آیا فدک حق فاطمه زهرا (سلام الله علیها) بود؟
کلینی در کتاب الکافی از ابی‌جعفر [امام باقر علیه السلام ] نقل می‌کند: «اَلنِّساءُ لایَرِثن مِنَ الاَرضِ وَ لا مِنَ العَقارِ شَیئاً»؛ «زنان از زمین ارث نمی‌برند». مستشکل، چند روایت دیگر نیز از منابع شیعی نقل می&zwn
كليني در كتاب الكافي از ابي‌جعفر [امام باقر عليه السلام ] نقل مي‌كند: «اَلنِّساءُ لايَرِثن مِنَ الاَرضِ وَ لا مِنَ العَقارِ شَيئاً»؛ «زنان از زمين ارث نمي‌برند».
مستشكل، چند روايت ديگر نيز از منابع شيعي نقل مي‌كند مبني بر اينكه «زنان از زمين ارث نمي‌برند» و نتيجه مي‌گيرد كه فاطمه عليها السلام حق ندارد ارث‌خواه پيامبر صلي الله عليه و آله شود.
در بخش ديگر مي‌گويد: «شيعيان از ابي‌جعفر [امام باقر عليه السلام ] نقل مي‌كنند كه پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود:
خداوند آدم را خلق كرد و دنيا را ملك او قرار داد و هر چه از آنِ حضرت آدم بود، به رسول خدا صلي الله عليه و آله تعلق گرفت و هرچه به من تعلق گرفته از آن پيشوايان اهل بيت من است.
طبق اين عقيده شيعه، اولين امام پس از پيامبر خدا صلي الله عليه و آله ، علي[ عليه السلام ] است. پس مطالبه فدك حق علي[ عليه السلام ] بود نه فاطمه[ عليها السلام ]، اما علي[ عليه السلام ] فدك را مطالبه نكرد...
پاسخ
1. اين روايت كه «زن از زمين ارث نمي‌برد»، مربوط به ارث زن از شوهر است نه ارث دختر از پدر. روايت مذكور و ساير روايت‌هايي كه نويسنده بدان دست آويخته، در باب احكام ارث زوج و زوجه است و ربطي به احكام ارث فرزندان از پدر ندارد. خداوند درباره حكم ارث فرزندان از پدر مي‌فرمايد:
{يُوصِيكُمُ اللهُ فِي أَوْلادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ} (نساء: 11)
خداوند درباره فرزندانتان به شما سفارش مي‌كند كه سهم (ميراث) پسر به اندازه سهم دو دختر باشد.
اين حكم خدا مطلق است و هيچ شك و ترديدي در آن نيست و بدين ترتيب، قيد زمين و اعيان و... در ارث فرزندان وجود ندارد.
چرا براي گمراه كردن، زوجه را تبديل به زنان مي‌كنيد؛ در حالي كه زنان شامل مادر، فرزند خواهر و... مي‌شوند و منظور روايات از كلمه «النساء» همسران است.
2. پيامبر صلي الله عليه و آله فدك را در زمان حيات خود به فاطمه عليها السلام بخشيده بود.
در اين‌باره مفسران اهل سنت نوشته‌اند: آن‌گاه كه آيه {وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ}؛ «و حق خويشاوندان را بپرداز» (اسراء: 26) نازل شد، پيامبر[ صلي الله عليه و آله ]، فاطمه[ عليها السلام ] را احضار نمود و فدك را به او بخشيد.[1]
پس فدك هنگام رحلت رسول خدا صلي الله عليه و آله ، ملك فاطمه عليها السلام بود نه آنكه پس از رسول خدا صلي الله عليه و آله به فاطمه رسيده باشد.
علي عليه السلام مي‌فرمايد:
بل كانت في ايدينا فدك من كلِّ ما اَظَلَّتهُ السَّماءُ فَشَحَّت عَلَيها نُفُوسُ قَومٍ...[2]
از تمام آنچه آسمان بر آن سايه مي‌انداخت، تنها فدك در دست ما بود كه آن را هم عده‌اي از روي بخل و كينه از ما گرفتند... .
همان‌گونه كه از سخن علي عليه السلام نيز برمي‌آيد، فدك پيش از رحلت رسول خدا صلي الله عليه و آله ، در اختيار خاندان علي عليه السلام بوده، پس فدك ارث فاطمه عليها السلام نبود، بلكه ملك او بوده است.
شايد اين پرسش مطرح شود كه چرا در سخنان فاطمه عليها السلام در دفاع از فدك، سخن از ارث است و فاطمه عليها السلام به آيه‌هاي ارث قرآن استدلال نموده است؟
در پاسخ بايد گفت: ابوبكر با طرح بحث ارث و ادعاي اين گفتار از رسول خدا صلي الله عليه و آله كه «نَحْنُ مَعَاشِرَ الْأَنْبِيَاءِ لَا نُوَرِّثُ مَا تَرَكْنَاهُ صَدَقَةٌ»[3]؛ «ما پيامبران از مال دنيا چيزي به ارث نمي‌گذاريم؛ آنچه مي‌ماند صدقه است»، خواست به غصب فدك رنگ شرعي بدهد، امّا فاطمه زهرا عليها السلام بدون تغيير روش بحث، به ابوبكر پاسخ داد كه فدك، حتي اگر ارث هم باشد، بنا به آيه‌هاي قرآن، حق ايشان است و استدلال وي نادرست است.