نمايد .[۱]

در همين راستا وهابيان به ذبح و نحر براي اموات و اوليا اشكال مي كنند. محمد بن عبدالوهاب مي نويسد: پيامبر(ص) با مشركان جنگيد تا اعمالي مانند قرباني كردن تنها براي خدا باشد.[۲]

 

پاسخ:

بايد دانست آنچه در ميان مسلمانان وبويژه شيعه رايج است نذر براي خدا و اهداي ثواب براي صالحان و مومنان است. شيعيان معتقدند كه نذر براي غير خدا به اين قصد كه آن شخص شايستگي نذر كردن را دارد و از آن جهت كه مالك اشيا بوده و زمام امور به دست اوست كفر و شرك است.

در مقابل اگر مقصود نذر كننده اين باشد كه نذرش در واقع صدقه اي باشد تا ثواب آن را به اولياي الهي هديه كند و يا از جانب كسي كه از دنيا رفته انجام دهد  هيچ اشكالي ندارد هر چند نذر نمايد كه در مكان خاصي چنين نمايد. به گفته  عزامى شافعي در «فرقان القرآن»:

كسى كه از چگونگى انجام اين كارها از مسلمين آگاه باشد خواهد دانست كه قصد آنان از ذبايح و نذرهائى كه براى مردگان از انبياء و اولياء مى‏كنند چيزي جز صدقه از ناحيه آنان نيست و ثواب اين اعمال را هديه آنان مى‏نمايند زيرا دانسته‏اند كه اجماع اهل سنت منعقد شده كه صدقه زنده‏ها براى اموات مفيد است و به آنها واصل خواهد شد.[۳]

 احاديث متعددي در كتاب هاي اهل سنت بر جوازچنين نذري دلالت دارد :

ثابت بن ضحاك  از پيامبر اكرم (ص) روايت كرده است كه شخصي به پيامبر اكرم (ص) عرض كرد : نذر كرده ام حيواني را در بوّانه نزديكي ساحل ذبح كنم. آيا اين نذر صحيح است؟ پيامبر اكرم (ص) فرمود: آيا در زمان جاهليت در آن جا بتي پرستش مي شد؟ عرض كرد : خير.

فرمود: آيا در آنجا محل به پاداشتن يكي از اعياد جاهليت بود؟ عرض كرد: خير فرمود: به نذر خود وفا كن (يعني در همان جا گوسفندي را ذبح كن؛) زيرا فقط در دو مورد نذر كردن صحيح نيست: نذر در معصيت خداوند و نذر در موردي كه ملك خود او نباشد.[۴]

ابو داود در سنن خود روايت مي كند زني نزد پيامبر(ص)آمد و گفت:...من نذر كرده ام كه در فلان مكان كه در جاهليت حيوان ذبح مي كردند  قرباني نمايم. حضرت پرسيد: آيا براي بت ها چنين مي نمودند؟ گفت :نه فرمود به نذر خود وفا نما[۵]

بنابراين اگر نذر بنابر رسوم جاهليت و براي بت و اعياد كفار نباشد وفاي به نذر در مكان خاصي مانند مشاهد و زيارتگاه ها اشكال ندارد واز جانب ديگر  روايات اهل سنت نشان مي دهد كه از طرف ديگران مي توان حج به جا آورد و اعمال آن را كه يكي از آنها قرباني كردن است انجام داد.

در روايتي انجام قرباني امام علي (ع) را از طرف پيامبر (ص) بيان مي كنند: حنش مي گويد: علي (ع) را ديدم كه دو قوچ قرباني كرد. پرسيدم چرا دو تا ؟  فرمود: رسول خدا (ص) وصيت كرده است كه هميشه از طرف او قرباني كنم.[۶]

بريده روايت كرده است: زني از پيامبر(ص) پرسيد: آيا مي توانم از طرف مادرم بعد از فوتش روزه بگيرم و حج به جاي آورم؟ پيامبر فرمود: آري.[۷]

قال سعد يا رسول اللّه انّ أمى افتلتت و أظنها لو تكلمت لتصدّقت أتصدّق عنها قال نعم قال أى الصدقة أفضل قال الماء فحفر بئرا و قال هذه لأمّ سعد[۸]

سعد از پيامبر اكرم (ص) پرسيد: مادرم فوت شده است و گمان دارم كه اگر سخني مي گفت صدقه اي ميداد (مي گفت برايش صدقه بدهم ). آيا اگر من از طرف او صدقه  دهم سودي به حالش خواهد داشت؟

حضرت فرمود: آري . پرسيد: كدامين صدقه سودمندتر است؟ فرمود: «الماء» پس سعد چاهي كند وگفت: اين براي مادر سعد باشد.

اين روايات به صراحت مي گويد : بخشش زنده ها  براي مردگان سودمند است و ديگر آنكه: قصد و نيت در اين گونه امور فقط خداست  و مقصود گوينده  از اينكه اين صدقه يا نذر براي فلان مرده باشد ثواب آن است نه اينكه براي تقرب به مرده باشد به همين جهت سعد پس از حفر چاه گفت : هذه لأمّ سعد، يعني ثواب آن براي مادرم باشد. در ساير نذرها و بخشش ها  كه مسلمانان براي قبور انبياء و اولياء مي نمايند و يا قرباني نموده و بين نيازمندان تقسيم مي كنند تنها به قصد تقرب به خدا و رسيدن ثواب آن به صالحان است. 

همانند روايت بالا از عائشه نيز  نقل شده است كه نويسندگان صحيحين و سنن معتبر در نزد اهل سنت آن را نقل كرده اند:

و عن عائشة : أنّ رجلا قال للنّبىّ صلّى اللّه عليه و سلم: إنّ أمّى افتلتت نفسها و أراها لو تكلّمت، تصدّقت، فهل لها من أجر إن تصدّقت عنها؟ قال: «نعم». [۹]

عايشه مي گويد : مردي نزد رسول خدا (ص) آمد و گفت : مادرم مرد اما اگر (پيش از مرگ) سخن مي‌گفت (دستور) صدقه مي داد آيا اگر من از جانب او صدقه دهم براي او فايده دارد ؟ فرمود آري»

دليل ديگر بر جواز چنين نذرهايي، سيره ي مسلمانان است كه براي برخي از قبور اولياء نذر مي‌كردند و علماء و فقهاي سلف بر چنين كاري خرده نگرفته و آن را شرك نشمرده اند.

يكي از اين قبرها در بغداد است كه متعلق به يكي از نوادگان امير المومنين (ع) به نام عبيدالله بن  محمد است كه به نقل خطيب بغدادي مسلمانان به جهت نذر نمودن براي آنجا و برآورده شدن حاجاتشان آن را قبرالنذور ناميده اند[۱۰]

خلاصه كلام اينكه آنچه نذر در معصيت و نذر در مال  ديگران است حرام و نارو است ونذري كه براي خداوند باشد  در واقع صدقه اي است كه ثواب آن به اولياي الهي هديه مي شود و  دليلي بر نفي آن وجود ندارد.

در حقيقت  اگر كسي  حيواني را با قصد عبادت براي غير خدا ذبح كند همان طور كه بت پرستان اين كار شرك آلود را انجام مي دادند اين كار شرك است.

اما اگر كسي  حيواني را از طرف انبيا و اوصيا يا مؤمنان قرباني كند تا ثوابش را به آنها هديه دهد همانند آن كه برخي قرآن مي خوانند و ثواب آن را براي انبيا و اوصيا يا مؤمنان هديه مي كنند به يقين در كار او پاداش بزرگ نهفته است.

قصد تمام قرباني كنندگان مسلمان براي اولياي الهي نيز همين است و جز اين نخواهد بود. چه شيعيان چون ائمه خود به توحيد باور دارند و مي كوشند كار را براي خدا انجام دهند و هيچ گاه براي مخلوقات عمل عبادي انجام نمي دهند. اهل سنت نيز همانند شيعيان به انجام قرباني براي ديگران اذعان مي كنند.

چگونه است كه با توجه به روايات وارده و نيت خالص نذر كننده به انجام كار براي خدا  محمد بن عبدالوهاب از طرف خود به ديگران نسبتي نامناسب  مي دهد و با برداشت شخصي و مصادره به مطلوب خود ديگران را مشرك مي داند! وحال آنكه چنين برداشتي با برداشت همه پيشوايان مذاهب اسلامي در تعارض است تا آنجا كه اين سخن وي سبب تاليف كتابي توسط برادرش سليمان در رد او شده است كه آن را"الرد علي من كفر المسلمين بسبب النذر لغير الله "ناميد[۱۱]

 

 

مراجعه شود به كتاب : پاسخ به شبهات وهابيت، نويسنده : علي باقر شيخاني و سيد حسين اسحاقي، ص 66.

---