مصداق ستوده شده در کلام علی علیه السلام
صاحب نهج‌البلاغه می‌نویسد: علی علیه السلام ابوبکر و عمر را ستوده و درباره ابوبکر گفته است: او پاک و در حالی که عیب اندک داشت از دنیا رفت، خیر دنیا را به دست آورد و پیش از آنکه به شرّ آن گرفتار شود از دنیا رفت... شیعیان چگونه این
صاحب نهجالبلاغه مينويسد:
علي عليه السلام ابوبكر و عمر را ستوده و درباره ابوبكر گفته است: او پاك و در حالي كه عيب اندك داشت از دنيا رفت، خير دنيا را به دست آورد و پيش از آنكه به شرّ آن گرفتار شود از دنيا رفت...
شيعيان چگونه اين سخن علي[ عليه السلام ] را درباره ابوبكر با آنچه خودشان به ابوبكر و عمر نسبت ميدهند توجيه ميكنند؟
پاسخ
1. در اين خطبه [خطبه 22 عليهما السلام نهجالبلاغه] نامي از ابوبكر و عمر نيامده است، بلكه علي عليه السلام فرموده: «للهِ بَلاءُ فُلانٍ...»؛ «خداوند به فلاني پاداش دهد».
2. در اين فراز، علي عليه السلام يك نفر را مدح كرده است نه دو نفر را، چگونه ادعا ميكنيد در اين خطبه دو نفر [ابوبكر و عمر] ستوده شدهاند؟
عليها السلام . شارحان نهجالبلاغه در اين خطبه، دليل روشني براي مصداق فلان، پيدا نكردهاند.
4. ابن ابيالحديد كه از علماي اهل سنت است، در بيان مصداق «فلان» مينويسد: «من نسخهاي به خط سيد رضي يافتم كه ذيل كلمه «فلان» نوشته بود: عمر...».[1]
فرقه جاروديه، از مذهب «زيديه» معتقد است منظور از فلان، عثمان است كه علي عليه السلام از روي ذم و طعنه دربارهاش چنين گفته است.
راوندي گفته است: «مراد از فلان يكي از اصحاب علي عليه السلام ميباشد...».[2]
5. هر چند اهل سنت ميكوشند عمر را مصداق اين خطبه معرفي كنند، دليلي بر آن ندارند.
6. شارح بحراني گفته است: «مراد از فلان در اين خطبه ابوبكر است».[3]
با توجه به اينكه: هم سخن ابن ابيالحديد كه مصداق اين خطبه را عمر معرفي كرده، و هم سخن شارح بحراني كه ابوبكر را مصداق اين خطبه معرفي كرده، مخالف خطبه شقشقيه (خطبه عليها السلام ) است و خود اينها قبول دارند كه خطبه عليها السلام نهج البلاغه فرمايش علي عليه السلام است، پس مصداق اين خطبه، نه ميتواند عمر باشد و نه ابوبكر.
عليه السلام . قول ديگر اين است كه مصداق اين فرمايش علي عليه السلام ، مالك اشتر نخعي است كه علي عليه السلام پس از شهادت مالك او را ستوده و اين هم از جمله سخنان علي عليه السلام در مدح او است.[4]
عليهما السلام . مرحوم شهرستاني نقل ميكند كه در نسخه خطي سيد رضي= كه دخترش خدمت عمويش سيد مرتضي آن را ميآموخت، نام سلمان فارسي در ابتداي اين خطبه نوشته شده بود... كه البته با توجه به اينكه حضرت سلمان فرماندار مدائن بود، با مضمون اين خطبه مناسبت دارد.[5] پس به احتمال زياد، اين خطبه در مدح حضرت سلمان است.