بیت الاحزان

بيت الأحزان (بيت الحَزَن)، به معناي ماتمسرا، خانه‌ي حضرت يعقوب به هنگام دوري از فرزندش يوسف، در كتابهاي تاريخ انبياست؛ همچنين يكي ديگر از مصاديق آن مكاني در قبرستان بقيع مي باشد. 
معروف‌ترين مصداق بيت الاحزان

مهمترين و معروفترين مصداق «بيت الاحزان »، مكان يا مسجدي است در قبرستان بقيع مدينه، در جانب جنوبي قبر عباس بن عبدالمطلب كه «بيت الحزن » نيز ناميده شده است. مطابق برخي گزارش‌ها،پس از رحلت پيامبر اكرم صلّي الله عليه وآله وسلّم (سال ۱۱) و به دنبال تألّمات شديد روحي حضرت فاطمه سلام الله عليها و نارضايتي از وضع موجود، امام علي عليه السّلام مكاني را در قبرستان بقيع، بيرون مدينه، براي وي ساخت تا در آن به عزاداري در ماتم و فراق پدر خود بنشيند. اين مكان بيت الاحزان ناميده شد. وي روزها با دو فرزند خود حسنين عليهماالسلام به بيت الاحزان مي‌رفت و هنگام غروب اميرالمؤمنين ايشان را به خانه برمي‌گرداند؛ پس از گذشت بيست و هفت روز از رحلت پدرش بر اثر شدت بيماري ديگر نتوانست بدانجا برود. [۱] [۲] [۳] 
منابع عامه نيز به اين مكان در بقيع اشاره كرده‌اند. [۴] 

به نقل از غزالي (متوفي ۵۰۵)، ضمن بيان آداب زيارت بقيع، نمازگزاردن در مسجد بيت الحزن را مستحب دانسته و آن را محل اقامت حضرت فاطمه در ايام حزن او بر پدرش ياد كرده است. طبق اين بيان، بعدها مسجدي نيز در مكان مزبور ساخته شده است. همچنين به اقامت حضرت فاطمه پس از وفات پدرش در بيت الاحزان واقع در بقيع تصريح شده است. [۵] 

گذشته از اين، احتمال دارد كه ق بر حضرت فاطمه در بيت الاحزان باشد و پس از مسجدالنبي و قبرستان بقيع، بيت الاحزان را سومين مكان محتمل دفن ايشان ذكر كرده‌اند. [۶] [۷] 

اين مكان در آغاز، خانه محقّري متعلق به حضرت بوده كه پس از آن به بيت الأحزان يا قبّة الحزن شهرت يافته است. 
از بيت الاحزان در زمان هاي متأخر به عنوان مسجد فاطمه(عليها السلام) ياد شده است. 

اين محل در شمال قبر عباس بن عبدالمطّلب و قبور چهار امام(عليهم السلام) قرار داشته و بعدها ضميمه بقيع شده است. 
در مدينه جاي ديگري به عنوان بيت الأحزان مطرح نبوده است. [۸] 

در ادب غنايي فارسي، به ويژه در اشعار حافظ، اين واژه و تعابير مترادف آن (مانند كلبه‌ي احزان، كلبه‌ي غم ) تكرار شده و نزد صوفيه نيز كنايه از دل محزون از دوري معشوق است. [۹] [۱۰] [۱۱] [۱۲] [۱۳] [۱۴] [۱۵] 

در ادب رثايي شيعي نيز بيت الاحزان جايگاه ويژه‌اي دارد. رؤياهايي نيز نقل شده كه بنابر آنها حضرت مهدي با سرودن شعري، بيت الاحزان را ماية غم و اندوه هميشگي خود دانسته است. [۱۶] [۱۷] [۱۸] 

ازين رو بعضي علماي شيعه آثاري به همين نام در شرح حوادث پس از رحلت پيامبر و مصائب اهل بيت خصوصاً حضرت فاطمه نگاشته‌اند كه معروفترين آنها عبارت‌اند از: بيت الاحزان في مصائب سيدة النسوان، اثر شيخ عباس قمي (متوفي ۱۳۵۹)؛بيت الاحزانِ في مصائب سادات الزمان الخمسة الطاهرة من ولد عدنان، اثر عبدالخالق بن عبدالرحيم يزدي (متوفي ۱۲۶۸) [۱۹] 

• محمدمحسن آقابزرگ طهراني، الذريعة الي تصانيف الشيعة، بيروت ۱۳۷۸. 
• پرويز اهور، كلك خيال انگيز: فرهنگ جامع ديوان حافظ، تهران ۱۳۷۲ ش. 
• حسين بن علي بلادي بحراني، رياض المدح و الرثا، قم. 
• محمداعلي بن علي تهانوي، كتاب كشف اصطلاحات الفنون، چاپ محمد وجيه... ( و ديگران )، كلكته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷. 
• بهاءالدين خرمشاهي، حافظ نامه، تهران ۱۳۶۶ ش. 
• جعفر خليلي، موسوعة العتبات المقدسه، قسم المدينة المنورة، بيروت ۱۹۸۷. 
• ابراهيم رفعت باشا، مراة الحرمين، او،الرحلات الحجازية والحج و مشاعره الدينية، بيروت. 
• محمدتقي سپهر، ناسخ التواريخ، ج ۴: زندگاني حضرت فاطمه زهرا، تهران. 
• محمدبن عبدالرحمان سخاوي، التحفة اللطيفة في تاريخ المدينة الشريفة، بيروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۳. 
• محمد سماوي، ظرافة الاحلام، قم. 
• علي بن عبدالله سمهودي، وفاءالوفاباخبار دارالمصطفي، چاپ محمدمحيي الدين عبدالحميد، بيروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴. 
• محمدپادشاه بن غلام محيي الدين شاد، آنندراج: فرهنگ جامع فارسي، چاپ محمددبير سياقي، تهران ۱۳۶۳ش. 
• رحيم عفيفي، فرهنگنامه شعري، تهران ۱۳۷۲ ش. 
• قصص الانبياء، متن پارسي ظاهراً قرن هفتم هجري، چاپ فريدون تقي زادة طوسي، مشهد ۱۳۶۳ ش. 
• محمدباقربن محمدتقي مجلسي، بحارالانوار، بيروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. 
• عبدالرزاق مقرم، وفاة الصديقة الزهرا عليهاالسلام، نجف ۱۳۷۰/۱۹۵۱. 
• علي اكبر نفيسي، فرهنگ نفيسي، تهران ۱۳۵۵. 

پانويس 
۱.    ↑ علامه مجلسي، بحارالانوار ج۴۳، ص۱۷۷-۱۷۸.    
۲.    ↑ محمدتقي سپهر، ناسخ التواريخ، ج ۴: زندگاني حضرت فاطمه زهرا ج۴، ص۷۱.
۳.    ↑ عبدالرزاق مقرم، وفاة الصديقة الزهرا عليهاالسلام ص۹۷.
۴.    ↑ علي بن عبدالله سمهودي، وفاءالوفاباخبار دارالمصطفي ج۳، ص۹۰۷.
۵.    ↑ ابراهيم رفعت باشا، مراة الحرمين، ج۱، ص۴۲۶.
۶.    ↑ جعفر خليلي، موسوعة العتبات المقدسه، قسم المدينة المنوره ص۲۸۴ـ۲۸۵.
۷.    ↑ محمدبن عبدالرحمان سخاوي، التحفة اللطيفة في تاريخ المدينة الشريفه ج۱، ص۴۱.
۸.    ↑ مقاله بيت الأحزان از محمد صادق نجمي، فصلنامه ميقات حج، ش۲، ص۱۲۱-۱۳۰.
۹.    ↑ محمدپادشاه بن غلام محيي الدين شاد، آنندراج: فرهنگ جامع فارسي، ذيل «بيت احزان ».
۱۰.    ↑ علي اكبر نفيسي، فرهنگ نفيسي، ذيل «كلبه احزان ».
۱۱.    ↑ بهاءالدين خرمشاهي، حافظ نامه، بخش ۲، ص۸۲۸ـ۸۲۹.
۱۲.    ↑ قصص الانبياء، متن پارسي ص۱۰۴.
۱۳.    ↑ رحيم عفيفي، فرهنگنامة شعري، ذيل «بيت الحزن ».
۱۴.    ↑ پرويز اهور، كلك خيال انگيز: فرهنگ جامع ديوان حافظ ج۱، ص۴۹۰ـ۴۹۱.
۱۵.    ↑ محمداعلي بن علي تهانوي، كتاب كشف اصطلاحات الفنون ج۲، ص۱۵۶۱.
۱۶.    ↑ عبدالرزاق مقرم، وفاة الصديقة الزهرا عليهاالسلام ص۹۷.
۱۷.    ↑ محمد سماوي، ظرافة الاحلام ص۸۱.
۱۸.    ↑ حسين بن علي بلادي بحراني، رياض المدح و الرثا ص۱۹۳ـ۱۹۶.
۱۹.    ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهراني، الذريعة الي تصانيف الشيعة ج۲، ص۱۸۵.