تنعیم تنعیم تنعیم بعثه مقام معظم رهبری در گپ بعثه مقام معظم رهبری در سروش بعثه مقام معظم رهبری در بله
تنعیم تنعیم تنعیم تنعیم تنعیم

تنعیم

1.     کلیات تنعیم یکى از نقاط آغازین حرم و در 5/ 7 کیلومترى شمال مسجدالحرام است. نام دیگر آن عایشه مى ‏باشد؛ زیرا وى در حَجّةالوداع، در این مکان براى انجام عمره مفرده محرم شد. امروزه از این مسجد با نام «العمره» نیز

1.     كليات

تنعيم يكى از نقاط آغازين حرم و در 5/ 7 كيلومترى شمال مسجدالحرام است. نام ديگر آن عايشه مى ‏باشد؛ زيرا وى در حَجّةالوداع، در اين مكان براى انجام عمره مفرده محرم شد. امروزه از اين مسجد با نام «العمره» نيز ياد مى‏ كنند.

2.     موقعيت

در مدخل ورودى مكه، از راه مدينه، منطقه ‏اى است به نام نعمان كه ميان دو كوه ناعم و نعيم قرار گرفته است. اين منطقه حدود ده كيلومتر با مسجد الحرام فاصله دارد. تنعيم نام درختى است كه در باديه شناخته شده است.

3.     وجه تسميه تنعيم

تَنْعيم در نزديكي سرف است. آنجا را بدين نام خوانده ‏اند، زيرا كوهى كه در جانب راست آن قرار دارد نعيم ناميده شود و آنكه در جانب چپ آن است ناعم. و وادى را تَنْعيم گويند. بكرى گويد: تَنْعيم ميان مَرّ و سَرِف است. ميان آن و مكه دو فرسخ فاصله است.

4.     نام­هاي ديگر مسجد تنعيم

مسجد تنعيم از مكان‏هايى است كه به عنوان ميقات عمره مفرده معين شده است. اين مسجد نام­هاي ديگري نيز دارد:

  • زمانى اين مسجد به نام مسجد عايشه هم شهرت يافت؛ زيرا رسول خداصلي الله عليه و آله و سلم به او دستور داده بود تا از اين محل مُحْرِم شود.
  • مكان مسجد تنعيم به «خيمه جمانه» نيز شهرت داشته؛ زيرا جمانه دختر ابوطالب (خواهر على عليه السلام) در اين محل فرزندى براى سفيان بن حارث به دنيا آورد.
  • امروزه اين مسجد بيشتر به «العمره» مشهور است.
5.     وجه تسميه مسجد عايشه

از حضرت صادق عليه السلام نقل شده كه فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله ده سال در مدينه اقامت داشت كه طى آن مدت، حج بجا نياورد. پس از نزول آيه وَ اذِّنْ فِى النَّاسِ بِالْحَجّ پيغمبر به مؤمنان امر كرد كه با بلندترين آواز اعلام كنند رسول خدا در اين سال حج مى‏ گزارد. لذا مردم كه در مدينه حاضر بودند و اهل «عَوالى» و باديه‏ نشينان اطلاع يافتند و براى انجام حج با رسول خدا صلى الله عليه و آله گرد آمدند.

عايشه (كه بواسطه عارضه زنانگى اعمال را بجا نياورده بود) خطاب به حضرت عرضه داشت: ساير همسران شما با انجام مناسك حج و عمره برمى‏ گردند و من فقط با حج (بدون عمره)؟! پيامبر عبدالرحمن بن ابى‏بكر (برادر عايشه) را فرمود تا با وى به «تَنْعيم‏» رود و از آنجا محرم شود. عايشه (پس از احرام) طواف بجا آورد و سعى بين صفا و مروه نمود و نزد پيغمبر (در ابطح) بازگشت.

6.     مسجد تنعيم در طول تاريخ

مسجد تنعيم را ابو العباس عبدالله بن محمد بن داوود، والى مكه در سال 240 ق. ترميم كرد و بر چاه آن گنبدى بنا كرد. پس از آن تعميراتى نيز در آن انجام گرفت. در سال‏هاى 645، 678، 981، 1011 هـ. ق. نيز بازسازى شد.

كتيبه ‏اى برجاى مانده است كه بازسازى اين مسجد را در سال 310 توسط مقتدر عباسى نشان مى‏ دهد. در اين كتيبه نام مسجد، مسجد عائشه آمده است. چنان كه كتيبه سنگى ديگر برجاى مانده تجديد بناى آن را توسط ابوالمظفر صلاح الدين يوسف در سال 619هـ.ق. نشان مى‏ دهد.

به هر روى مسجد تنعيم در قرون متوالى مورد توجه مورّخان و سفرنامه ‏نويسان بوده و بارها بازسازى شده است. در دوره عثمانى اين مسجد بازسازى شده، ولى فاقد سقف بوده است. در سال 1398 قمرى، اين مسجد بار ديگر به صورت زيبايى بازسازى شد و مساحت آن به حدود 1200 متر رسيد. مسجد ياد شده دقيقا در مرز حرم قرار داشته و در برابر آن، در وسط و كنار خيابان، ستون‏هايى كه علامت ورود به منطقه حرم است، ديده مى ‏شود.

7.     مسجد امام عليعليه السلام در تنعيم‏

از اين مسجد جز يك يادداشت مختصر چيزى در دست نيست و آن همان است كه ابن ‏فهد درباره ابن‏ زبير و محل محرم شدن او آورده است: عبدالله بن زبير از محلى در برابر مسجد عايشه كه به مقدار يك تير از آنجا فاصله داشته محرم شد. اين‏ محل نزديك مسجدى بود كه منسوب به على عليه السلام بوده است. گفتنى است كه وى اين مطلب را در ذيل حوادث سال 64 هجرى آورده است.

8.     محل شهادت يكي از اصحاب پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم

در فاصله 200 مترى مسجد تنعيم، يعنى دويست متر مانده به خط ورودى حرم، نزديك كوه، محلى است كه يكى از اصحاب پيامبرصلي الله عليه و آله و سلم با نام خُبيب بن عدى به شهادت رسيد. بنا به نوشته سيره نويسان، وى از اسيران واقعه رَجيع بود كه طى آن رويداد در سال چهارم هجرت، به دست قريش افتاد و وى را در اين نقطه كشتند. گويا بعدها در جاى شهادت وى مناره ‏اى ساخته شده است كه به نوشته كُردى تا سال 1377 ق برپا بوده است.

9.     امام حسين عليه السلام  در تنعيم

حسين بن على- ع- به هنگام حركت از مكه به سوى عراق، در «تنعيم‏» با قافله‏ اى مواجه گرديد كه به همراه آن عده ‏اى شتردار از سوى استاندار يمن «بحرين يسار حمدى» بارهايى از حلّه ‏هاى يمنى و اجناس قيمتى به سوى شام و يزيد بن معاويه حمل مى‏ كردند، آن حضرت اين اجناس را از شترداران تحويل گرفت و به تصرف خود درآورد و به آنان فرمود: هريك از شما مايل باشد همراه ما به عراق بيايد، كرايه تا عراق را بدو مى ‏پردازيم و با او مصاحبت نيك خواهيم داشت و هر كس بخواهد از همين جا به وطن خود برگردد، كرايه تا اينجا را به او مى ‏دهيم و او مختار است.

10.     اماكن نزديك به تنعيم

در پانصد مترى اين مسجد، شارع شهدا، قبرستان شهداى فخ قرار دارد. همچنين در 200 مترى شمال آن، در نزديكى كوه، صحابى پيامبر، خبيب بن عدى، يكى از اسراى سريه رجيع به دست مشركان گردن زده شد. علامتى چون مناره در محل شهادت وى تا سال 1377 ق. موجود بوده است.

11.     قدامات برخي بزرگان ايراني در تنعيم

از جمله مساجدى كه در مكه مكرمه به دست ايرانيان بازسازى شد، مسجد تنعيم‏، خَيف و مسجد جبل الرحمه است. ابراهيم بن محمد بن على فارسى استرابادى، مسجدى را كه عايشه در تنعيم از آن‏جا احرام بست بازسازى و تجديد ساختمان كرد

يكى از اقدامات ابوالنصر استرآبادى هنگام ورود به مكه در سال 466ق. تعمير مسجدى در تنعيم‏ بود كه عايشه از آنجا محرم شده بود. استرآبادى براى اين كه يادگارى از اين خدمت بماند، نامش را روى سنگى در ديوار شرقى مسجد نوشت. متن اين نوشته چنين بود: امر كرد به عمارت مسجد عايشه ام المؤمنين، الرئيس الاجل فخر الرؤساء مغيث الحرمين ابوالنصر ابراهيم بن محمد بن على، تقبل الله عملهما و بلغهما فى الدارين آمالهما و شكر سعيهما و لا قطع من الحرمين اثرهما. 

12.     منابع جهت مطالعه بيشتر

  1. آثار اسلامى مكه و مدينه،
  2. تاريخ و آثار اسلامى مكه و مدينه،
  3. حجاز در صدر اسلام،
  4. سيرى در اماكن سرزمين وحى،
  5. درسنامه آشنايى با تاريخ و اماكن مقدس مكه مكرمه و مدينه منوره،
  6. رقابت عباسيان و فاطميان در سيادت بر حرمين شريفين قرن پنجم و ششم هجرى،
  7. فرهنگ اعلام جغرافيايى - تاريخى در حديث و سيره پيامبرصلي الله عليه و آله و سلم،


| شناسه مطلب: 85160







نظرات کاربران