گزارش حج پیامبران در روایات اسلامی

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، حج گزاردن پيامبران الهي در روايات پرشماري مطرح شده است؛ در برخي جوامع روايي، بابي با عنوان «حج الانبياء» اين روايات را گرد آورده است.
شماري از روايات ديني ذيل آياتي آمده كه كعبه را نخستين خانه روي زمين معرفي كرده (إِنَّ أَوَّلَ بَيتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكةَ) (آل عمران/3، 96) و آن را «بيت العتيق» دانسته است.(حج /22، 33) همچنين برخي روايات ذيل آيه (وَ لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً) مناسك حج را از جمله مناسك واجب براي همه امت‌ها شمرده‌اند.
بر پايه روايات، قدمت آئين حج، حتي به پيش از خلقت آدم بازمي‌گردد و نخستين حج‌گزاران، فرشتگان در آسمان چهارم بوده‌اند.
پس از اين‌كه حضرت آدم به زمين انتقال يافت، وي به فرمان خداوند مأمور بناي كعبه و برگزاري مراسم حج گرديد.
درباره حج آدم(عليه السلام) روايت شده كه پس از خروج از بهشت، وي بر كوه صفا فرود آمد. سپس جبرئيل مناسك حج را به او آموخت و آدم، همه اعمال حج، از جمله طواف، رمي جمرات، قرباني، حلق، سعي و طواف نساء را به جا آورد. برخي روايات از 700 حج و 300 عمره آدم، با پاي پياده، گزارش كرده‌اند.
پس از آدم، شيث، فرزند او، كعبه را بازسازي و حج عمره بجاي آورد. مراسم حج‌گزاري، پس از آدم(عليه السلام) ميان فرزندانش تداوم يافت و پيامبران پس از وي به برگزار نمودن حج اهتمام ويژه‌اي داشتند.
نوح(عليه السلام) نيز پيش از سيل، حج انجام داد و در جريان طوفان مأموريت يافت تا سرنشينانش كشتي را گرد خانه كعبه طواف داده و به منا ببرد. اين كشتي، در بازگشت دوباره بر گرد كعبه، طواف نمود و سرنشينان كشتي، سوار بر آن، سعي ميان صفا و مروه انجام دادند.
بر اساس برخي گزارش‌ها در طوفان نوح(عليه السلام) كعبه ناپديد شد. پيامبران الهي، بدون آن كه مكان دقيق كعبه را بدانند، حج به جا مي‌آوردند تا زماني كه ابراهيم(عليه السلام) مأمور به بازسازي كعبه و احياي آئين حج شد.(حج/22، 26، بقره/2، 127 -128) پس از پايان بازسازي كعبه، آن حضرت از خدا خواست كه مناسك (اعمال و جايگاه) حج را به وي نشان دهد: (وَ أَرِنا مَناسِكَنا).(بقره/2، 128) لذا جبرئيل نزد ايشان آمد و مناسك حج را يك به يك به او آموخت و پس از فرمان فراخواني انسان‌ها به انجام حج (حج/22، 27) ابراهيم بر مكان بلندي (كوه ابوقبيس يا سنگي كه بعد به مقام ابراهيم معروف شد) ايستاد و با صداي بلند مردم را به حج فراخواند و خود و پسرش، اسماعيل و گروهي از جرهميان، حج به جاي آوردند. پس از آن حج، به عنوان سنتي مقدس با اعمالي مخصوص از سوي ديگر پيامبران الهي و پيروان آن‌ها تداوم يافت.
بر اساس برخي گزارش‌ها، همه انبيا، به جز هود و صالح(عليه السلام) كه به خاطر اشتغال به تبليغ موفق به حج‌گزاري نشدند، بقيه آن‌ها حج به جا آوردند. ولي اين ديدگاه ضعيف دانسته شده است.
افزون بر اين در پاره‌اي روايات به طور صريح از حج‌گزاري هود و صالح ياد شده؛ حتي گفته شده كه آنان در مكه از دنيا رفتند و در جوار خانه خدا دفن شدند. بنابر اين همه پيامبران(عليهم السلام) حج گزارده‌اند. برخي روايات نيز اين ديدگاه را تأييد مي‌كند؛ چنان‌كه امام علي(عليه السلام) در سخني كعبه را جايگاه خيل انبياء، از آدم تا خاتم، و وسيله آزمايش پيشينيان، از آدم تا به آخر، دانسته است و در سخني ديگر، از فراخواني آدم و فرزندانش به سوي كعبه ياد مي‌كند.
در شماري از روايات، نام گروهي از پيامبران حج‌گزار، و در مواردي شيوه و تعداد دفعات حج آنان بيان شده است. پس از ابراهيم و اسماعيل ديگر پيامبران حج بجاي آوردند؛ چنان‌كه در روايتي نقل شده كه حضرت موسي(عليه السلام)، همراه با هفتاد تن از پيامبران، براي انجام حج بر شتري سرخ‌موي، پس از گذشتن از منطقه «صفاح الروحا»، لبيك‌گويان (لبيك يا كريم لبيك) احرام بست. در روايتي ابن عباس از پيامبر(صلي الله عليه و آله) نقل كرده است كه هفتاد پيامبر(صلي الله عليه و آله)، از جمله موسي(عليه السلام) به منا آمده و در مسجد خيف نماز گزاردند.
حضرت عيسي(عليه السلام) نيز حج يا عمره را با گفتن «لبيك عبدك و ابن امتك لبيك» آغاز كرد. داود(عليه السلام) نيز در عرفات، هنگامي كه موج عظيم حج‌گزاران را ديد، دست به دعا برداشت.
سليمان(عليه السلام) هم همراه انس و جن و پرندگان حج گزارد و كعبه را با پارچه مصري پوشاند. برابر رواياتي، يونس(عليه السلام) با سر دادن تلبيه «لبيك كشاف الكرب العظيم لبيك»، و خضر و الياس، با حضور هر ساله در موسم مقرر، حج انجام مي‌دادند.
با ظهور اسلام كه آئين حج، به عنوان يكي از فرائض ديني مسلمانان تشريع شد، پيامبر(صلي الله عليه و آله) آئين حج‌گزاري را به جا آوردند. بر پايه برخي روايات، پيامبر گرامي اسلام(صلي الله عليه و آله) 20 حج و سه عمره مفرده كه همه آن‌ها در ماه ذي‌قعده واقع شد، برگزار نمود. تنها حج رسول خدا(صلي الله عليه و آله)، پس از هجرت، در سال دهم هجري به همراهي 100 هزار تن از مسلمانان انجام گرفت. در اين حج، عظمت، خلوص و آثار توحيدي مناسك حج به نمايش گذاشته شد و در تاريخ، به نام «حجة الوداع» ثبت گرديد.
بر اساس روايتي از حضرت رضا(عليه السلام)، زمان حج‌گزاري همه پيامبران، از جمله آدم، نوح، ابراهيم، موسي، عيسي(عليهم السلام) و محمد(صلي الله عليه و آله) دهه ذي‌الحجه بوده و تا قيامت اين‌گونه ادامه خواهد داشت. درباره شيوه حج‌گزاري پيامبران، حداقل تا ابراهيم(عليه السلام) اطلاع چنداني در دست نيست؛ به همين دليل مبهم و مجمل است. ولي از زمان ابراهيم(عليه السلام) تا ظهور اسلام، حج با همين شكل و گونه كنوني آن انجام مي‌شده است.
براي مشاهده منابع مقاله اينجا را كليك نماييد.