سفارش و تاکید اسلام به سفرهای دسته جمعی
رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) به مسافران سفارش کردهاند که پیش از سفر، برای خود همراهی انتخاب کنند.
به گزارش خبرنگار پايگاه اطلاع رساني حج از كربلاي معلا ، رسول خدا(ص) و اهل بيت(ع) به مسافران سفارش كردهاند كه تنها به مسافرت نروند و پيش از سفر، براي خود همراهي انتخاب كنند تا همديگر را در لحظات حساس سفر ياري داده، از خستگي و تنهايي به درآيند و مددكار يكديگر باشند.
رسول خداصلي الله عليه و آله فرمود: «الرَّفِيقَ ثُمَّ السَّفَرَ»؛ اوّل انتخاب رفيق و همراه، سپس مسافرت. همچنين امام صادق عليه السلام به نقل از پدران خود، از حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام نقل ميكند كه فرمود: مردي نزد رسول خداصلي الله عليه و آله آمده و عرض كرد: ميخواهم خانهاي بخرم، چه دستور ميدهيد؟ در ميان كدام يك از قبيله «جهينه»، «مزينه»، «ثقيف» و يا «قريش» خانه تهيه كنم؟ حضرت به او فرمود: «الْجَوارُ ثُمَّ الدَّارُ وَالرَّفيقُ ثُمَّ السَّفَر»؛ ابتدا همسايه سپس خانه، و اول رفيق سپس سفررا انتخاب كنيد.
حضرت علي عليه السلام در نهج البلاغه به امام مجتبي عليه السلام ميفرمايد: «سَل عَنِ الرَّفيق قَبلَ الطَّريق»؛ پيش از راه و حركت، از همراه پرسش كن و لقمان حكيم نيز همين توصيه را به فرزندش دارد.
همچنين به نقل از امام كاظم عليه السلام، يكي از وصاياي رسول خداصلي الله عليه و آله به علي بن ابيطالب عليه السلام اين بود: «لا تَخْرُجْ فِي سَفَرٍ وَحْدَكَ، فَإِنَّ الشَّيْطَانَ مَعَ الْوَاحِدِ، وَ هُوَ مِنَ الاثْنَيْنِ أَبْعَدُ ...»؛ به تنهايي مسافرت مكن؛ زيرا شيطان همراه فردِ تنها است و او [شيطان از دو نفر دورتر است.
نيز در حديث ديگري، رسول خداصلي الله عليه و آله سه نفر را لعنت كرده است: «الْآكِلَ زَادَهُ وَحْدَهُ وَ النَّائِمَ فِي بَيْتٍ وَحْدَهُ وَ الرَّاكِبَ فِي الْفَلاةِ وَحْدَهُ»؛ كسي كه تنها غذا بخورد، و آنكس كه تنها در خانهاي بخوابد و كسي كه در دشت، به تنهايي سفر كند.
همچنين اسماعيل بن جابر ميگويد: در مكه خدمت امام صادق عليه السلام بودم كه مردي از اهالي مدينه وارد شد؛ حضرت از وي پرسيد: چه كسي همراه تو بود؟ پاسخ داد: هيچ كس همراه من نبود. امام صادق عليه السلام فرمود: اگر همراهي ميداشتي، من ادب تو را ميستودم. سپس فرمود: يكنفر شيطان است، دو نفر نيز شيطانند و سه نفر همراه و چهار نفر رفيقاناند.
از مجموع اين روايات بهخوبي ميتوان فهميد كه پيشوايان ديني، مردم را از تنها سفر كردن منع و آنان را به مسافرت دستهجمعي ترغيب نمودهاند؛ بديهي است كسي كه بر اساس ضرورت، گاهي مجبور ميشود تنها غذا بخورد يا در خانهاي تنها بخوابد و يا تنها سفر كند، هرگز مورد لعن قرار نميگيرد، بلكه تنها كساني كه ميتوانند و چنين نميكنند، مخاطبان اين روايتاند.
اگر نگاهي گذرا به مسافرت در گذشته داشته باشيم، به خوبي مفهوم اين توصيهها را درك ميكنيم؛ زيرا درگذشته عوامل بسياري مانند بدي آب و هوا، نبود جادههاي مناسب، ناامني در جادهها، نبود امكانات رفاهي و آب و غذا در طول مسير و نبود مركب مناسب جان مسافرانِ تنها را تهديد ميكرد.
علاوه بر آن، ايجاد اضطراب و وحشت و در نهايت افسردگي، از ديگر نتايج سفرهاي فردي بود، بنابراين پيشوايان معصوم عليهم السلام براي پيشگيري از اينگونه عوارض، به مردم توصيه كردهاند تنها مسافرت نكنند.
همراهان شايسته و همشأن
انتخاب همسفران شايسته و همشأن، يكي ديگر از آداب سفر است، بنابراين مناسب است كساني كه از نظر سلوك و خصوصيات رفتاري و سطح زندگي با يكديگر همگون هستند، در يك كاروان ثبتنام نموده و با هماهنگي مدير كاروان، آنها كه با هم سنخيت بيشتري دارند، در يك اتاق جاي گيرند.
امام باقر عليه السلام در اين باره فرمود: «إِذَاصَحِبْتَ فَاصْحَبْ نَحْوَكَ، وَ لا تَصْحَبْ مَنْ يَكْفِيكَ فَإِنَّ ذَلِكَ مَذَلَّةٌ لِلْمُؤْمِنِ»؛ هنگامي كه با كسي همراه و همسفر شدي، پس با مثل خودت همراه شو و با آنكس كه زندگي تو را اداره ميكند همسفر مشو كه اين كار، موجب ذلت مؤمن است.
همچنين براي اينكه زائر در جمع همراهان تحقير نشود، نبايد با كساني كه براي او قدر و منزلتي قائل نيستند همسفر شود؛ امام علي عليه السلام در اين زمينه فرمود: «لا تَصْحَبَنَّ فِي سَفَرِكَ مَنْ لا يَرَي لَكَ مِنَ الْفَضْلِ عَلَيْهِ كَمَا تَرَي لَهُ عَلَيْكَ»؛ با كسي كه در تو فضيلتي نسبت به خود احساس نميكند و تو نيز در او فضيلتي نسبت به خود نميبيني، در سفر همراه مشو.
امام صادق عليه السلام نيز فرمود: «إصْحَبْ مَنْ تَتَزَيَّنُ بِهِ وَ لا تَصْحَبْ مَنْ يَتَزَيَّنُ بِكَ»؛ با كسي همسفر شو كه موجب افتخار و زينت تو باشد و با آنكس كه تو باعث افتخار او باشي همراه مشو.
فردي به نام شهاب بن عبدربّه ميگويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: شما از حال من آگاهيد و دست و دلبازي و بذل و بخششم را نسبت به برادران دينيام ميدانيد، آيا ميتوانم با بعضي از آنها در راه مكه همراه شوم و به آنان بذل و بخشش كنم؟ حضرت فرمود: «اي شهاب، چنين مكن، اگر تو آنچه داري بر آنان ببخشايي و آنان نيز در هزينه كردن زيادهروي كنند، به آنان ستم كردهاي، و اگر تو ببخشايي و آنان از خرج كردن خودداري كنند، آنها را ذليل كردهاي، پس با امثال خود همسفر شويد.
حسين بن ابيالعلا نيز گويد: همراه با بيست و چند مرد، به طرف مكه حركت كرديم، در ميان راه، در هر منزلي گوسفندي براي آنان قرباني ميكردم، پس زماني كه به محضر امام صادق عليه السلام شرفياب شدم، آنحضرت خطاب به من فرمود: اي حسين، مؤمنان را خوار و ذليل ميكني؟ گفتم: از چنين كاري به خداوند پناه ميبرم! حضرت فرمود: به من خبر رسيده است كه در هر منزلي براي آنان گوسفندي كشتهاي؛ گفتم: قصدي جز رضاي خدا نداشتم، حضرت فرمود: آيا ندانستي در ميان همراهان تو، كساني هستند كه دوست دارند مانند تو عمل كنند، ليكن به دليل نداشتن توانايي مالي، نميتوانند و در نتيجه احساس كوچكي و حقارت ميكنند؟ گفتم: از خداوند طلب مغفرت ميكنم و از اين پس چنين نخواهم كرد.
رعايت اين نكته اخلاقي باعث ميشود افراد كاروان و همسفران، از چشموهمچشمي و ايجاد تنشهاي روحي و اخلاقي پرهيز نموده، در محيطي سالم و آرام به سر ببرند و بيشتر به دنبال كسب معرفت و بهره معنوي باشند.
مشوّقان خوبيها
در سفرهاي زيارتي، دوستانِ ديندار و عاشقِ خداوند، در ترغيب و تشويق همراهان به عبادت و بهرهوري بيشتر از سفر، سهم مؤثر و به سزايي دارند.
گاهي شيطان زائران را وسوسه نموده، به خواب و استراحتِ بيشتر فرا ميخواند، ليكن دوستصميمي و ديندار، با رفتار و گفتار خوبِ خود، همسفران را به حركت واداشته، شيطان را در دستيابي به اهداف خود ناكام ميكند.
از اينرو، در روايات به مؤمنان توصيه شده تا دوستاني را براي خود برگزينند كه يار و ياور آنان در انجام كارهاي خير باشند، همچنانكه رسول خداصلي الله عليه و آله فرمود: «بهترين برادرت كسي است كه تو را به پيروي از خدا كمك نموده، از نافرماني او بازدارد و تو را به خشنود ساختن او وادار كند.».
همچنين امام علي عليه السلام نيز فرمود: «بهترين برادرت كسي است كه بهسوي خير شتاب كند و تو را نيز به دنبال خود بكشد و به نيكي فرمان دهد و بر انجام آن ياريت رساند.»، بنابراين، سزاوار است زائران، همراهان خود را به حضور بيشتر در حرمها و اماكن زيارتي و خواندن قرآن و نماز و دعا و نيز كمك و ياري همسفران و ديگر امور خير تشويق نموده، خود نيز در انجام اين كارها پيشقدم گردند.