عربستان ؛ تعامل با احتیاط سنت و مدرنیته

در فاصله فرودگاه مدینه تا مرکز این شهر و فقط در نزدیک به دو کیلومتر راه ، صدها فروشگاه " مفروشات " در دو سمت خیابان دیده می شود که آخرین مدل های مبلمان و موکت و فرش را می فروشند. اغلب این اجناس از کشورهای اروپایی و آمریکایی می آید و عربستان با آنکه دلارهای نفتی را به ظاهر خوب در این کشور سرمایه گذاری کرده ، ولی بنظر می رسد که هنوز هم تولیدات اروپایی و آمریکایی مثل خودرو در این کشور بیشتر مورد استقبال قرار دارد. اگر چه سهم کشورهایی مانند ژاپن و کره جنوبی نیز در بازار خودروی این کشور نباید کمتر از غربی ها باشد .
این گوشه ای بسیار کوچک از عربستان سعودی امروز است که در آن مدرنیته و سنت می کوشند تا به جهت پیوندی حیاتی که با هم و از هم یافته اند، با یکدیگر کنار آمده و فرمولی مشترک را برای بقاء پیدا کنند .
خانواده ها در شهرهای عربستان حتی در ریاض پایتخت و جده که در آنها مدرنیته چند قدمی جلوتر از سنت رفته است ،برای آمد و شد در شهر از خودروهایی استفاده می کنند که شیشه های آن رنگی است و سرنشینان آن دیده نمی شوند و بیشترین عده خانم هایی که البته همراه محارم و یا به صورت گروهی با خانم های دیگر در معابر و یا مغازه های عموما فروشنده مارک های مشهور جهان شبهای طولانی تابستان را به سحر پیوند می زنند ،خانم هایی می باشند که روبنده پوش هستند و اگر در گرمای شدید تابستان در زیر چادر مشکی گرمشان شود ، از بی شمار دستگاههای فروش نوشابه و یا بی نهایت سوپر مارکت در طول همه ی خیابانها نوشنیدنی مورد علاقه خود و یا بستی تولید روز! فلان کشور اروپایی را خریداری می کنند .
زندگی شبانه در عربستان سعودی تعریف خود را دارد . در شهرهای این کشور روزها بواسطه گرمای بالا، افراد کمتر بیرون از خانه و یا محل های سرپوشیده بسر می برند و زندگی و تحرک شبانه ساعتی قبل از غروب خورشید شروع می شود و در شهرهای مقدس مکه و مدینه به عنوان یک سنت به سحر و نماز صبح به جماعت در حرمین منتهی می گردد .
به رغم نفوذ شدید مدرنیته در جامعه عربستان ، اعتقادات دینی و سنت های برگرفته و ریشه دار در دین همچنان قوی هستند و مقوله ای به نام حجاب امری کاملا پذیرفته شده است و اختلاط مردان و زنان نامحرم معنی ندارد . رانندگی توسط خانم ها اصلا حرفش را هم نزن !
 ظاهر امر چنین نشان می دهد که حتی در شهرهای بزرگ سعودیها بیشتر درون گرا هستند و مایل به حفظ حریم های خصوصی زندگی خویش باشند .
این مهم را حتما تولید کنندگان مشهورترین مارک های لباس و لوازم آرایش عمدتا غربی که بازاری پر فروش در عربستان دارند هم می دانند.
• بر اساس سهم بازار باید گفت که چین بخش قابل ملاحظه ای از بازار سوغاتی را در عربستان که فقط سالانه میلیونها نفر به قصد حاجی شدن به آن می روند ، در اختیار دارد . تنها در فصل عمره امسال که با پایان رمضان آنهم خاتمه می یابد ، قرار است 620 هزار زائر ایرانی به عربستان بروند که مردمانی پولدار شناخته می شوند و در عین حال سنت سختی هم در خرید سوغاتی دارند .برآورد می شود که فقط زائران ایرانی میلیونها دلار را با خرید کالاهای ارزان قیمت چینی به جیب فروشنده های دو شهر مقدس مکه مکرمه و مدینه منوره بریزند .
چینی ها که سالها بی دینی را در پرتوی اندیشه های مائو تبلیغ می کردند ، اینک که رو به بازار  آورده اند ، هر آنچه حتی در زندگی عبادی مسلمانان مورد استفاده قرار می گیرد مانند جانماز - تسبیح ، صلوات شمار ، کلاه ، شال ، و... به جز "مهر" نماز را که درعربستان اعتقادی به آن نیست ، تولید و در بازار عرضه می کنند .
شاید تاکنون کسی این سوال را نپرسیده چرا یک کشوری مانند ایران که دارای منابع بزرگ پتروشیمی نیز هست ، قدمی برای در اختیار گرفتن فقط بازار تسبیح در عربستان بر نداشته که سالانه میلیونها رشته آن فقط در این کشور بفروش می رسد. در نظر داشته باشید که تایوان تنها از محل تولید و صدور اسباب بازی و چتر هر سال میلیونها دلار درآمد دارد و رهبران آن نشان داده اند که اصل " مزیت نسبتی " را در اقتصاد خوب می دانند.
 • انقلاب دیجیتال چهره عربستان سعودی را خیلی زودتر از آنچه تصور می شد ، تغییر داده است . بازار تلفن های همراه در این کشور برآورد شده که در بخش های سخت افزاری و نرم افزاری بازاری میلیارد دلاری باشد. از ضریب نفوذ تلفن همراه درعربستان سعودی آماری موثق در دست نیست ولی براساس قرائن  می توان نفوذ آنرا در حد رو به رشد و دارای آینده خوب برآورد کرد.
 • میلیونها زائری که برای عمره و حج تمتع هر سال به عربستان سعودی می روند به صنعت هتل سازی در این کشور و بخصوص دو شهر مکه مکرمه ومدینه منوره رونق داده است . دولت عربستان طرح بزرگی را در حال اجرا دارد که با تکمیل شدن آن تا سال 2013 میلادی چهره شهر مکه کاملا دگرگون شده و علاوه بر اینکه دهها هتل جدید و مدرن در آن ساخته می شود ، فضای شهر و چشم انداز حرم شریف الهی نیز بهبود می یابد.
• عربستانی ها حتی  در شهرهای مقدس مدینه منوره و مکه مکرمه ، از یک زندگی شبانه خاص برخوردارند که ضمن شباهت های ظاهری به لحاظ محتوایی تفاوت های اساسی با نوع غربی آن دارد. بویژه درتابستان که دمای هوا امکان بیرون آمدن در فضای آزاد را نمی دهد ، خانواده های عربستانی شب ها از خانه خارج می شوند که دمای هوا قابل تحمل است . آنها ساعات شب را در مل ها     ( مجموعه های خرید بسیار بزرگ ) می گذرانند ، خرید می کنند و شام می خورند و حتی بچه هایشان جایی برای بازی دارند و شب که از نیمه گذشت راهی خانه می شوند . "فست فوت " یا غذای آماده ، در سالها اخیر نه فقط به عنوان یک نوع غذا که یک لغت ! وارد زبان عربی شده و مغازه هایی که این نوع غذا را عرضه می کنند خیلی سریع در این کشور در حال رشد هستند و چند شبکه زنجیره ای نیز در این سالها در شهرهای بزرگ آن مانند ریاض – جده – مکه مکرمه و مدینه منوره شکل گرفته است.

 در دو شهر مدینه منوره و مکه مکرمه که امسال و بطور متوسط هر روز نزدیک به سی هزار ایرانی در هر یک از آنها حضور داشت ، هیچ رستوران و یا حتی فست فوتی که غذاهای این کشور را بفروشد ، وجود ندارد .
با همه تسهیلاتی که دولت عربستان برای ازدواج مردان این کشور با دختران هموطن خود قائل شده به دلایلی چند که یکی ازآنها هزینه های بالای ازدواج و انتظارهای خانواده های دو طرف است ، سعودی ها ازدواج با دیگر دختران عرب را ترجیح  می دهند و دختران سعودی خواستگاران خود را باید از میان تنوعی از مهاجرانی بپذیرند که ازدواج با این دختران می تواند در عین حال تضمینی برای ادامه اقامت آنها در این کشور باشد .
 مهاجرت های متنوعی که عربستان اجازه انجام آنرا داده است و ازدواج های صورت گرفته ، نسلی از دو رگه هایی را وارد جامعه این کشور کرده است که ضمن داشتن ریشه های خود ، تحت تاثیر فرهنگ و آموزه های جامعه عربستان سعودی است و هجرت هر یک از آنها به سرزمین پدری می توانند این اندیشه ها را هر چه بیشتر نشر دهد .