زیارت کربلا در «ری»

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، 15 شوال برابر با جمعه 8 تير سالروز وفات ايشان است. به همين مناسبت روزنامه جام جم با حجت‌الاسلام والمسلمين احمدغلامعلي، معاون پژوهشي پژوهشكده علوم و معارف حديث و عضو هيأت علمي دانشگاه قرآن و حديث به گفت‌وگو نشسته كه در ادامه مي آيد:
غلامعلي كه سابقه سال‌ها تدريس در دانشگاه قرآن و حديث شهرري را هم دارد با اشاره به اين‌كه حضرت عبدالعظيم(ع) در ۷۹ سالگي، روز جمعه پانزدهم شوال سال ۲۵۲ هجري قمري، مطابق با ۱۳ مهر ماه سال۲۳۵يزدگردي در زمان المعتزباللّه عباسي دار فاني را وداع گفته است، افزود: حضرت عبدالعظيم حسني(ع) پنج امام معصوم(ع) از زمان امام كاظم(ع) تا امام حسن عسكري(ع) را درك و فقط از امام جواد(ع) و امام هادي(ع) روايت نقل كرده است. حجت‌الاسلام غلامعلي با اشاره به نقش حديثي حضرت عبدالعظيم حسني(ع) بيان كرد: وجود حضرت عبدالعظيم(ع) از چند جهت اهميت دارد. يكي از جهت علمي است، به گونه‌اي كه ايشان علاوه بر پاسخگوي مفاهيم علمي دوران خودش، به صورت مكتوب اثر دارند.‌ در زمينه حديثي چند مجموعه ويژه داريم كه در آن رواياتي گردآوري شده كه حضرت عبدالعظيم(ع) در سلسله سند اين احاديث بودند؛ مسند اوتاري با ۷۹حديث، مسند عبدالعظيم با ۱۲۰ روايت و يك مسند ديگر از حضرت عبدالعظيم كه از تأليفات آيت‌ا... ري‌شهري است كه با صد روايت، شرح و توضيح در مؤسسه علمي فرهنگي دارالحديث به چاپ رسيده است.
كتابي كه 200 سال قبل از نهج‌البلاغه نوشته شد
وي ادامه داد: علاوه بر اين، دو كتاب به حضرت عبدالعظيم حسني(ع) منسوب شده است؛ يكي كتاب «خطب اميرالمؤمنين» است كه 200 سال قبل از تأليف نهج البلاغه به رشته تحرير در آمده است. در واقع يكي از منابعي است كه سيد رضي براي تدوين نهج‌البلاغه بهره برده است و ديگري كتاب «يوم و ليله» است كه از راويان مختلف وجود دارد. محتواي اين كتاب درباره احكام شرعي شب و روز بوده كه محتواي آن شبيه كتاب توضيح المسائل است. البته اين كتاب در دست ما نيست.عضو هيأت علمي دانشگاه قرآن و حديث با تأكيد بر اين‌كه سيدالكريم(ع) در انتقال ميراث حديثي اهل بيت بويژه اميرالمومنين(ع) جايگاه ويژه‌اي دارد، گفت: ايشان از سادات حسني است و با توجه به اين‌كه برخي سادات حسني معمولاً شيوه‌اي غير از شيوه اهل بيت(ع) داشتند به گونه‌اي كه يا قيام كرده يا آشوب‌هايي را در مناطق مختلف ايجاد مي‌كردند، اما جناب عبدالعظيم حسني(ع) برخلاف آنها بسيار مطيع اهل بيت(ع) بوده است. از اين رو خيلي اهميت دارد كه يكي از سادات حسني مروج اهل بيت(ع) باشد.
مطيع امام معصوم(ع) برخلاف ساير سادات حسني
وي با اشاره به اين‌كه حضرت عبدالعظيم(ع) اعتقاداتش را به امام معصوم(ع) عرضه كرده است، گفت: خيلي وقت‌ها به چيزهايي كه مي‌دانيم فقط عمل مي‌كنيم و آن را به روز نمي‌كنيم.به نظر مي‌رسد به روز كردن اعتقاداتي كه احتمال دارد در مواجهه با ديگران و فراموشي از بين رفته باشد، همچنين اين‌كه شخص بتواند اعتقادات مذهبي‌اش را دائم با منابع معتبر بسنجد و اعتقادات ديني‌اش را تصحيح و به روز كند، در تكامل انسان مؤثر است. حجت‌الاسلام غلامعلي بيان كرد: البته نوع رابطه حضرت عبدالعظيم(ع) با امام مي‌تواند سرمشق باشد، زيرا گاهي اوقات وقتي فردي عالم مي‌شود، رابطه خودش را با فرد قبلي قطع مي‌كند؛ يعني خودش را در علم سرآمد مي‌داند، در حالي كه ايشان رابطه علمي خودش را با امام وقت هيچ وقت ترك نكرد و از اين نظر براي ما الگوست كه انسان همواره نيازمند رابطه با ولي و امام خودش است و همواره بايد خودش را با امام جامعه بسنجد، نه اين‌كه خودش را محور قرار بدهد.
روايت اول
چرا حضرت عبدالعظيم(ع) به ايران آمد؟ روايت آمدن حضرت عبدالعظيم(ع) به ايران از زبان حجت‌الاسلام غلامعلي شنيدني است.
حجت‌الاسلام غلامعلي به جام‌جم مي‌گويد: بعد از دوران امام موسي كاظم(ع) شاهد پراكندگي جغرافيايي شيعيان در زمين هستيم؛ از شمال آفريقا حتي ايران گرفته تا نزديك تاجيكستان و يك قسمتي از چين، در همه اين مناطق شيعه وجود دارد و كنترل شيعيان(با وجود كمي تعداد) در اين مكان‌هاي جغرافيايي براي حكومت سخت بوده است، در حالي كه در گذشته اين پراكندگي وجود نداشته است، از زمان امام هفتم شيعيان، براي هر منطقه وكيلي مشخص شده بود تا شيعيان بتوانند مسائل مالي خودشان و برخي مسائل اعتقادي خود را از آن وكيل بپرسند.
اين كارشناس حديث با تأكيد بر اين‌كه در تاريخ ثبت نشده است كه حضرت عبدالعظيم(ع) به عنوان وكيل به ايران آمده باشد، خاطرنشان كرد: اما بعضي از ارجاعاتي كه ائمه مي‌دادند و مردمي كه آنجا بودند مي‌گفتند: از عبدالعظيم بپرس، مشخص است از آنجا كه حضرت عبدالعظيم(ع) تحت فشار بوده و چون سادات حسني بوده يا با ائمه ارتباط داشته، نمي‌توانسته در مدينه بماند، وقتي به ايران مي‌آيد، ائمه از اين فرصت استفاده مي‌كنند و مردم را براي راهنمايي علمي نزد ايشان مي‌فرستند.
وي با اشاره به اين‌كه حضور حضرت عبدالعظيم(ع) در ايران به صورت محسوس براي مردم آشكار نبوده است، گفت: اين حضور براي شيعيان خاص مشخص بوده و ائمه هم افرادي را به نوعي نزد ايشان مي‌فرستادند كه از وي سؤال كنند، زيرا اگر حضور ايشان آشكار مي‌شد، حتماً با حضرت(ع) برخورد شديد مي‌كردند، البته منطقه ري يك مقدار بهتر بوده يعني موقعيتي بوده كه مي‌توانستند تبليغ كنند، ولي آنقدر هم آشكار نبوده، لااقل ما گزارشي نداريم، در آن سال‌ها طبرستان(مازندران) كلاً شيعه بودند،‌ شايد طبرستان جزو معدود مناطقي باشد كه يك دفعه از زرتشتي بودن شيعه شدند، باقي مناطق ايران در رهگذر تاريخ اول زرتشتي شدند، بعد سني مي‌شوند و بعد شيعه مي‌شوند، حالا در اين مناطق ارتباطاتي بوده، ولي خيلي صريح نيست كه ما بتوانيم بگوييم شيعيان مازندران به مدينه مي‌رفتند،‌ چون شرايط سخت بوده، بنابراين به همان منطقه ري بسنده مي‌كردند.
حجت‌الاسلام غلامعلي درباره چرايي اهميت زيارت مزار حضرت عبدالعظيم(ع) بيان كرد: در روايت زيارت مزار ايشان همانند زيارت حضرت سيدالشهدا(ع) دانسته شده است، با اين وصف تعدادي از علما اعتقادشان اين است كه اين امتياز تنها به همان دوران اختصاص دارد، يعني چون نمي‌توانستند راحت به كربلا بروند، ائمه يك جايگزيني براي ايرانيان معرفي كردند و از آنجا كه حضرت‌عبدالعظيم(ع) كاملاً مطيع ائمه بوده، به‌رغم اين‌كه مي‌توانسته دست به قيام بزند، سفارش كرده اند نزد عبدالعظيم حسني بيايند؛ البته از سياق حديث مشخص نيست كه اين امتياز استمرار داشته باشد.
روايت دوم
توتي يا طوطي؟ باغ توتي يا باغ طوطي نام گورستاني است كه در كنار حرم واقع شده و امروز يكي از صحن‌هاي حرم است.
اين باغ وجه تسميه روشني ندارد؛ بعضي مي‌گويند كه نام باغ از طوطي‌هاي پر تعدادش گرفته شده، بعضي ديگر هم اين نام را برگرفته از نام يكي از نرديكان ناصرالدين شاه و عده‌اي هم برگرفته از نام يكي از همسران فتحعلي‌شاه مي‌دانند. چند نفري هم درختان توت فراوان باغ را دليل اين نامگذاري مي‌دانند. باغ توتي گرچه گورستان است، اما به يمن طراوتي كه از آمد و شد زائران حرم عبدالعظيم نصيبش شده، پر از زندگي است.
سياحت در معماري حرم
مرقد حضرت عبدالعظيم، همانند ديگر مجموعه‌هاي آرامگاهي، در ابتدا همان بناي حرم بوده و بتدريج بناهاي ديگري به آن افزوده شده و به شكل مجموعه حاضر در آمده است. مجموعه كنوني مشتمل بر حرم‌ها، رواق‌ها، مسجدها، ايوان‌ها، صحن‌ها و بقعه‌هاي امامزادگان حمزه و طاهر(ع) است. از نخستين بناي بقعه آگاهي دقيقي در دست نيست. قديمي‌ترين بخشي كه به جاي مانده درگاه ورودي حرم است كه در روزگار آل‌بويه ساخته شده و در دوره سلجوقي به دست مجدالملك قمي نوسازي شده است. اين آستانه در دوره صفويان بسيار مورد توجه قرار گرفت و بناهايي در اطراف حرم ساخته شد.
در دوره قاجاريه، به جهت مجاورت اين آستانه با پايتخت كشور، بدان توجه بيشتري شد و بيشتر بناهاي وابسته به حرم عبدالعظيم و امامزاده حمزه در همين روزگار ساخته يا تكميل شد. ايوان جنوبي حرم در سال ۹۴۴ ه.ق به فرمان شاه طهماسب صفوي ساخته شد و سال۱۲۷۰ ه.ق به فرمان ناصرالدين شاه آيينه‌كاري و تزئين گرديد.
گنبد اوليه بنا به شكل مخروطي يا حرمي بوده است كه شيوه رايج در دوره آل‌بويه بوده اما بعدها در زمان شاه طهماسب تغيير شكل يافته است. پوشش خارجي اين گنبد كه به صورت كاشيكاري بوده سال ۱۲۷۰ ه.ق به فرمان ناصرالدين شاه با خشت‌هاي مسي زرين تزئين گرديده است. همچنين بر بالاي حرم و در كنار گنبد، دو گلدسته به ارتفاع ۲۴ متر و قطر ۲ متر در تاريخ ۱۲۷۰ ه.ق به فرمان ناصرالدين شاه ساخته شده است. حرم شاه عبدالعظيم در تاريخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ با شماره ثبت ۴۰۶ به‌عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده‌است.