چرا شیعیان بر تربت سجده می کنند؟

 

وهابيان سجده بر خاك يا تربت شهيدان را به معناي پرستش آنها و نوعي شرك مي شمارند و مي­گويند چرا روي مهر نماز مي­خوانيد؟ اين كار شرك و بت­پرستي است ،به همين جهت در مكه و مدينه حجاج شيعه را ازسجده بر روي مهر بر حذر مي دارند . 

صالح فوزان عضو هيئت افتاي سعودي مي نويسد:

سجده بر تربت اوليا اگر به قصد تبرك به تربت و تقرّب به اوليا باشد شرك اكبر محسوب مي شود و اگر مقصود تقرّب به خداوند متعال باشد با اعتقاد به اين كه اين تربت همانند زمين مسجدالحرام و مسجدالنبي و مسجدالاقصي فضيلت دارد بدعت در دين به شمار مي رود.[1]

 

پاسخ:

 وهابيان  بين سجده براي خدا و سجده  بر روي خاك پاك و تربت شهيدان خلط نموده اند وحكم يكي را بر ديگري بار نموده اند.  زيرا آنچه را كه دين به آن فرا مي خواند عبوديت در برابرخدا وسر تعظيم فرود آوردن و سجده نمودن فقط در برابر اوست  خداوند در قرآن مجيد مي فرمايد: ولله يسجد من في السماوات و الارض (رعد:15)"هر كس در آسمان ها و زمين است، براي خدا سجده مي كند"

بنا براين " سجود " مي بايست "لله" باشد اما اين سجودي كه از فرد مسلمان بويژه در نماز خواسته شده بر روي چه چيزي بايد باشد آيا بر هر چيزي مي توان سجده نمود هر چند خوردني ويا پوشيدني باشد ويا آنكه فقط بر اشياء خاصي جايز است ؟

در اينجا دو نظر است نظر پيروان اهل بيت پيامبر (ص) كه شيعه بر اساس فرموده آنان سجده را فقط بر زمين پاك و يا آنچه كه از زمين روييده باشد به شرط آن كه خوراك و پوشاك انسان نباشد جايز مي دانند و تربت شهيدان را از مصاديق خاك پاك مي دانند  ونظر دوم گفته رهبران مذاهب اهل سنت است كه محل سجده را عام مي دانند وخاص سجده بر زمين نمي دانند .

دليل:

شيعه بر ادعاي خود به  روايت مورد قبول شيعه واهل سنت از پيامبر (ص) تمسك  مي كند  كه فرمود: جُعِلَت لِيَ الاَرضُ مَسجِداً و طَهُوراً[2]." زمين براي من محل سجده و وسيله طهارت (تيمم و...) قرار داده شد"

براين اساس به فرموده رسول خدا (ص) هر كس در نماز بايد پيشاني را روي خاك بگذارد و اين كار مورد اتفاق همه مسلمانان است كه ترجيح با خاك است و آن خاك بايد پاك باشد؛ زيرا خداوند مي­فرمايد: «فَلَمْ تَجِدُواْ مَاء فَتَيَمَّمُواْ صَعِيدًا طَيِّبًا». (نساء: 43) "اگر آب براي وضو پيدا نكرديد روي خاك پاك تيمم كنيد"

با توجه به آيه تيمم وروايت دومطلب  بدست مي آيد:

 اول آنكه اسم زمين بر  محل سجده و تيمم صدق نمايد.

 دوم : آن زمين بايد خاك پاك باشد زيرا كه  شرط تيمم و نماز در استفاده از خاك يكي است و درباره تيمم خداوند به صراحت فرمود بر زمين پاك تيمم نماييد. 

 اما اينكه چرا خداوند از ميان همه اشيا فقط سجده بر روي خاك را خواسته روايت حضرت امام صادق (ع) به خوبي آن را توضيح  مي دهد . به بيان آن حضرت سجده كردن بر خاك تنها براي آن است كه چنين كاري با فروتني در برابر خداوند يگانه سازگارتر است.

هشام بن حكم مي گويد: قلت لابي عبدالله (ع) : اخبرني عما يجوز السجود عليه و عمالايجوز ؟ قال: السجود لايجوز الاعلي الارض او ما أنبتت الارض الاما اكل او لبس فقلت له جعلت فداك ما العلّه في ذلك؟

قال لان السجود هو الخضوع لله عزوجل فلاينبغي ان يكون علي مايوكل ويلبس، لانّ ابناء الدنيا عبيدما ياكلون و يلبسون و الساجد في سجوده في عباده الله عزوجل فلاينبغي ان يضع جبهته في سجوده علي معبود ابنا الدنيا الذين اغتروا بغرورها و السجود علي الارض افضل لانه ابلغ في التواضع و الخضوع لله عزوجل [3].

"هشام ابن الحكم مي گويد: از امام صادق (ع) دربارۀ آنچه سجده بر آنها جايز استو برچيز هايي كه جايز نيست پرسيدم. فرمود: سجده تنها بر زمين و آنچه مي روياند ـ جز خوردني ها  و پوشيدني ها – جايز است.

گفتم: فدايت گردم سبب آن چيست؟ فرمود: سجده خضوع و اطاعت براي خداوند است و شايسته نيست برخوردني ها و پوشيدني ها صورت پذيرد. زيرا دنيا پرستان بردگان خوراك و پوشاكند در حالي كه انسان هنگام سجده در حال پرستش خدا به سر مي برد پس سزاوار نيست پيشاني خود را بر آنچه معبود دنيا پرستان فريب خورده است  قرار دهد".

به همين جهت رسول خدا (ص) واهل بيت او(ع) و صحابه همواره بر روي خاك و يا آن چه از خاك مي روييد سجده مي كردندو براي هر مسلماني بهترين  اسوۀ و نمونه قابل پيروي عملكرد پيامبر اكرم (ص) و اهلبيت اوست.

 رواياتي كه چگونگي سجده آنان را بيان مي كند متعدد است :

*وائل بن حجر مي گويد: رأيت النبي صلي الله عليه و(آله و) سلم وضع أنفه علي الارض  مع جبهته اذا سجد.[4]

پيامبر (ص) را ديدم آن گاه كه سجده مي كرد پيشاني و بيني خود را بر زمين مي نهاد.

*براء بن عاذب مي گويد : ما پشت سر  پيامبر  (ص) نماز مي خوانديم هنگامي كه سر از ركوع بر مي داشت  از ما كسي كمرش خم نبود تا هنگامي كه پيامبر(ص) پيشانيش را (براي سجده ) بر زمين مي نهاد[5](يعني هماهنگ با او ركوع و...مي كرديم). در اين روايت به صراحت مي گويد پيامبر (ص) پيشاني را بر روي زمين مي نهاد

*ابو سعيد خدري مي گويد: ان رسول الله (ص)رئي علي جبهته و ارنبته اثر طين من صلاه صلاها بالناس[6]

"ابو سعيد خدري مي گويد: به هنگامي كه رسول خدا (ص) با مردم نماز خواند اثر خاك برپيشاني و بيني او ديده شد"

*دسته اي ديگر از روايات دلالت دارند كه پيامبر گرامي مسلمانان را به پيشاني نهادن بر خاك هنگام سجده فرمان مي داد چنان كه ابو صالح مي گويد نزد ام سلمه (همسر پيامبر) رفته بودم كه برادر زاده اش نيز آمد و در خانه اش نماز خواند اما هنگامي كه به سجده رفت به خاك ها فوت نمود ام سلمه به وي گفت اي برادر زاده خاك را فوت نكن زيرا پيامبر به غلامش يسار(افلح) فرمود: تَرّب وجهك لله.[7] "رخسار خود را براي خدا بر خاك بگذار."

واژه «ترب» از ماده «تراب» به معناي خاك است از امر رسول الله (ص) بر مي آيد كه سجده بر خاك لازم است.

سيره رسول الله (ص) نشان مي دهد كه آن حضرت علاوه بر زمين بر روي چيزي كه از زمين روييده نيز سجده مي كرد . در صورتي كه از خوردني ها و پوشيدني ها نباشد

*درمنابع اهل سنت ودر روايات متعدد آمده است : كان رسول الله (ص) يصلي علي الخمره

پيامبر(ص) همواره  بر خمره (كه از ليف درخت خرما ساخته مي شد) سجده مي كرد.

اين كلام ازعده اي از اصحاب همچون ابن عباس[8]،عبدالله بن عمر[9] و عائشه[10] و ام سلمه[11]وميمونه[12] وام سليم[13] نقل شده است. سند اكثر اين روايات نيز صحيح مي باشد[14]

*همچنين در روايات متعدد ديگر آمده كه آن حضرت بر روي حصير نماز مي خواند.

ابوسعيد از صحابه رسول خدا (ص) مي گويد: دخلت علي رسول الله (ص) و هو يصلي علي حصيره و يسجد عليه [15]. به محضر پيامبر رسيدم در حاكي كه ايشان برروي حصيرخويش نماز مي گزارد وبرآن سجده مي كرد.

*انس نيز روايت كرده : ان النبي (ص) صلي علي حصير[16]

ابن حجر عسقلاني در شرح خود بر صحيح بخاري مي گويد: به سجاده كوچكي كه از ليف خرما بافته شده باشد خمره مي گويند...اگر بزرگ باشد آن راحصير مي نامند[17].

به همين جهت امام صادق (ع) فرمود: السجود علي الارض فريضه و علي الخمرة سنه.[18]

سجده بر زمين حكم الهي و سجده بر خمره سنت پيامبر(ص) است.

ايشان در جاي ديگر مي فرمايد: السجود لايجوز الا علي الارض او علي ما انبتت الارض الا ما اكل او لبس .[19]

سجده كردن جز بر زمين و آنچه مي روياند غير از خوردني ها و پوشيدني ها جايز نيست.

علاوه بر گفتار و رفتار پيامبر (ص) واهل بيت او در سجده بر روي زمين  رفتار صحابه و تابعان نيز گوياي سنت سجده برزمين است.

*جابر بن عبدالله انصاري مي گويد: كُنتُ اُصلّي الظُّهر مع رسول الله (ص) فآخذ قبضه من الحصي ليبرد في كفي أضعها لجبهتي أسجد عليها لشده الحّر.[20]

"با رسول خدا (ص) نماز ظهر مي گزاردم مشتي سنگ ريزه برگرفتم و در دست خود نگه مي داشتم. تا خنك شود و هنگام سجده بر آنها پيشاني مي گزاردم و اين به خاطر شدت گرما بود".

* نافع مي گويد: ان ابن عمر كان اذا سجد و عليه العمامه يرفعها حتي يضع جبهته بالارض.[21]

"عبدالله بن عمر هنگام سجده دستار خود را بر مي داشت تا پيشاني خود را بر زمين بگزارد".

محدثان اهل سنت رواياتي را آورده اند كه نشان مي دهد رسول الله (ص) كساني را كه هنگام سجده گوشه دستار خود را بين پيشاني خود و زمين قرار مي دادند از اين كار بازداشت.

صالح سبايي مي گويد: انّ رسول الله (ص) رأي رجلا يسجده بجنبه و قد اعتّم علي جبهته فحسر رسول الله (ص) عن جبهته. [22]

پيامبر گرامي (ص) شخصي را در حال سجده كنار خود مشاهده فرمود در حالي كه بر پيشاني خود دستار بسته بود. پيامبر (ص) عمامه را از پيشاني وي كنار زد.

عياض بن عبدالله قرشي هم مي گويد: راي رسول الله (ص) رجلا يسجد علي كور عمامته فأوما بيده: ارفع عمامتك و أوما إلي جبهته[23]

رسول خدا (ص) مردي را در حال سجده ديد كه بر گوشه عمامۀ خود سجده مي كرد. پس به وي اشاره كرد كه دستار خود را بردارد و به پيشاني او اشاره فرمود.

ابن سعد نيز در كتاب خود مي نويسد: كان مسروق اذا خرج يخرج بلبنه يسجد عليها في السفينه.2[24]

مسروق ابن اجدع  هنگام مسافرت خشتي را با خود بر مي داشت تا در كشتي بر آن سجده كند.

بنابراين همراه داشتن قطعه اي از تربت كه خاك است بر خلاف نظر بعضي ها شرك و بدعت نيست.

از مجموع مطالب پيش گفته بر مي آيد كه سنت رسول الله (ص)، ائمه هدي (ع) و اصحاب و تابعين برلزوم سجده كردن بر زمين و آنچه از آن مي رويد به جز خوردني ها و پوشيدني هاست واينكه  رسول خدا (ص) و اصحاب روي خاك نماز مي خواندند  مورد  قبول همه ي مذاهب است  و مهر هم تكه خاكي پاك است كه روي آن سجده مي­شود. اگر خاك وجود نداشت مي­توان بر چيزهاي غير خوراكي سجده كرد اما آيا پيامبر(ص) روي فرشي كه امروزه وهابيها روي آن نماز مي خوانند  هم نماز مي خوانده است؟ به يقين چنين نبوده است و در هيچ كتابي نيامده است  . به تعبير ديگر ما با سجده بر زمين به خداوند سجده مي كنيم و اساسا تمام مسلمانان جهان بر چيزي سجده مي كنند، ولي سجده آنان براي خداستنه براي آن چيز.

مگر نه اينكه تمام نمازگزاران بر سنگهاي مسجد الحرام سجده مي كنند اما هدف از سجده آنان خداست نه سجده براي سنگ.

بنابراين همچنانكه سجده كردن بر خاك و گياه به معناي پرستش نيست بلكه سجود و پرستش براي خدا و خضوع در برابر او تا حد خاك است سجده بر تربت كه خاك پاكي است نيز چنين است  .

باتوجه به آنچه بيان شد پي مي بريم كه چرا شيعيان مقيد بر سجده بر خاك وسنگ يا برخي گياهانند و بر تمام اشيا سجده نمي كنند زيرا چنين كاري پيروي از سنت نبوي است كه بر خاك سجده مي كردند .

 

 

مراجعه شود: پاسخ به شبهات وهابيت، ص 143

 

---