استانهای ساحلی سوریه
دو استان لاذقیه و طرطوس در غرب سوریه واقع است که از نظر جغرافیایی مناطق کرانة دریای مدیترانه و رشته‌کوه‌های غربی این کشور یعنی کوه‌های لاذقیه را شامل می‌شود. در این دو استان مزارات بسیاری منسوب به شخصیت‌هایی از بنی‌هاشم، صحاب
دو استان لاذقيه و طرطوس در غرب سوريه واقع است كه از نظر جغرافيايي مناطق كرانة درياي مديترانه و رشتهكوههاي غربي اين كشور يعني كوههاي لاذقيه را شامل ميشود. در اين دو استان مزارات بسياري منسوب به شخصيتهايي از بنيهاشم، صحابة پيامبر (ص) و حتي ائمة شيعه (ع) وجود دارد كه ممكن است حضورشان در اين مناطق از نظر تاريخي قابل اثبات نباشد، اما آنچه وجود اين مزارات را تفسير ميكند آن است كه بيشتر ساكنان اين مناطق از پيروان فرقة علويان هستند كه نسبت به اين شخصيتها باورهاي اعتقادي عميق و ويژهاي دارند. البته علويان غالباً از اينگونه مزارات به عنوان «تشريفة» ياد ميكنند. «تشريفة» نزد اهالي منطقه، زيارتگاه نماديني است كه تنها به قصد يادبود و زيارت از راه دور و توسل به صاحب مزار ايجاد شده است.
از اين ميان شخصيتهاي مقدس و مورد احترام علويان كه در اين مناطق داراي مزاراتي هستند، جعفر طيّار از تقدس و محبوبيت خاصي برخوردار است و اين مسئله در وجود مزارات نمادين متعددي براي وي تجلي يافته است، در حاليكه او در سال هفتم هـ در جنگ مؤته به شهادت رسيده و مزار وي در محل شهادتش در اردن واقع است. اهل ساحل، غالباً براي جعفر طيّار تعبير «المَلَك» (= فرشته) را به كار ميبرند و بنابراين، از وي با نام «المَلَك جعفر الطيّار» ياد ميكنند.
مشهورترينِ اينگونه مزارات، زيارتگاه معروف به «مقامات بنيهاشم» است كه در رأس يكي از بلندترين كوههاي سلسله جبال لاذقيه به نام كوه جعفر طيّار، در 20 كيلومتري شرق «قَرداحه»[1] قرار دارد. اين زيارتگاه ظاهراً در مرتفعترين نقطه نسبت به ساير مزارات واقع در كوههاي لاذقيه قرار دارد. بناي آن شامل چندين اتاق و گنبد در امتداد يكديگر است كه در داخل آن قبور نمادين چند تن از بنيهاشم از جمله حمزه عموي پيامبر (ص) و جعفر و طالب و عقيل ـ فرزندان ابوطالب و برادران حضرت علي (ع) ـ وجود دارد. باني زيارتگاه، شيخ خليل بن معروف نُمَيله (م 1231ق)، از مهمترين مشايخ علويان در زمان خود است. او در خواب جعفر طيّار را ديد كه به وي دستور ساخت اين زيارتگاه را داد.[2]
براي جعفر طيّار، مزارات متعدد ديگري از جمله در شهر صافيتا، در منطقه «خربة المعزه» (در جادة صافيتا ـ طرطوس)، در قلة كوه جعفر طيّار در منطقة «قسطل معاف» (در شمال لاذقيه)، و ... وجود دارد. همچنين بر قلة كوه ديگري در نزديكي مزار اخير، مزاري منسوب به حضرت حمزه وجود دارد.
بناي بيشتر اين مزارات جديد است و قدمت آن از پنجاه، صد و يا دويست سال فراتر نميرود. ساختمان آنها عمدتاً از اتاقي ساده و گنبددار تشكيل شده است و قبور موجود در آنها معمولاً به ارتفاع يك متر يا بيشتر از كف مزار بالا آمده و با پارچههايي به رنگ سبز يا ديگر رنگها پوشيده شده است.
از ديگر مزارات منسوب به شخصيتهاي صدر اسلام ميتوان به مزار غيداق بن عبدالمطلب ـ عموي پيامبر (ص) ـ در روستاي «جوبة برغال» در شرق قرداحه (كه در واقع يك درخت بلوط كهنسال و تنومند است)، مزار نمادين عبدالله بن رواحه ـ از صحابة پيامبر (ص) و شهداي غزوة مؤته ـ در روستاي حواز (در منطقة جبله)، و چند مزار نمادين امام زينالعابدين (ع) كه غالباً در روستاهاي منطقة بانياس قرار دارند، اشاره كرد. ظاهراً مزارات نمادين آن حضرت (ع) در منطقة ساحل سوريه، با هدف زيارت از راه دور مزار منتسب به ايشان در كوه زينالعابدين در شمال حماه به وجود آمده است.
[1] قرداحه شهر كوچكي است واقع در 35 كيلومتري جنوب شرقي لاذقيه. اين شهر زادگاه حافظ اسد، رئيس جمهور پيشين سوريه است و مقبره وي نيز در همين شهر قرار دارد.
[2] خونده، محمد، تاريخ العلويين وأنسابهم، ص 148.