پایگاه اطلاع رسانی حج: نزدیک بیست آیه از قرآن کریم در ارتباط با تسبیح موجودات آمده است که همه نشان‌گر این هستند که هر آن‌چه در عالم وجود دارد «سیر الی الله» دارند، به طور مثال می‌فرماید: «تُسَبِّحُ لَهُ السَّماواتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فیهِنَّ وَ إِنْ مِنْ شَیْ‏ءٍ إِلاَّ یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لکِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبیحَه [اسراء/44] هفت آسمان و زمین و هر چه در آن‌هاست تسبیحش مى‏‌کنند و هیچ موجودى نیست جز آنکه او را به پاکى مى‏‌ستاید، ولى شما ذکر تسبیحشان را نمى‏‌فهمید».
یکی از بارزترین مصادیق «سیر الی الله» همین جریان حج است؛ انسانی که حج می‌رود سفر الهی دارد. گر چه در همه جا می‌تواند خداوند متعال را عبادت کرد و «ضیف الرحمن» بود؛ ولی خداوند سبحان بعضی از مکان‌ها و بعضی از زمان‌ها را برای ضیافت و پذیرایی مشخص کرده است.

حج‌گزار، باید بداند اگر می‌خواهد به دیدار حق نایل شود، باید از شهوات نفسانی دوری کند، از لذت‌های حیوانی منقطع شود و فقط به اندازه ضرورت نصیبی از دنیا برگیرد. سزاوار است در تمامی حرکات و سکنات، خود را برای خدا خالص کند، سلوکی خالصانه در پیش گیرد، انس بیشتری با خدا بگیرد و نفس خود را به مجاهدت عادت دهد.

منقطع شدن از دنیا و خالص شدن برای خدا مستلزم این‌است که حاجی به اسرار باطنی حج آگاه باشد، این‌طور نباشد که بهره‌اش از طواف (مثلا) چرخیدن ظاهری به دور خانه خدا باشد. ما در این نوشتار به برخی از اسرار احرام اشاره کردیم؛ در این نوشتار به برخی از اسرار طواف نیز اشاره‌ای کوتاه خواهیم کرد:
خدای سبحان برای این‌که انسان فرشته‌خو شده و آثار فرشتگان در او ظاهر شود، همان‌طور که با دستور روزه گرفتن از انسان‌ها می‌خواهد تا همانند فرشتگان از کارهای حیوانی دوری کنند، هم‌چنین با قرار دادن کعبه در زمین، به انسان‌ها امر کرد، تا بر گِرد آن طواف کرده و نام حق را زمزمه کنند و برای خود و دیگران از خدا آمرزش بخواهند و این‌گونه به ملائکه عرش الهی اقتدا کرده و به آن‌ها شباهت پیدا کنند، زیرا فرشتگان به‌ویژه پس از آزمونی که برای آنان در صحنه خلقت حضرت آدم(علیه‌السلام) و سجده او پیش آمد، بر گِرد عرش حق تعالی می‌چرخند و خداوند را تسبیح گفته و برای مومنان طلب آمرزش می‌کنند.[1]

حقیقت طواف
طواف، صرف چرخیدن به دور کعبه نیست. زیرا بت‌پرستان و مشرکان نیز چنین می‌کردند. آن‌چه طواف یکتاپرستان را از طواف دیگران ممتاز می‌سازد، توجه به حقیقت طواف است. از این رو نباید به ظاهر بسنده کرد و از اسرار و حکم نهفته در مناسک غفلت نمود. حج ابراهیمی به این معناست که پیوسته توحید و ولایت حق مورد التفات و التزام باشد و با نفی شرک و سلطه‌ی طاغوت، بستر مناسب برای رشد و تعالی بشر فراهم آید.

کعبه نمادی از خداوند متعال در عالم ملک و شهادت است. طواف انسان به دور کعبه ملکی، همان طواف ملائکه به دور عرش الهی است و انسان باید به هنگام طواف تا آسمان‌ها و فرشتگان بالا برود. امام صادق(علیه‌السلام) در حدیثی به این نکته بلند عرفانی اشاره کرده و می‌فرمایند: «همان‌گونه که با بدنت همراه مسلمانان بر گِرد کعبه طواف می‌کنی، با قلبت همراه فرشتگان بر گِرد عرش طواف کن».[2]

طواف برگرد کعبه، چرخیدن است و به دیدار معشوق شتافتن؛ طواف، چرخش عاشق گرداگرد معشوق است تا خود را با آتش عشق او بسوزاند. طواف آن است که عارف پروانه‌وار بر گرد شمع بچرخد تا عاقبت با بال و پری سوخته خویش را به پای شمع افکند. زائر، آتش عشقی در ضمیر خود دارد و بار سفر را بسته است. از خانه، کاشانه، زن، فرزند و وطن بریده و لبّیک گویان خود را تا پای خانه دوست رسانده است. او آماده چرخیدن است تا پروانه وار گِرد شمع فروزان خانه عشق و بیت محبوب بچرخد.

بنابراین سرّ طواف تشبّه به فرشتگان و همانندی با توبه[3] ملائکه است، دریافت رحمت و مغفرت الهی است، تولدی دوباره است؛ این طواف است که بسیار ارزشمند است. رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در مورد چنین طوافی فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ یُبَاهِی بِالطَّائِفِینَ: خداوند به طواف کنندگان مباهات می‌کند».[4]

............................................................
پی‌نوشت
[1] جرعه‌ای ازصهبای حج، ص190.
[2] مستدرک الوسائل ،ج10،ص172.
[3] امام صادق (ع) در این خصوص می فرمایند: «آنگاه که خداوند عزّوجلّ ملائک را امر به سجده نمود آنان در ابتدا سئوال کردند و گفتند: «أتجعل فیها من یُفسِد فیها و یَسفِک الدّماء و نحن نسبّحُ بحمدکَ و نقدّسُ لک...» خداوند بر آنان غضب کرد، فرشتگان الهی درخواست بخشش نمودند، خداوند آنان را امر کرد تا طواف بیت المعمور کنند، آنان هفت سال طواف کردند، تا خداوند آنان را بخشید، و سپس کعبه را به حِذای (امتداد) آن روی زمین مستقر کرد و طواف آن را توبه و طهارت بنی آدم قرار داد. خداوند می خواهد آدمیان مانند فرشتگان دور خانه اش در زمین بگردند تا از این طریق گناهان آنها را بریزد...» (فروع کافی، ج 4،ص 411)
[4] تاریخ الکعبه ص363.