چرا وهابیان، از سفر به قصد زیارت قبور اولیا نهی می‌کنند؟

يكي از مسائلي كه وهابيت از آغاز پيدايش، به مقابله با آن پرداخته‌اند، منع زيارت قبور انبيا و اوليا است. اين عقيده هم در آثار وهابيت به شكل گسترده مطرح شده است و هم مبلغان وهابي بر آن تأكيد فراوان مي‌كنند؛ ازاين‌رو، اين پرسش براي زائر مطرح مي‌شود كه دلايل وهابيت براي منع زيارت قبور انبيا و اوليا چيست؟

×  پاسخ

تنها دليل وهابيت در نفي زيارت قبور اوليا، روايتي معروف به «لاتشد الرحال» است. ازاين‌رو، آنها سفر براي زيارت قبور انبيا، صالحين و اوليا و ديگر قبور را حرام و بدعت و موجب شرك مي‌د‌انند.

آنان معتقدند كه حكم حرمت و بدعت بودن سفر براي زيارت قبور، در اين حديث آمده است. اين حديث در صحيح بخاري و صحيح مسلم و ديگر متون حديثي اهل سنت اين گونه نقل شده است:

عن أبي هُرَيرَةَ رضي الله عنه عن النبي0 قال لَا تُشَدُّ الرِّحَالُ إلاّ إلي ثَلَاثَةِ مَسَاجِدَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَمَسْجِدِ الرَّسُولِ0 وَمَسْجِدِ الْأَقْصَـي[1] [يبْلُغُ بِهِ النبي0 مَسْجِدِي هذا وَ مَسْجِدِ الْحَرَامِ و َمَسْجِدِ الْأَقْصَي].[2]

از ابوهريره نقل شده كه پيامبر(صلي الله عليه و آله) فرمود [يا از پيامبر(صلي الله عليه و آله) به او رسيده است] كه بار سفر بسته نمي‌شود مگر به سوي سه مسجد، مسجدالحرام و مسجد من (مسجدالنبي) و مسجدالاقصي.

وهابي‌ها از عدم جواز هم فراتر رفته و «شد الرحال» به سوي قبر نبي(صلي الله عليه و آله) و قبور مشاهد ديگر را با استناد به اين حديث، بزرگترين شرك مي‌دانند و زائران قبور پيامبر(صلي الله عليه و آله) و ديگر مشاهد را عبادت كنندگان قبور مي‌شمارند و كساني را كه به سوي قبور انبيا و صالحان و مشاهد آنان سفر و اموال خود را در اين راه صرف مي‌كنند و قصدي جز زيارت قبور و تبرك به آنها ندارند، مشرك مي‌دانند.[3] 

پاسخ حديث لا تشد الرحال

علماي معروف مذاهب چهارگانه اهل سنت، در شرح‌هاي صحيح بخاري و مسلم و كتاب­هاي ديگر، اين حديث را نقل كرده و گفته‌اند: اين حديث فقط بر فضيلت مساجد سه‌گانه دلالت دارد و چيز ديگري از اين حديث استنباط نمي‌شود.

نووي در شرح صحيح مسلم گفته است:

اين حديث، فضيلت اين مساجد سه گانه را بيان مي‌كند و معناي آن نزد جمهور علما اين است كه «شد رحال» به سوي غير اين مساجد فضيلتي ندارد و اينكه برخي مي‌گويند «شد رحال» به سوي غير اين مساجد سه‌گانه، حرام است، سخني غلط و باطل است.[4]

عسقلاني از علماي شافعي شارح صحيح بخاري نيز مي‌گويد: «اين حديث، فضيلت اين سه مسجد و مزيت و برتري آنها را بر مساجد ديگر بيان مي‌كند». هر چند برخي مانند ابومحمد جويني با استناد به ظاهر اين حديث، حرمت سفر به سوي غير مساجد سه‌گانه و قبور انبيا را نتيجه گرفته‌اند، از ديدگاه شافعيه، سفر به سوي مساجد ديگر و قبور انبيا حرام نيست. شافعيه، به اين حديث پاسخ‌‌هايي داده‌‌اند كه عبارتند از:

الف) يكي از پاسخ‌ها اين است كه سفر به سوي اين سه مسجد، فضيلت تام دارد كه مساجد ديگر از آن برخوردار نيستند. ازاين‌رو سفر به سوي آنها جايز است و منظور روايت‌هايي كه با لفظ «لا ينبغي للمطي أن تعمل»،[5] درباره سفر به سوي غير مساجد سه‌گانه نقل شده‌اند، غير از تحريم است.

ب) پاسخ ديگر شافعيه اين است كه نهي در اين روايت‌ها، مخصوص كسي است كه سفر به غير اين سه مسجد را براي نماز گزاردن در آن نذر كند و وفاي به اين نذر واجب نيست، بلكه فقط ادا كردن نذر به اين سه مسجد واجب است.

ج) پاسخ ديگر به اين حديث اين است كه اين حديث، فقط حكم مساجد را بيان مي‌كند، ولي سفر براي غير مساجد مانند سفر براي زيارت قبر صالحي يا طلب علم و مانند اينها را شامل نمي‌شود.[6]

برخي از فقهاي شيعه نيز اين حديث را از اهل سنت، نقل كرده و درباره آن گفته‌اند: به غير از اندكي از علما، بقيه، بر اين اجماع كرده‌اند كه نفي در اين حديث، به معناي اين است كه سفر براي نماز خواندن به غير از اين مساجد سه‌گانه، درست نيست؛ زيرا بقيه مساجد از نظر فضيلت، مانند هم هستند. پس سفر به قصد نماز خواندن در مسجد شهر ديگر، نسبت به مسجد شهر خودش امتيازي ندارد.[7] مانند اين حديث از امام علي(عليه السلام) نقل شده كه مي‌فرمايد: «لا تشدالرحال الاّ الي ثلاثة مساجد المسجدالحرام و مسجد الرسول و مسجد الكوفة» كه اين حديث نيز در فضليت نماز خواندن در اين مساجد بيان شده است و بر چيز ديگري دلالت ندارد.[8]

از مطالبي كه درباره اين حديث بيان شد، نتيجه مي‌گيريم خواندن نماز در اين سه مسجد، فضيلت بسياري دارد. ازاين‌رو، سفر كردن براي اداي نماز در اين مساجد، ارزش شرعي و ديني دارد، ولي سفر كردن به مساجد ديگر به اين هدف، رد خواهد شد. با توجه به اين حديث، سفر با اهداف ديگر مانند سياحت و ديدن آثار تاريخي مساجدي كه در كشورهاي مختلف دنيا وجود دارد، نه از نظر عقل و نه از نظر شرع منعي ندارد و اين گونه سفرها به سوي مساجد ديگر از حديث خارج است. همچنين اين حديث سفر به قصد زيارت قبور انبيا و اوليا را در برنمي‌گيرد؛ به همان اندازه كه سفرهاي تجاري و كاري و مانند آن را دربرنمي‌گيرد.

 

 

---