صحن و حجره‌های حرم مطهر امام حسین (علیه السلام)
حرم مطهر امام حسین(علیه السلام) را صحن وسیعی احاطه کرده است که از داخل، به شکل مستطیل و از بیرون، به شکل بیضی است. مجموع مساحت صحن به 1500 مترمربع و ارتفاع دیوارهای آن، به دوازده متر می‌رسد. دیوارهای صحن از داخل، تا ارتفاع دو متر، با سنگ و بقیه،
حرم مطهر امام حسين(عليه السلام) را صحن وسيعي احاطه كرده است كه از داخل، به شكل مستطيل و از بيرون، به شكل بيضي است. مجموع مساحت صحن به 1500 مترمربع و ارتفاع ديوارهاي آن، به دوازده متر مي‌رسد. ديوارهاي صحن از داخل، تا ارتفاع دو متر، با سنگ و بقيه، با كاشي پوشش يافته و نقش‌هاي زيبا و كتيبه‌هاي قرآني نيز زينت‌بخش آن است. گرداگرد صحن، ايوانچه‌ها و حجره‌ها و در پس آن، حصار بيروني آستان مقدس قرار دارد. ايوانچه‌ها و حجره‌ها، در دو طبقه ساخته شده است كه در هر طبقه، 65 ايوانچه وجود دارد.
در گذشته، حجره‌هاي اطراف صحن، مخصوص تدريس علوم ديني و مباحثه طلاب بوده است. اما تعدادي از آنها، به مقابر خانوادگي و تعداد ديگري نيز به محل دفن علما و مشاهير، تبديل شده است. از جمله مشاهيري كه در حجره‌هاي اطراف صحن دفن شده‌اند، مي‌توان به قبر عالم مجاهد، شيخ محمدتقي شيرازي و قبر شيخ زين‌العابدين حائري در ضلع شرقي صحن و قبر شيخ عبدالحسين تهراني (متوفاي 1286ه .ق) و قبر سيد مرتضي كشميري (متوفاي 1342ه .ق)، در ضلع غربي صحن، اشاره كرد.
در ضلع جنوبي صحن، بالاي ورودي اصلي صحن، يعني باب القبله، ساعت بزرگي روي يك پايه سيماني بلند قرار دارد كه آن را توليت آستان حسيني، در سال 1382ه .ق، از آلمان خريداري كرده است. اين ساعت، جايگزين ساعت قديمي‌تري شده است كه آن را ناصرالدين‌شاه قاجار در سال 1312ه .ق هديه كرده بود. بدنه پايه يا برج ساعت نيز در سال 1383ه .ق، كاشي‌كاري شده و بالاي آن، گنبد كوچكي از طلا، نصب شده است.[1]
ورودي‌هاي صحن
صحن شريف آستانه حسيني، داراي چند ورودي است كه هريك به‌سوي يكي از محله‌هاي كربلا گشوده مي‌شود. اين ورودي‌ها، درون ايوان‌هايي مزين به كاشي‌كاري‌هاي زيبا، با نقش‌هاي هندسي و گياهي، قرار دارد. در گذشته، تعداد آنها، هفت ورودي بود كه در جريان توسعه صحن، دو ورودي با يكديگر ادغام شد و چهار ورودي جديد نيز ساخته شد كه بدين ترتيب، تعداد ورودي‌هاي صحن، به ده ورودي افزايش يافت. اين ورودي‌ها عبارت‌اند از:[2]
1. باب القبله: قديمي‌ترين در و ورودي اصلي صحن است كه با توجه به قرار داشتن آن در سمت قبله (جنوب) صحن، به اين نام شهرت يافته است. ارتفاع آن، حدود پانزده متر و عرض قاعده آن، هشت متر است. بر كاشي‌هاي آن، تاريخ‌هاي 1275ه .ق
و 1385ه .ق، به چشم مي‌خورد.
و 1385ه .ق، به چشم مي‌خورد.
2. باب الرجاء: از درهاي جديد صحن است كه ميان باب القبله و باب قاضي الحاجات قرار دارد و ارتفاع آن، حدود پنج متر و عرض آن، 5/3 متر است.
3. باب قاضي الحاجات: اين ورودي مقابل سوق‌العرب قرار دارد و ارتفاع آن، پنج متر و عرض آن، 5/3 متر و تاريخ آن، 1286ه .ق است.
4. باب الشهداء: اين ورودي، در ميانه ضلع شرقي صحن قرار دارد و حاصل ادغام دو ورودي قديمي، به نام‌هاي باب الصحن الصغير و باب الصافي است. ارتفاع آن، چهار متر و عرض آن، سه متر است.
5. باب الكرامه: از درهاي جديد صحن است كه در گوشه شمال شرقي صحن قرار دارد و ارتفاع آن، چهار متر و عرض آن، سه متر است.
6. باب السلام: از درهاي جديد صحن است كه در ميانه ضلع شمالي قرار دارد و طول آن، چهار متر و عرض آن، سه متر و تاريخ آن، 1392ه .ق است.
7. باب السدره: در گوشه شمال غربي صحن واقع است و به ياد درخت سدري كه در سده نخست هجري، نزديك قبر امام(عليه السلام) بوده است و زائران به‌وسيله آن، محل قبر را مي‌يافتند، بدين نام خوانده شده است. تاريخ اين در، 1392ه .ق است.
8. باب السلطانيه: در ضلع غربي صحن قرار دارد و وجه تسميه‌اش آن است كه يكي از سلاطين عثماني، آن را ساخته است. ارتفاع آن، چهار متر و عرض آن، سه متر است.
9. باب الرأس الشريف: از درهاي جديد صحن است و در ميانه ضلع غربي صحن قرار دارد و از آنجا كه روبه‌روي بالاسر حضرت قرار دارد، بدين نام شهرت يافته است. بر سردر آن، تاريخ 1372ه .ق به چشم مي‌خورد. بالاي اين ورودي، ساعت آونگ‌دار بزرگي، نصب شده است.
10. باب الزينبيه: اين دروازه در جنوب غربي صحن قرار دارد و به علت نزديك بودنش به تل زينبيه، به اين نام شناخته مي‌شود. ارتفاع آن، چهار متر و عرض آن، سه متر است.