آستان مقدس حضرت عباس (علیه السلام)
تاریخچه آستان مقدس از جزئیات نخستین بنای ساخته شده بر قبر حضرت عباس(علیه السلام)، و نیز روند تعمیرات و بازسازی‌های این آستان مقدس تا دوره صفویه، آگاهی‌های زیادی در دست نیست. اما می‌توان تصور کرد که همواره کسانی که به بازسازی و توسعه حرم
تاريخچه آستان مقدس
از جزئيات نخستين بناي ساخته شده بر قبر حضرت عباس(عليه السلام)، و نيز روند تعميرات و بازسازي‌هاي اين آستان مقدس تا دوره صفويه، آگاهي‌هاي زيادي در دست نيست. اما مي‌توان تصور كرد كه همواره كساني كه به بازسازي و توسعه حرم سيدالشهدا(عليه السلام) توجه داشته‌اند، به بازسازي حرم حضرت عباس(عليه السلام) نيز اهتمام داشته‌اند.
بر اين اساس، برخي نويسندگان دوره اخير، از ساخته شدن بارگاه حضرت عباس(عليه السلام) به دست مختار و بازسازي آن به دست زيد داعي و سپس در دوره آل‌بويه، سخن گفته‌اند.[1] البته در منابع كهن و دست اول تاريخي، آشكارا از چنين اقدامي، سخن به ميان نيامده است. اما با توجه به اهتمام آل‌بويه به خدمات اجتماعي و عمراني و احداث بناهاي معماري، نظير مساجد و نيز اهتمام آنان به گسترش تشيع و توجه به علما و سادات شيعه، صورت گرفتن اين اقدام از سوي آنان، بعيد نيست.
به هر حال، مسلم است كه در دوره صفويه، تحول ويژه و چشمگيري به بازسازي و توسعه بارگاه حضرت عباس(عليه السلام) شكل گرفت. در اين دوره، شاه طهماسب صفوي، دستور كاشي‌كاري گنبد را داد و رواق و صحن را بازسازي كرد و ايوانِ حرم را ساخت. سپس در سال 1153ه .ق، نادرشاه افشار، هديه‌هاي فراواني به اين آستان مقدس، هديه نمود و بخش‌هايي از حرم را آينه‌كاري كرد. در سال 1172ه .ق، وزير وي به زيارت كربلا رفت و صندوقچه روي قبر و رواق‌هاي حرم را بازسازي كرد.[2]
در سال 1259ه .ق، محمدعلي شاه، پسر سلطان ماجدشاه، از شاهان هند، گنبدخانه حرم حضرت عباس(عليه السلام) را نوسازي كرد. پس از هجوم وهابي‌ها در سال 1216ه .ق، به كربلا كه غارت و تخريب حرم امام حسين(عليه السلام) و حرم حضرت عباس(عليه السلام) را در پي داشت، فتحعلي‌شاه قاجار به بازسازي حرم پرداخت و از جمله، گنبد حرم حضرت عباس(عليه السلام) را كاشي‌كاري كرد.[3] (تصوير شماره 141)
در سال 1263ه .ق، سلطان عبدالمجيد خان اول عثماني (1255-1277ه .ق)، دو شمعدان مزين به گلبرگ‌هاي طلايي را به حرم حضرت عباس(عليه السلام) هديه كرد كه همچنان در حرم وجود دارد. همچنين وي در سال 1266ه .ق، ساختمان حرم را بازسازي كرد كه شاعر عراقي محمدعلي كمونه، در اين‌باره اشعاري سرود و ماده تاريخ آن را به نظم درآورد. در همين سال، مادر سلطان عبدالمجيد، پرده‌هاي حرير به حرم هديه كرد.[4] (تصوير شماره 142 تصوير سردابه حرم حضرت ابوالفضل(عليه السلام
تاريخچه نصب صندوقچه‌ها و ضريح‌ها بر قبر حضرت عباس(عليه السلام)[5]
درباره چگونگي قبر حضرت عباس(عليه السلام) تا پيش از دوره صفويه، اطلاعي در دست نيست. اما گفته‌اند كه در سال 1032ه .ق، ضريحي روي صندوق خاتم نفيس قبر، نصب شد. البته اين اقدام را به شاه طهماسب صفوي، نسبت داده‌اند؛ در حالي‌كه تاريخ مذكور، مصادف با دوره سلطنت شاه طهماسب نيست و اگر اين تاريخ درست باشد، بايد اين اقدام را از شاه عباس صفوي، به شمار آورد كه در همين سال، به زيارت كربلا آمد و اقداماتي در بارگاه امام حسين(عليه السلام) انجام داد.
در سال 1172ه .ق، وزير نادرشاه، صندوقچه قبر را بازسازي كرد. سلمان آل طعمه نوشته است كه در جريان بازسازي صندوقچه خاتم روي قبر نيز، عبارت «يا اباالفضل العباس ادركني 1264» را بر آن يافتند كه نشان‌دهنده ساخته شدن يا بازسازي صندوقچه، در اين تاريخ است. (تصوير شماره 143)
همچنين بر ضريح فولادي روي قبر، عبارت «ضريح العباس سنة 1182ه .ق، عمل احمد اكبر»، نقش بسته بوده است كه مي‌تواند نشان‌دهنده تاريخ ساخت آن باشد. در سال 1236ه .ق، به دستور محمدشاه قاجار (پدر ناصرالدين‌شاه)، ضريح جديدي از جنس نقره بر قبر حضرت عباس(عليه السلام) نصب شد.
ضريح نقره‌اي دوره قاجار، در سال 1385ه .ق، با ضريح جديدي كه تاكنون بر قبر شريف موجود مي‌باشد، تعويض گرديد. اين ضريح، به درخواست آيت‌الله سيد محسن حكيم، مرجع تقليد شيعيان، در اصفهان ساخته شد و پس از آماده شدن، طي مراسم باشكوهي در تاريخ 28 رجب سال 1385ه .ق، بر قبر مطهر حضرت عباس(عليه السلام) نصب گرديد. (تصوير شماره 144)
ز) گنجينه آستان
در يكي از حجره‌هاي ضلع جنوبي صحن، گنجينه آستان قرار دارد كه اشياي باارزش و گران‌قيمتي، نظير قالي‌هاي زربافت، پرده‌هاي حرير، چلچراغ‌ها و ساعت‌هاي ديواري طلايي، شمشير‌هاي مرصّع، تابلوي نقاشي از سر امام حسين(عليه السلام) كه از ايتاليا آورده شده است و نيز تعدادي قرآن‌هاي خطي كهن و نفيس، از جمله يك نسخه قرآن منسوب به اميرمؤمنان(عليه السلام) به خط كوفي، در آن نگهداري مي‌شود.
در يكي از حجره‌هاي ضلع جنوبي صحن، گنجينه آستان قرار دارد كه اشياي باارزش و گران‌قيمتي، نظير قالي‌هاي زربافت، پرده‌هاي حرير، چلچراغ‌ها و ساعت‌هاي ديواري طلايي، شمشير‌هاي مرصّع، تابلوي نقاشي از سر امام حسين(عليه السلام) كه از ايتاليا آورده شده است و نيز تعدادي قرآن‌هاي خطي كهن و نفيس، از جمله يك نسخه قرآن منسوب به اميرمؤمنان(عليه السلام) به خط كوفي، در آن نگهداري مي‌شود.