آداب زیارت حقیقی امام حسین(ع) در آئینه روایات
حجت‌الاسلام سروش محلاتی با تأکید بر این نکته که آثاری که برای زیارت امام حسین(ع) ذکر شده است ناظر به زیارت حقیقی است، به بیان ارکان این نوع زیارت پرداخت و عنوان کرد: معرفت، اخلاص و رعایت آداب سه رکن اصلی زیارت امام حسین(ع) است.
به گزارش ایکنا؛ نشست «صورت و حقیقت زیارت » با سخنرانی حجت‌الاسلام محمد سروش محلاتی برگزار شد. وی در آغاز بیان کرد: امروز که روز اربعین است به روز زیارت مخصوص آن حضرت معروف شده است و امام صادق(ع) برای امروز زیارتی را در اختیار صفوان جمال قرار دادند. مسئله زیارت یک مسئله بسیار قابل تأمل در فرهنگ شیعی است. مذاهب دیگر اسلامی این اعتنا و اهتمام را به موضوع زیارت ندارند. برخی اساساً با آن موافق نیستند. برخی هم که موافق هستند این مقدار اهتمام و جدیت ندارند. در خود مسئله زیارت از زیارت پیامبر(ص) تا امیرالمؤمنین(ع) و سایر ائمه(ع) زیارت امام حسین(ع) به خصوص اهمیتی دارد.
وی افزود: هیچ کس نمی‌تواند شیعه باشد و اصل زیارت اباعبدالله الحسین(ع) را انکار بکند چون نصوصی که در این موضوع وارد شده و به دست ما رسیده است فوق حد تواتر است. در وسائل الشیعه حدود ۱۰۰ صفحه مربوط به احادیثی است که در این زمینه به دست ما رسیده است. از قدیم الایام کتاب‌های خاصی در این موضوع تألیف شده است. مثلاً هزار سال قبل استاد شیخ مفید، مرحوم ابن قولویه، یک تألیف مستقل و جامع به نام «کامل الزیارات» دارد که درباره زیارت امام حسین(ع) است.
مؤلف کتاب «فقاهت در عاشورا» ادامه داد: با صورت زیارت آشنایی داریم. اینکه انسان از نزدیک در کنار مضجع نورانی امام حاضر می‌شود یا از راه دور حضرت را زیارت می‌کند ناظر به صورت زیارت است. اتفاقاً صورت زیارت امر پیچیده‌ای نیست و بسیار ساده و آسان است. امام صادق(ع) می‌فرمایند: هروقت زیارت امام حسین(ع) را اراده کردی در هر نقطه هستی توجه به حائر حسینی پیدا کن و به حضرت سلام بده. به بیان امام صادق(ع) اگر همین کار را انجام بدهی حضرت را زیارت کرده‌ای؛ یعنی حداقل زیارت یا یک مصداق از زیارت تحقق پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: آنچه فهمش بسیار دشوار است حقیقت زیارت است. در متون ما بسیار آمده است که اگر کسی توفیق زیارت را پیدا کند گناهانش آمرزیده می‌شود. این را چطور می‌شود فهمید یا به تعبیر دیگر، در فرهنگ تشیع که ائمه(ع) این قدر تشویق به زیارت داشته‌اند برای زیارت چه حقیقت و روحی می‌دیدند و چه توقعی از زیارت داشتند. به تعبیر دیگر گوهر زیارت چیست؟ گوهری که به زیارت ارزش می‌دهد.
وی افزود: بحث امروز بنده ناظر به این مسئله است که آیا می‌توانیم از منابع اسلامی استفاده کنیم که حقیقت زیارت چیست یا اینکه یک زیارت کامل و تمام‌عیار چه زیارتی است؟ بعد از اینکه سراغ منابع رفتیم و پاسخ این سؤال را یافتیم باید برگردیم به وضع خودمان و ببینیم بین زیارت ما با آن زیارتی که ائمه(ع) فرمودند انطباق هست یا نیست. آیا زیارت ما همان زیارت است یا غیر آن زیارت است.
سروش محلاتی اظهار داشت: زیارت چند رکن دارد. زیارتی که روح دارد و مبدأ کمال انسان است چند رکن دارد. رکن اول عبارت است از معرفت. در روایات به دفعات با این مضمون مواجه هستیم که ائمه(ع) می‌فرمایند کسی که امام حسین(ع) را زیارت کند «عارفاً بحقه». در روایات است: کسی که حق امام را بشناسد و درک درستی از امام داشته باشد گناهانش آمرزیده خواهد شد. تمام روایات مؤید این معناست که تمام آثار زیارت مشروط به شناخت امام است. آیا واقعاً معرفت کامل و درستی از امام داریم؟
وی یادآور شد: رکن دوم رکن عملی است و آن عبارت است از اخلاص. یعنی انسان باید به خودش و انگیزه‌های خودش بازگردد و ببیند چه چیزی او را به زیارت برانگیخته است؟ آیا فضا، هیاهو، جوّ و موجی که ایجاد شده است او را به زیارت ترغیب کرده است. اینجا مسئله اخلاص مطرح است و روایات بسیاری که در این زمینه وجود دارد مورد نظر قرار می‌گیرد. در روایت آمده است: کسی که زیارت امام حسین(ع) برود ولی خالص و مخلص باشد، دنبال هوا و هوس نباشد گناهانش پاک می‌شود همان گونه که لباس را در آب می‌اندازند و پاک می‌شود. این شرط دوم اگر سخت‌تر از شرط اول نباشد آسان‌تر نیست. چون رکن اول مسئله علمی و فکری است اما این رکن دوم مسئله عملی است.
وی افزود: حالا به رکن سوم می‌رسیم و آن مسئله آدابی است که برای زیارت ذکر شده است. چگونه زیارت کردن هم مهم است. اهل بیت(ع) آدابی را در این زمینه ذکر کرده‌اند. در روایات آمده است امام صادق(ع) به شخصی فرمود: اگر شما به زیارت نروید بهتر است از اینکه به زیارت بروید؛ چراکه به خدا سوگند وقتی سر قبر پدر خودتان می‌روید ناراحتید ولی وقتی کربلا می‌روید برای سرگرمی و سیر و سفر است. زیارت آداب و حرمتی دارد. باید زیارت شما در حالی باشد که اندوهگین و متأثر باشید و وضع ظاهری و روحی‌تان این امر را نشان دهد.