یادداشت/
اخلاق نیکو اعمال حج را آسان میکند
رعایت اخلاق اسلامی، یکی از ضروریات سفر است؛ کسانی که میخواهند از مسافرت خود بهره برده، باید اخلاق نیکو داشته باشند.
پايگاه اطلاع رساني حج: امام محمد باقر عليه السلام در رابطه با سفر حاجيان به ديار نور فرمود: «مَا يُعْبَأُ مَنْ يَسْلُكُ هَذَا الطَّرِيقَ إِذَا لَمْ يَكُنْ فِيهِ ثَلاثُ خِصَالٍ: وَرَعٌ يَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِي اللَّهِ وَ حِلْمٌ يَمْلِكُ بِهِ غَضَبَهُ وَ حُسْنُ الصُّحْبَةِ لِمَنْصَحِبَهُ»؛ كسي كه به حج ميرود و اين راه را طي ميكند، اگر سه خصلت در وي نباشد مورد عنايت و توجه خداوند قرار نميگيرد: ورع و پارسايي كه او را از گناه بازدارد، صبر و بردباري كه بتواند خشم خود را در اختيار گيرد، خوشرفتاري با همراهان.
از اين روايت ميتوان فهميد كه در همه سفرهاي معنوي و زيارتي رعايت اين نكات، مهم و ضروري است.
در سفرهاي زيارتي، به دليل ازدحام جمعيت و نيز محدوديت امكانات، معمولًا مشكلاتي بروز ميكند كه اگر زائر داراي ويژگيهاي فوق نباشد، ممكن است از كنترل خارج شود و خداي ناكرده با ديگران درگير و موجب آزار و اذيت آنان را فراهم سازد، براي پيشگيري از بروز چنين وضعيتي، در مرحله اول نياز به ورع و پارسايي است تا زائر بتواند از يكسو خود را كنترل كند و از سوي ديگر به ثمرات زيارت دست يابد.
بنابراين ورع ميتواند مانع انجام گناه و موجب آمرزش شود؛ انس بن مالك ميگويد: مردي كه ميخواست به مسافرت برود، نزد رسول خدا صلي الله عليه و آله آمد و به آن حضرت عرض كرد: به من سفارش و توصيهاي بفرماييد. پيامبرصلي الله عليه و آله به او فرمود: «اتَّقِ اللَّهَ حَيْثُ مَا كُنْتَ وَ أَتْبِعِ السَّيِّئَةَ الْحَسَنَةَ وَ خَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ»؛ هر كجا بودي از خدا بترس و تقوي داشته باش، بدي را با خوبي پاسخ ده، و با مردم با اخلاق نيكو برخورد كن.
سپس هنگامي كه با او خداحافظي كرد به وي فرمود: «زَوَّدَكَ اللَّهُ التَّقْوَي وَ جَنَّبَكَ الرَّدَي وَ غَفَرَ لَكَ ذَنْبَكَ وَ وَجَّهَكَ إِلَي الْخَيْرِ حَيْثُمَا تَوَجَّهْتَ»؛ خداوند تقواي تو را افزون كند و تو را از بديها دور دارد، گناه تو را ببخشد و به هر سو رو ميكني، تو را به خير و خوبي راهنمايي و متمايل سازد.
زائر در مرحله بعد بايد تمرين كند تا در برابر مشكلات و سختيهاصبور و بردبار بوده، آشفته و خشمگين نشود. رسول خداصلي الله عليه و آله در اين زمينه فرمود: «خشم ايمان را تباه ميكند، چونان كه سركه عسل را خراب و فاسد ميكند.»
امام صادق عليه السلام فرمود: «هيچ بندهاي خشم خود را فرو نبرد مگر آنكه خداوند بر عزّت او در دنيا و آخرت بيافزايد ...» و سفارش ديگر، خوشرفتاري با همسفران است.
امام صادق عليه السلام فرمود: «خويشتن را آماده ساز تا با هركس همراه ميشوي، همنشيني خوب و خوشاخلاق باشي، زبانت را نگهدار و خشمت را فرونشان، از كارهاي بيهوده و بيفايده كم كن، عفو و بخششات را براي ديگران بگستران و سخيّ و گشادهدست باش»
مردي نزد رسول خداصلي الله عليه و آله آمد و عرض كرد: اي رسول خدا به من سفارشي فرما. حضرت توصيههايي به او نمود، از جمله فرمود: با برادر دينيات با روي گشاده برخورد كن؛ يكي از اصحاب امام صادق عليه السلام نيز ميگويد: به آن حضرت عرض كردم: حدود حسن خلق چيست؟ امام عليه السلام در جواب فرمود: «اين كه بال خود را براي ديگران بگستراني و نرمخو باشي، سخن شيرين بگويي و با برادر دينيات با خوشرويي برخورد كني.»
مهرورزي به مردم
توجه به ارزشهاي اخلاقيِ اسلام در سفر، مسافرت را بسيار شيرين و جاذبهدار ميكند؛ براي آنكه از هرگونه كدورتي پيشگيري شود، زائران در برخورد با همسفران نكاتي را بايد رعايت كنند: امام صادق عليه السلام به نقل از رسول خدا عليه السلام، به برخي از اين امور اشاره داشته، فرمودهاند: «سه چيز پايههاي دوستي مرد با برادر ديني خود را محكم ميكند؛ هميشه با خوشرويي با او برخورد كند، در مجلس هر گاه به سوي او آمد، برايش جا باز كند و او را در كنار خود بنشاند و او را به هر نامي كه خودش دوست دارد،صدا بزند».
امام باقر عليه السلام نيز فرمود: روزي يكي از اعراب بنيتميم به حضور رسول خداصلي الله عليه و آله شرفياب شد و عرض كرد: يا رسولاللَّه به من سفارشي فرما؛ حضرت ضمن سفارشهايي به او فرمود: با مردم دوستي كن و آنان را دوست بدار تا تو را دوست بدارند».
احترام به سالخوردگان
در هر كارواني معمولًا تعدادي از افراد سالخورده وجود دارند كه نيازمند كمك همسفران خويشاند، هنگام سوار شدن و پياده شدن از اتوبوس و رفتن و برگشتن به حرم، سزاوار است ديگر زائران، آنان را بر خود مقدم داشته، ياري دهند.
امام صادق عليه السلام فرمود: «احترام به سالخورده، احترام به خدا است» و در حديثي ديگر رسول خداصلي الله عليه و آله فرمود: «هر كس، سالمندي را كه در اسلام موي خود را سپيد كرده احترام كند، خداوند او را از هراس روز قيامت آسوده سازد»
انس و علاقه ميان برادران و خواهران ديني، يكي از زيباترين هديههاي دين مقدس اسلام به مردم است؛ از جمله اموري كه ميتواند اين پيوند را استوار سازد، سلام كردن به يكديگر است، بنابراين در برخوردهاي داخل كاروان و نيز در ديدار با ديگر مسلمانان، سخن را با سلام آغاز كنيد.
رسول خداصلي الله عليه و آله فرمود: «پيش از سخن گفتن سلام كنيد و كسي كه بدون سلام سخن را آغاز كرده، پاسخش را ندهيد» همچنين در حديث ديگري فرمود: «نزديكترين مردم به خدا و رسولش كسي است كه در سلام كردن پيشقدم باشد و در سلام كردن نيز باصداي بلند سلام دهيد تا طرف مقابلصداي شما را بشنود»؛
امام باقر عليه السلام فرمود: «خداوند، آشكار سلام كردن را دوست ميدارد»؛ امام صادق عليه السلام نيز فرمود: «هرگاه يكي از شما به ديگري سلام دهد، صدا به سلام بلند كند و نگويد: من سلام كردم، آنها جوابم را ندادند، شايد سلام كرده و آنها نشنيده باشند، هر يك از شما نيز كه جواب سلام را ميدهد، بلند جواب دهد تا مسلماني نگويد: من سلام كردم و پاسخ من را ندادند».
اما اگر جمعي نشستهاند و گروهي به مجلس وارد شده و سلام كنند، كافي است يك نفر آن را پاسخ دهد.
لبخند به همسفران
زائران در طول سفر تلاش كنند تا در برخورد با همسفران، به روي آنان لبخند بزنند؛ امام باقر عليه السلام فرمود: «تَبَسُّمُ الرَّجُلِ فِي وَجْهِ أَخِيهِ حَسَنَةٌ وَصَرْفُ الْقَذَي عَنْهُ حَسَنَةٌ وَ مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَيْءٍ أَحَبَّ إِلَي اللَّهِ مِنْ إِدْخَالِ السُّرُورِ عَلَي الْمُؤْمِنِ»؛ لبخند هر مردي به روي برادر مؤمن خود حسنه است و پاداش دارد و برگرفتن خار و خاشاك از چشم او و برداشتن مانع از سر راه او حسنه است و خدا به چيزي محبوبتر از مسرور ساختن مؤمن پرستش نشده است».
امام صادق عليه السلام نيز فرمود: «كسي از شما گمان مبرد كه اگر مؤمني را شاد كند فقط او را خوشحال كرده، بلكه به خدا ما را شاد كرده و بلكه به خدا سوگند رسول خداصلي الله عليه و آله را شادمان كرده است».