مقام حضرت ابراهیم

روستاي «عين‌العروس» در 3 كيلومتري جنوب شهر «تل‌اَبيَض» در استان رقّه در شمال كشور سوريه قرار دارد. شهر تل‌ابيض در 100 كيلومتري شمال مركز استان ـ شهر رقّه ـ، در نقطه‌اي نزديك مرز تركيه و بر سر جاده منتهي به شهر «شانلي اورفا» (Şanlıurfa) و ويرانه‌هاي شهر تاريخي «حَرّان» در داخل خاك تركيه واقع است.

وجه تسميه روستاي عين‌العروس وجود چشمة آبي به همين نام در آن است كه منبع رود «بَليخ» به شمار مي‌آيد. اين رود به سمت جنوب جريان دارد و در نقطه‌اي در شرق شهر رقّه به رود فرات مي‌ريزد. در منابع تاريخي و جغرافيايي اسلامي، از اين روستا به نام «ذَهبانه» (يا ذَهبانيه) ياد شده و از توابع شهر حرّان به شمار مي‌آمده است. (از جمله، ر.ك: ابن خردادبه، المسالك والممالك، ص 175)

زيارتگاه مورد نظر در داخل روستا و در فاصلة تنها چند متري از چشمة عين‌العروس قرار دارد و بر اساس اقوال تاريخي و باورهاي مسلمانان، با موضوع مهاجرت ابراهيم خليل (ع) از منطقة بابِل (در عراق) به حرّان و سكونت وي در اين منطقه ارتباط يافته است. اين زيارتگاه يكي از مقام‌هاي متعدّد منسوب به حضرت ابراهيم (ع) است كه تا به امروز در كشورهاي عراق، تركيه، سوريه و فلسطين باقي مانده است و به نوعي، بيانگر مسير مهاجرت‌هاي اين پيامبر بزرگ اولوالعزم مي‌باشد. (به عنوان مثال، در سوريه زيارتگاه‌هاي ديگري منسوب به حضرت ابراهيم (ع) در قلعه حلب، قبرستان صالحين در جنوب حلب و محلة «بَرزه» در شمال شرقي دمشق وجود دارد.)

علي بن ابي‌بكر هروي (م 611 ق)، جهانگرد مسلمان، در كتاب خود «الاشارات الي معرفة الزيارات» (ص 62) به وجود «مقام ابراهيم» در اين روستا اشاره كرده است. ياقوت حموي (م 621 ق) جغرافي‌دان بزرگ مسلمان نيز در كتاب خود «معجم البلدان» (ج 3، ص 9)، ذيل ماده «ذَهبانيه» نوشته است: «موضعي است نزديك رقّه، كه در آنجا زيارتگاهي است كه زيارت و براي آن نذر مي‌شود و داراي اوقافي است.» و به احتمال زياد زيارتگاه مورد نظر وي، همين مقام ابراهيم خليل (ع) است. اقوال فوق نشان مي‌دهد كه اين زيارتگاه لااقل از سده ششم هجري پابرجا و شناخته شده بوده است و اهالي منطقه تا به امروز از وجود آن محافظت كرده‌اند.

بناي زيارتگاه امروزه شامل اتاق مستطيل شكل كوچكي است كه از سنگ و گچ ساخته شده، اما در دورة اخير ديوارهاي آن با بتن بازسازي شده است. در داخل بنا صورت قبري به عنوان نمادي براي محل حضور و اقامت حضرت ابراهيم (ع) وجود دارد كه با پارچه‌هاي سبز رنگ پوشيده شده است. مي‌دانيم كه مدفن اين پيامبر بزرگ اولوالعزم در كنار همسر و فرزند و نوه ايشان ـ ساره و يعقوب و اسحاق (ع) ـ در شهر الخليل در فلسطين اشغالي واقع است.