«خدا» و «ناس» کلیدی‌ترین مقوله حج است
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به ظرفیت‌های فراوان و استثنائی حج در رابطه با امت اسلامی از جمله تقویت بنیان‌ها و برجسته کردن جهت‌گیری‌های آن گفت: متأسفانه ما حتی حج را با عنوان و یاد امت و با تمرکز بر جنبه‌های مربوط به یک هویت که درون «ناس» است ندیدیم و از حج گاها فرصت‌هایی ساخته‌ایم که کنار هم ننشینیم؛ در واقع از حج صرفا مناسکی ساخته‌ایم و دغدغه اصلی ما بیش از مناسک نیست، در حالی که مناسک یک کالبد است که روحی در آن وجود دارد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی و عضو مجلس خبرگان رهبری، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا در رابطه با ظرفیت‌های وحدت‌آفرین حج در جهان اسلام گفت: بررسی ظرفیت‌ها و قابلیت‌های حج در راستای تقویت بنیان‌های امت اسلامی، برجسته‌تر کردن جهت‌گیری‌های امت، تقویت شاخصه‌های آن در جهت ایفای نقش نسبت به انسجام امت اسلامی، یکپارچه‌سازی هر چه بیشتر اجزا و بدنه این امت و به روزسازی هویت، نگاه، معنایابی و نقش‌آفرینی این امت، نزدیک‌سازی هر چه بیشتر این امت به پیامبر اکرم(ص)، قرار دادن هر چه بیشتر مذاهب اسلامی در خدمت این امت، حضوریابی شاهدگونه این امت در میان امم جهان، افزایش و ارتقای تعامل این امت و تعایش آن با امم دیگر و پیشتازی این امت در همه زمینه‌هایی که دیگران مدعی داشتن آن هستند و اسلام این امت حاوی و متضمن آن است، یک امر ضروری و حیاتی برای امروز جهان اسلام است.
بزرگترین کارکرد حج متوجه امت است
وی ادامه داد: ظرفیت‌های حج در این موارد و ارتقابخشی آن از موضوعات بسیار مهم، حساس، جدی، کانونی و همیشگی فراروی عالمان، فرهیختگان، مدیران ومسئولان جهان اسلام است. به رغم اینکه این موضوع از اساسی‌ترین، مهم‌ترین و بلکه فوری‌ترین مسائل جهان اسلام است ولی باید دردمندانه و به صورتی کاملا با احساس تلخی اعتراف کرد ما نسبت به چنین موضوعی، نه علمی و نه عملی، ورود چندانی نداریم.
مبلغی اظهار کرد: به عبارتی رابطه امت و حج که بزرگترین بعد حج تلقی می‌شود و اساسا بزرگترین کارکرد حج متوجه به امت است، به صورت گویا به طاق نسیان سپرده شده و در مواردی این نقش از حج به دلیل بی‌توجهی‌های شدید حتی به صورت حداقلی نیز محقق نشده چه برسد به اینکه به صورت حداکثری ایفا شود.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس تأکید کرد: یعنی ما به عنوان امت حج را به جایی کشاندیم و رساندیم که نسبت به این مسئله اساسی و مهم حالت بی‌تفاوتی و وضعیتی خنثی‌گونه پیدا کرده است. حتی فراتر گاهی حج به میدانی برای تقویت اختلافات تبدیل شده است؛ حج اصولا فرصتی برای بازسازی و بازاندیشی در جهت تقلیل اختلافات است تا همه آنچه که امت در هر مقطع برای استواری خود به عنوان امت نیازمند آن است را پمپاژ کند اما این فرصت‌ها به هدر رفته و می‌رود و حتی می‌توان گفت گاها این فرصت‌ها تبدیل به چالش شده است.
خدا و «ناس» کلیدی‌ترین مقوله حج
وی عنوان کرد: حج اصولا ادبیاتی فراتر از امت را خلق کرده ولی تعامل ما با حج، تعاملی دون شأن امت است و با آنچه که حج به دنبال آن است فاصله اساسی داریم. حج به دنبال دو مقوله خدا و مردم بوده است؛ «لله علی الناس حج البیت». خدا و مردم همیشه در همه ادوار حج به عنوان کلیدی‌ترین مقوله حج تلقی می‌شده‌اند؛ گشتن مردم به عنوان مردم پیرامون خانه خدا.
مبلغی با بیان اینکه این مقوله به معنای الغاء همه تعلقات، حتی تعلقات درست است، گفت: ادبیاتی فراتر و دقیق‌تر از خدا و مردم در حج متجلی است؛ خدا یعنی خانه او و «ناس» یعنی انسان‌های از هر تعلق رهیده در حال گردیدن و گشتن بر دور این خانه. اگر این ادبیات را بپذیریم به آن معناست که حج برای الغاء همه تمایزها و تفاوت‌ها، حتی تمایزهای درست، بسیار سنگ تمام گذاشته و مسئله را خیلی فراتر و در افقی بالاتر دیده است.
عضو مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: حتی با وجود همه عظمت امت، اما جایی بیان نشده که امت بر دور خانه خدا بگردند، بلکه امت با شأن «ناس» بودن آنها که یک شأن قوی‌تر، اساسی‌تر و فراتر است و به معنای الغاء همه تفاوت‌هاست، مطرح شده است. حج با این الهامات، نگاه‌ها، ادبیات، دوراندیشی، کم کردن فاصله خدا و بندگان خدا و به عنوان یک فرصت عظیم فراتاریخی در دستان و نگاه‌های ما قرار گرفته اما آن روح و اساس حج در یک وضعیت به فراموشی سپرده شده، مهمل گذاشته شده، نادیده انگاشته شده قرار گرفته است، بلکه حتی تمایزبندی‌های مشروع، مانند تمایز امت با غیر امت، در نگاه ما و در تعامل ما با حج مورد توجه قرار نگرفته است.
ضرورت نگاه به حج با تمرکز بر یک هویت واحد متمرکز در «ناس»/ احیاء روح حج در گرو گفت‌وگوهای بین‌الادیانی
وی اظهار کرد: در واقع حتی ما حج را با عنوان و یاد امت و با تمرکز بر جنبه‌های مربوط به یک هویت که درون «ناس» است ندیدیم و در نتیجه حج در یک وضعیت مادون مصلحت و اقتضای امت قرار گرفته است. در حج هیچ بهانه‌ای برای اینکه بخشی در قبال بخشی قرار بگیرد پذیرفته نمی‌شود و این پیام حج است ولی ما به عنوان مجموعه امت از حج گاها فرصت‌هایی ساخته‌ایم که کنار هم ننشینیم.
مبلغی با تأکید بر ظرفیت‌های بسیار زیاد و استثنائی حج برای امت، گفت: حج تجسم‌بخش آیات قرآنی با نگاه به «ناس» و بشریت است. آنجا باید در پیشگاه خدا آرامش پیدا کرد و این آرامش را به مثابه یک پیام برای همه خداگرایان جهان و خداجویان ادیان مختلف به زبان‌های مختلف منتقل کرد. از این معجزه ابراهیمی در دل تاریخ بالیده تا به امروز رسیده می‌توان با هزار زبان رابطه خدا و «ناس» را به جهانیان عرضه کرد ولی ما از حج صرفا مناسکی ساخته‌ایم و دغدغه اصلی ما بیش از مناسک نیست در حالی که مناسک یک کالبد است که روحی در آن وجود دارد.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در پایان اظهار کرد: این روح امروزه نیازمند گفت‌وگوهای بین جهان اسلام و مذاهب مختلف است تا توسط این عالمان، فرهیختگان و سیاستمداران به مثابه یک امر فراسیاستی، فراقومیتی و فرامذهبی دیده شده و در آن جایگاه فراتاریخی و استثنائی خود قرار بگیرد.