مسجد نمره یا مسجد حضرت ابراهیم

نَمِره نام كوهى در عرفات است كه در نزديكى آن؛ يعنى محلّى كه پيامبر صلى الله عليه و آله وقوف كرده و نماز خوانده‏اند، مسجدى به نام نَمِرَه يا «عَرَفه» بنا شده است. به روايتى، حضرت ابراهيم عليه السلام در اين مكان وقوف كرده و به نماز و عبادت ايستاده‏اند.

از عبد الله بن عمر نقل شده است كه پيامبرصلى الله عليه و آله روز عرفه را در وادى نمره نزول مى‏ كردند. در اين مكان غارى (شكافى) بوده و ايشان كنار آن مى‏ نشستند. پيامبرصلى الله عليه و آله هنگام كوچ به عرفات نخست در اين مكان، يعنى نمره، پياده مى ‏شد و تا ظهر آنجا مى ‏ماند، آنگاه وارد عرفات مى‏ گرديد.

مساحت كنونى مسجد به 124000 متر مربع مى ‏رسد و حدود 300 هزار نمازگزار را در خود جا مى ‏دهد. يك گنبد و چهار مناره و ده در اصلى نيز براى آن ساخته ‏اند. خواندن نماز در اين مسجد استحباب زيادى دارد. 

اين مسجد در ابتداى عرفات و در غرب آن قرار دارد كه البته سمت جنوبى آن، خارج از عرفات واقع شده است. در غرب عرفات، مسجدى است بزرگ با نام «مسجد نمره».

از اين مسجد با نام‏هاى مسجد حضرت ابراهيم عليه السلام، مسجد عرفه و مسجد عُرَنَه وادى حاشيه عرفات هم ياد كرده ‏اند.

مسجد نَمِره در قرن دوم هجرى و در دوره منصور عباسى بنا شده و پس از آن همواره مورد توجه مورّخان و سفرنامه نويسان بوده است. محتمل است كه مسجد از قرن نخست برپا بوده و به روزگار منصور بازسازى شده باشد. مساحت مسجد در عهد مهدى عباسى، حدود هشت هزار متر مربع بوده و اين نشانه اهميتى است كه اين مسجد در قرن دوم هجرى براى مسلمانان داشته است. مسجد نمره در سال 559 قمرى به دست جمال الدين اصفهانى وزير بازسازى شد و مساحت آن تا حدود 14400 متر افزايش يافت. گويا اين مسجد در آن زمان، بدون سقف و رواق بوده است؛ سپس در روزگار عثمانى‏ ها رواق‏هايى براى آن ساخته شد.

بناى فعلى مسجد در دوران معاصر ساخته شده و مساحت آن به حدود هجده هزار متر مربع مى ‏رسد. اكنون اين مسجد داراى رواق‏هاى متعدد و نيز چهار مناره است كه در شرق و غربِ آن بر سرپا است.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله روز عرفه را در «نَمِرَه»، نزديكى عرفات، كنار سنگ بزرگى فرود مى ‏آمدند. اين سنگ، صخره‏اى در سمت راست عرفات بود. بعدها «مسجد نَمِرَه‏» را در مكان مورد نظر ساختند. محل وقوف رسول خدا صلى الله عليه و آله، همان محل وقوف حضرت ابراهيم عليه السلام بوده است. قبيله قريش در دوران جاهلى و آغاز اسلام در عرفات وقوف نمى‏ كردند؛ زيرا معتقد بودند اهل حرم هستند و بايد بر خلاف ساير مردم در داخل حرم وقوف كنند؛ يعنى آنان خود را «حُمْس»[1] مى‏ دانستند، ولى پيامبر صلى الله عليه و آله كه خود از قريش بودند، همراه ساير مردم در عرفات وقوف مى ‏كردند. خداوند در قرآن كريم اين ارزش‏هاى جاهلى را مطرود دانسته و آنان را مأمور ساخت تا هرجا كه همه مسلمانان وقوف مى ‏كنند، وقوف داشته باشند. ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفاضَ النَّاسُ ....

صحراى با عظمت و مقدس عرفات در سال دهم هجرى شاهد آخرين حج پيامبر صلى الله عليه و آله (حَجّةالوداع) بود كه يكى از حوادث مهم در تاريخ اسلام است. خطبه مهم و تعيين كننده آن حضرت، كه به حق آن را «منشور حقوق بين ‏المللى اسلام» نام نهاده ‏اند، در تاريخ اسلام جايگاه ويژه ‏اى دارد. مشروح خطبه طولانى پيامبر صلى الله عليه و آله در تمامى منابع تاريخى آمده است. بعضى گفته ‏اند پيامبر صلى الله عليه و آله براى ابلاغ اين خطبه بر فراز همان سنگى كه بعدها به صورت منبر ساخته شد، ايستاده بودند.

پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم در عرفات در محل مسجد نمره‏ سخنرانى ايراد نمود حاوى موارد زير:

طبق نقل تاريخ مكه اولين كسى كه نماز ظهر و عصر را در عرفه جمع كرد، ابراهيم خليل بود،

مسجد «نمره‏» در عرفات داخل حرم است يا خارج آن؟

مسجد نمره در سمت غرب عرفات است و در نوار مرز غربى عرفات و مشعر واقع شده است. نصف آن كه سمت قبله است خارج از عرفات و نيمى ديگر در محدوده عرفات است. حجّاج در ساعات وقوف (از اذان ظهر تا غروب) بهتر است احتياط كرده، به آن مسجد نروند تا مبادا از محدوده عرفات خارج شوند.

 

 

---