بعاث
بُعاث، نام مکانی در جنوب شرقی مدینه ، و نام جنگی که پیش از اسلام ، در آن محل روی داده است. موقعیت جغرافیایی بعاثبعاث در یک میلی یا فاصله راه دو شبه از شهر (مدینه) قرار دارد. [۱] [۲] علت نامگذاری به بعاث الحرب این محل، به سبب آخرین جنگِ میان
بُعاث، نام مكاني در جنوب شرقي مدينه ، و نام جنگي كه پيش از اسلام ، در آن محل روي داده است.
موقعيت جغرافيايي بعاث
بعاث در يك ميلي يا فاصله راه دو شبه از شهر (مدينه) قرار دارد. [۱] [۲]
علت نامگذاري به بعاث الحرب
اين محل، به سبب آخرين جنگِ ميان دو قبيله اَوس و خَزرَج كه در آن روي داد ( سال ششم پيش از هجرت) [۳] [۴] [۵] [۶] «بعاث الحرب» نيز خوانده شده است. [۷]
بعاث در فرهنگ لغت
← معني بعاث
بعاث را نام دژي از اوس، [۸]و به روايتي از اموال بني قريظه دانسته‌اند. [۹] [۱۰]
← واژه بعاث
واژه بعاث در كتاب العين «بُغاث»، [۱۱] و در برخي منابع «بُعاث» و بُغاث» ضبط شده است. [۱۲]
گزارش جنگ بعاث
جامع‌ترين گزارش جنگ بعاث را ابوالفرج اصفهاني (از جمعِ روايات طبري و ابن كلبي) به دست داده است.
← درخواست كمك اوس از يهوديان
اوس در تدارك جنگ با خزرج از يهودِ بني قريظه و بني نضير كمك خواست، اما يهوديان، به سبب تهديد شدن از سوي خزرجيان، به آنان ياري نرساندند و براي تضمين كمك نكردن به اوس، گروگان‌هايي نزد خزرج نهادند.
← قتل گروگان‌ها توسط عمروبن نعمان
اما عمروبن نعمان بَياضي، رئيس تيره بياضه از خزرج، خواستار تصرف زمين‌هاي حاصل‌خيز بني قريظه و بني نضير شد، و تهديد به قتل گروگان‌ها كرد، و چون به خواست خود نرسيد، آنان را كشت.
← اقدام يهوديان بعد از قتل گروگان‌ها
يهوديان از اين كار برآشفتند و در جنگي كم اهميت ميان اوس و خزرج، تصميم به ياري اوس گرفتند و برخي اوسيان را كه خزرجيان رانده بودند، پناه دادند.
← اتحاد قبايل مدينه با يهوديان
همچنين برخي قبايل غَسّاني مدينه، از جمله بني ثعلبه و بني زَعورا، با آنان متحد شدند.
← كناره‌گيري عبدالله بن اُبَيّ ازجنگ
در اين هنگام، عبدالله بن اُبَيّ، از اشراف خزرج، اقدام قبيله خود را تجاوزي آشكار دانست و آنان را از رويارويي بيم داد. در نتيجه، جمعي از خزرج نيز كنار كشيدند.
← فرمانده قبيله اوس و خزرج در جنگ
با اين حال، قبيله خزرج عمرو بن نعمان بَياضي را به رياست خود انتخاب كردند. حُضَير الكتائب بن سِماك اشهلي نيز رئيس اوس شد [۱۳] و آنان را بسيج كرد و با يادآوري ستم و تحقير خزرج در حق اوس، به تهييج اوسيان پرداخت. از ديگر سران اوس در اين نبرد، ابوعامر راهب بن صيفي (بعداً ابوعامر فاسق) بود.
← تدارك و جنگ قبيله اوس و خزرج
اوس و خزرج حدود دو ماه در تدارك جنگ بودند و از قبايل عرب هم پيمان خود ياري مي‌جستند. آنگاه جنگ سخت و بي سابقه‌اي ميان دو گروه در بعاث درگرفت و ظاهراً چند ماه ادامه يافت. [۱۴]
← جنگ بعاث زمينه ورود اسلام به مدينه
جنگ بعاث (آخرين منازعه اوس و خزرج) طرفين را به ستوه آورد، و بعد از متاركه، زمينه رواني لازم براي نفوذ و انتشار اسلام را در يثرب فراهم ساخت [۱۵] [۱۶] به طوري كه دو ـ سه سال بعد، ديدارهاي پياپي مردم يثرب با پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم در موسم حج (دهم تا دوازدهم بعثت) به بيعت اول و دوم عقبه و نهايتاً هجرت آن حضرت و ساير مسلمانان به يثرب (مدينه) انجاميد. [۱۷] [۱۸] [۱۹]
← اقدام يهوديان پس از هجرت
پس از هجرت، يهوديان از سر كينه ورزي و ناخشنود از همبستگي اسلامي، با يادآوري نبرد بعاث و سرودن اشعاري در آن باره، در پي برانگيختن دشمني‌هاي ديرين برآمدند، اما با درايت پيامبر اكرم به هدف خود نرسيدند. [۲۰]
اقدام امام كاظم در بعاث
بعدها امام موسي كاظم عليه‌السلام در نزديكي بعاث، قريه صِريا را بنا نهاد. [۲۱] [۲۲]
منابع
(۱) ابن جوزي، المنتظم في تاريخ الملوك والامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفي عبدالقادرعطا، بيروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
(۲) ابن سعد، الطبقات الكبري، بيروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
(۳) ابن شهرآشوب، مناقب آل ابي طالب، ج ۴، چاپ هاشم رسولي محلاتي، قم (۱۳۷۹).
(۴) ابن منظور، لسان العرب، بيروت ۱۳۷۴ـ۱۳۷۶/۱۹۵۵ـ۱۹۵۶.
(۵) ابن هشام، السيرة النبوية، چاپ مصطفي سقّا، ابراهيم ابياري و عبدالحفيظ شلبي، بيروت (بي تا).
(۶) علي بن حسين ابوالفرج اصفهاني، كتاب الاغاني، بيروت (بي تا).
(۷) عبدالله بن عبدالعزيز بكري، معجم مااستعجم من اسماء البلاد و المواضع، چاپ مصطفي سقّا، بيروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۸) محمد بن احمد ذهبي، تاريخ الاسلام، السيّرة النبوّية، چاپ عمر عبدالسلام تدمري، بيروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
(۹) خليل بن احمد فراهيدي، كتاب العين، چاپ مهدي مخزومي و ابراهيم سامرائي، قم ۱۴۰۵.
(۱۰) ياقوت حموي، معجم البلدان، چاپ فرديناند ووستنفلد، لايپزيگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
(۱۱) احمد بن اسحاق يعقوبي، تاريخ اليعقوبي، بيروت (بي تا).
پانويس
۱. ↑ خليل بن احمد فراهيدي، كتاب العين، ج۴، ص۴۰۲، چاپ مهدي مخزومي و ابراهيم سامرائي، قم ۱۴۰۵.
۲. ↑ عبدالله بن عبدالعزيز بكري، معجم مااستعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج۱، ص۲۵۹، چاپ مصطفي سقّا، بيروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۳. ↑ ابن سعد، الطبقات الكبري، ج ۴، ص ۳۸۴ بيروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۴. ↑ ابن سعد، الطبقات الكبري، ج۳، ص۶۰۴، بيروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۵. ↑ ابن جوزي، المنتظم في تاريخ الملوك والامم، ج۲، ص۳۸۵ـ۳۸۶، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفي عبدالقادرعطا، بيروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۶. ↑ احمدبن اسحاق يعقوبي ، تاريخ اليعقوبي ، ج ۲، ص ۳۷، بيروت ( بي تا. ) .
۷. ↑ علي بن حسين ابوالفرج اصفهاني، كتاب الاغاني، ج۱۷، ص۱۲۴، بيروت (بي تا).
۸. ↑ ابن منظور، لسان العرب، ج۲، ص۱۱۷، ذيل «بعث»، بيروت ۱۳۷۴۱۳۷۶/۱۹۵۵۱۹۵۶.
۹. ↑ علي بن حسين ابوالفرج اصفهاني، كتاب الاغاني، بيروت (بي تا).
۱۰. ↑ ياقوت حموي، معجم البلدان، ج۱، ص۶۷۰، چاپ فرديناند ووستنفلد، لايپزيگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۱۱. ↑ خليل بن احمد فراهيدي، كتاب العين، ج۴، ص۴۰۲، چاپ مهدي مخزومي و ابراهيم سامرائي، قم ۱۴۰۵.
۱۲. ↑ ياقوت حموي، معجم البلدان، ج۱، ص۴۵۱، چاپ فرديناند ووستنفلد، لايپزيگ ۱۸۶۶۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۱۳. ↑ علي بن حسين ابوالفرج اصفهاني، كتاب الاغاني، ج۱۷، ص۱۱۸ـ۱۲۱، بيروت (بي تا).
۱۴. ↑ علي بن حسين ابوالفرج اصفهاني، كتاب الاغاني، ج۱۷، ص۱۱۹، بيروت (بي تا).
۱۵. ↑ عبدالله بن عبدالعزيز بكري، معجم مااستعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج۱، ص۲۶۰، چاپ مصطفي سقّا، بيروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۶. ↑ محمد بن احمد ذهبي، تاريخ الاسلام، ج۱، ص۲۸۸ـ۲۸۹، السيّرة النبوّية، چاپ عمر عبدالسلام تدمري، بيروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
۱۷. ↑ ابن هشام، السيره النبويه، ج۲، ص۷۰ به بعد، چاپ مصطفي سقّا، ابراهيم ابياري و عبدالحفيظ شلبي، بيروت (بي تا).
۱۸. ↑ ابن سعد، الطبقات الكبري، ج۱، ص۲۱۹۲۲۰، بيروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۱۹. ↑ احمدبن اسحاق يعقوبي ، تاريخ اليعقوبي ، ج ۲، ص ۳۷، بيروت ( بي تا. ) .
۲۰. ↑ ابن هشام، السيرة النبوية، ج۲، ص۲۰۴ـ ۲۰۵، چاپ مصطفي سقّا، ابراهيم ابياري و عبدالحفيظ شلبي، بيروت (بي تا).
۲۱. ↑ خليل بن احمد فراهيدي، كتاب العين، ج۴، ص۴۰۲، چاپ مهدي مخزومي و ابراهيم سامرائي، قم ۱۴۰۵.
۲۲. ↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابي طالب، ج۴، ص۳۸۲، چاپ هاشم رسولي محلاتي، قم (۱۳۷۹).