زیارتی که پاداش آن بهشت است

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، بی شک زیارت حضرت معصومه (علیها السلام)پاداش فراوان و آثار و برکات عظیمی دارد. چرا که او یادگار یگانه و بی نظیر پیامبر خداصلی الله علیه وآله وسلم و امیرمؤمنان علیه السلام در قم است.

خبرگزاری «حوزه»، به مناسبت سالروز وفات شفیه روز جزاء تفسیر فرازهایی از زیارتنامه عمه سادات را منتشر می کند.

السلام علیک عرف الله بیننا و بینکم فی الجنة
از این قسمت لحن زیارت تغییر پیدا کرده و به نوعی گفتگوی با آن حضرت تبدیل می شود. این سلام، سلام خاص بر آن حضرت است که پس از آن خواسته ها و دعاهای زائر شروع می شود:
نخستین دعای زائر آن است که از خداوند می خواهد در بهشت بین او و حضرت معصومه و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام (پیامبر، خدیجه، فاطمه، امیرمؤمنان، حسن، حسین علیهم السلام و ولی خدا که شامل همه معصومان می گردد و پیش از این نام آن ها در زیارت برده شد) آشنایی و شناختی متقابل قرار دهد و توفیق درک حضور و زندگی در جوارشان را نصیب او گرداند.
به طور کل معرفت حضرت معصومه علیها السلام و آشنایی با ایشان بسیار اهمیت دارد، چه این که در این زیارت نامه دو بار به آن اشاره شده است و این معرفت دو نوع است، معرفت در دنیا و آشنایی و معرفت در آخرت،

معرفت در دنیا به حضرت معصومه(س)
معرفت در دنیا همان است که در روایت نقل شده از حضرت رضا علیه السلام به آن اشاره شد و آن حضرت فرمود:
هر که از سر معرفت فاطمه معصومه علیها السلام را زیارت کند در زمره بهشتیان است
و نیز همان است که در بخش های پایانی این زیارت نامه آمده است که: «و لایسلبنا معرفتکم»
زایر آن حضرت از خدا می خواهد، این توفیق بزرگ الهی که نصیب او شده است از او گرفته نشود و همواره از کسانی باشد که مقام بلند اهل بیت را بشناسد. و این معرفت گوهر گرانی است که در زمره بزرگ ترین توفیقات و هدایت های الهی است. و باید قدر آن را شناخت و خدا را شکر کرد این معرفت به اندازه ای اهمیت دارد که هر کس معصومان و اهل بیت علیهم السلام را بشناسد، در واقع خدا را شناخته است و هر کس آنان را نشناسد به کسی می ماند که خدا را نشناخته است.
«من عرفکم فقد عرف الله و من جهلکم فقد جهل الله».

معرفت به فاطمه معصومه در آخرت
دومین نوع معرفت به اهل بیت و فاطمه معصومه شناخت و آشنایی با آنان در آخرت است و مقصود آن است که زائر عارف شایستگی درک حضور و زندگی در جوار بهشت ایشان را داشته باشد. و این همان است که در زیارت ها و دعاهای مختلف آمده است(3)، بر اساس این دعاها و زیارت ها، مؤمن از خدا می خواهد که در جهان دیگر با محمد و آل محمد علیهم السلام بوده و به آنان دسترسی داشته باشد و این نعمت، مقام و منزلت بسیار عظیمی است و خوشا به حال آنان که به این جایگاه دست یابند و در بخش پایانی زیارت این نکته دوباره با اندکی تفاوت آمده است.
«و ان یجمعنا و ایاکم فی زمرة جدکم محمد صلی الله علیه و آله»
از خدا می خواهم که ما و شما را در زمره جدتان محمدصلی الله علیه وآله وسلم قرار دهد.
توضیح فشرده این عبارت آن است که امت پیامبر اسلام ممتازترین امت است، گرچه مؤمنان از امت هر پیامبری باشند، بخاطر ایمان و اطاعت از پیامبر زمان خویش نجات خواهند یافت، لیکن امت پیامبر خاتم صلی الله علیه وآله وسلم جایگاه ویژه خود را دارد؛ در این دعا زایر از خداوند می خواهد با عطای توفیق اطاعت و پیروی از پیامبر خدا و اهل بیت طاهرینش جزء امت، حزب و راه یافتگان به جمع و محضر سراسر نور آن مقرّبان درگاه الهی قرار گیرد و از مصادیق «فَادْخُلی فی عبادی» باشد به عبارت دیگر از خداوند می خواهد هم نشین، مقرب و در زمره نزدیکان و مجاوران بهشتی پیامبر خاتم صلی الله علیه وآله وسلم باشد.

«و حشرنا فی زمرتکم»
«خداوند در روز قیامت ما را در زمره شما محشور گرداند».
از نگاه قرآن و روایات روز قیامت، روز بسیار مهمی است، نام های مختلفی دارد و خداوند در آن روز خطیر حساب مردمان را بررسی و پس از آن گروهی را روانه جهنم برای رسیدن به کیفر و گروهی را روانه بهشت برای گرفتن پاداش های عظیم خود، خواهد کرد. در آن روز جایگاه پیامبر اکرم، اهل بیت و حضرت معصومه علیها السلام جایگاهی ممتاز خواهد بود و بسیار اهمیت دارد که کسی بتواند در زمره و گروه آنان و با آنان محشور شود. بدین سان این عبارت دربردارنده نجات خواهی از خدای متعال در روز رستاخیز عظیم است و آسان ترین و بهترین راه برای نجات آن است که انسان با پیامبر و اهل بیتش محشور گردد.
و أوردنا حوض نبیکم و سقانا بکأس جدکم من ید علی ابن ابی طالب. «و ما را بر حوض پیامبر شما وارد کند و با کاسه جدتان از دست علی بن ابی طالب سیرابمان سازد.»
در این جمله نیز دو دعا شده است؛ یکی آن که از خدا می خواهیم بر حوض پیامبر وارد شویم و دوم آن که از دست امیر مؤمنان علی ابن ابی طالب آب بنوشیم.

حوض کوثر
بر پایه روایات متعددی که محدثان شیعه و سنی آورده اند، پیامبر خداصلی الله علیه وآله در صحنه قیامت و بهشت حوضی دل انگیز، زیبا و دارای انواع نوشیدنی های لذیذ بهشتی و نهرها و چشمه ها و... دارد ورود بر این حوض و نوشیدن از آن توفیق و مقامی است بزرگ که در این زیارت زایر از خدا می خواهد بدان دست یابد. زمخشری در تفسیر «کوثر» می نویسد:
«یکی از معانی آن حوض رسول خداصلی الله علیه وآله وسلم در بهشت است.» چنانچه با پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: آیا می دانید کوثر چیست؟ نهری است در بهشت که خداوند وعده آن را به من داده است». در وصف آن در روایات آمده است که نوشیدنی آن «شیرین تر از عسل» سپیدتر از شیر، خنک تر از برف و نرم تر از سرشیر و کناره آن از زبرجد است و آبدان ها و پیاله هایی که برای نوشیدن آن است از ستارگان آسمان بیش تر است و هر که از آن بنوشد، هرگز تشنه نمی شود.»
دومین نکته درباره حوض کوثر آن است که ساقی این حوض امیرالمؤمنین، علی ابن ابی طالب علیه السلام است، منابع روایی و تفسیری شیعه اتفاق نظر دارند که ساقی حوض کوثر امیرمؤمنان علی ابن ابی طالب است، در این میان روایات متعددی از اهل سنت نیز در این باره نقل شده است بر پایه این روایات امیرمؤمنان ساقی کوثر است و نااهلان، کافران و منافقان را از نزدیک شدن به حوض باز می دارد.
به هر حال زایر در این بخش از زیارت نامه از خدا می خواهد که وارد بر حوض پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم شود. در واقع زایر از خدا می خواهد مثل فرزندان خود آنان بر حوض کوثر وارد شود و از زلال گوارای آن بنوشد؛ به عبارت دیگر دارای حیات، پاکی و پاکیزگی باشد نه آن که از آب بنوشد تا پاک شود.
من در برابر الطاف شما چیزی ندارم، تنها از خدا می خواهم که رحمت و درودهایی پیاپی و ناگسسته خود را بر شما نازل کند؛ چه این که آن چه شما را اشباع می کند کرامت و عنایت خداوند است بر شما از خدا می خواهم که هماره این رحمت ها و کرامت ها را نصیب شما سازد.

اسئل الله ان یرینا فیکم السرور و الفرج
از خدا می خواهم، زمینه ظهور مهدی ارواحنا فداه فراهم سازد و با فرج ایشان شادی، نشاط و فرج شما پدید آید و ما نیز در آن سهمی داشته باشیم به گونه ای که نشاط او فرج شما را ببینیم؛ خداوند عنایت کند ارتباط ما با شما دایمی بوده و در حکومت مهدی دارای نقش و سهم باشیم؛ از این بخش از زیارتنامه نکته های زیر استفاده می شود:
* دعا برای فرج و سرور اهل بیت علیهم السلام مطلوب است و در این زیارت زایر از خدا می خواهد زمان فرج و عصر ظهور و سرور آنان را برساند.
* حضور انسان در زمان فرج و سرور اهل بیت علیهم السلام نیز بسیار مغتنم و ارزنده است. مضمون این دعا آن است که خداوند مهدی علیه السلام شما را برساند تا شما شاد شوید و من سرور شما را ببینیم و در پرتو عنایت الهی ارتباط من با شما دایمی و حتمی باشد و حکومت مهدی را درک کنیم.
* توفیق الهی برای رسیدن به فرج و درک زمان سرور اهل بیت علیهم السلام از عوامل مهم است که دعا از زمینه های دستیابی به این توفیق ارزنده و گران قدر است و نباید از آن غفلت ورزیده و آن را دست کم گرفت.
* سرور و شادمانی اهل بیت علیهم السلام زمانی است که فرج آنان فرا رسد. و این فرج با توجه به دیگر زیارت ها و دعاها با ظهور حضرت ولی عصر ارواحناه فداه تحقق می یابد.
* همان طور که خواهد آمد، حضرت فاطمه معصومه علیها السلام در زمره اهل بیت است و لذا این فراز از زیارتنامه دعای برای ایشان است، البته نه به تنهایی بلکه به همراه دیگرِ از اهل بیت علیهم السلام که پیش از این به نام آن ها اشاره شد.

و ان لا یسلبنا معرفتکم
آشنایی با شما و معرفت شما بسی ارزنده و گرانقدر است خدا نکند که پاکی را از دست بدهیم و یا به پاکی دست نیافته باشیم و یا نسل ما پاکی را از دست بدهد و یا عمل هایمان سبب شود از شما جدا شویم و میان ما و شما آشنایی نباشد.
از مجموع روایات و قرآن می توان استفاده کرد که مقصود از معرفت آنان، این است که انسان از روی یقین به حجت بودن و معصوم بودن و امام بودن آنان اعتقاد داشته باشد؛ در زیارت عاشورا این معرفت کرامت خدا به بنده اش دانسته شده است: «و اسئل الله الذی اکرمنی بمعرفتکم و معرفة اولیائکم»
و از خدا خواسته و دعا کرد که این کرامت و نعمت عظیم الهی باقی و جاودان باشد و مباد که در برهه ای از زمان از انسان گرفته شود.

انّه ولیّ قدیر
خدا این دعا را مستجاب خواهد کرد، چه این که او بر مؤمنان و هستی ولایت دارد: «الله ولیّ الذین امنوا.» آغاز و فرجام کار در قلمرو قدرت اوست؛ او می تواند این دعا را مستجاب کند و به یقین مستجاب خواهد کرد. زیرا او ولی است و ولی هر گاه توانا باشد و از سر حکمت و آگاهی تصمیم بگیرد. مصالح و منافع آنان را که در حیطه ولایت اویند حفظ خواهد کرد و بی شک معرفت اهل بیت علیهم السلام مهم ترین منفعت و مصلحت برای هر مؤمن است و زمینه سعادت و یا شقاوت او را رقم خواهد زد. به طور خلاصه این جمله تأکید است بر مستجاب شدن این دعا و اشاره به علت آن.

اتقرب الی الله بحبکم
زندگی بی عشق و محبت به کالبد بی جانی ماند که هیچ نشاط، شادابی و تحرک از آن بر نخواهد خاست و جامعه بی محبت به گورستانی می ماند که سکوت، غم، اندوه و افسردگی و نومیدی از آن می بارد. محبت رمز و راز همه شادابی ها، حرکت ها، رسیدن به مقصد و مقصود و دستیابی به اهداف بلند و کوتاه و خرد و کلان است.
اما همواره این پرسش در برابر چشمان دل آدمی نقش می بندد که محبت به چه چیزی و چه کسی؟
پاسخ این نکته بسیار اهمیت دارد، چه این که بر پایه روایات رسیده از معصومان علیهم السلام روز قیامت آدمی با کسی و یا چیزی محشور می شود که او را دوست داشته است.
«المرأ مع من احبّ»

و البرائة من اعدائکم
به همان اندازه که محبت اهل بیت علیهم السلام اهمیت دارد و از زمینه های سعادت انسان است، بیزاری و برائت جویی از دشمنان آنان مهم است. برائت از دشمنان اهل بیت پیامبر علیهم السلام در دنیا و آخرت نکته ای که در ده ها روایت در قالب های مختلف و در دعاها مورد تأکید قرار گرفته است ، تا این فراز از زیارت بارها به حضرت معصومه و اهل بیت علیهم السلام با ضمیر «کُم» خطاب شده است و این خطاب به روشنی از قرب خاص آن حضرت به معصومان علیهم السلام حکایت دارد.

والتسلیم الی الله راضیاً به غیر منکر و لامستکبر
«تسلیم» از ماده «سلم» به معنای راضی بودن و خشنودی از حکم است، خدا در قرآن از مؤمنان می خواهد در برابر احکام رسول خداصلی الله علیه وآله از اعماق دل خشنود و در برابر آن ها دل چرکین نبوده و به طور کامل تسلیم باشند.
«فلا و ربّک لا یؤمنون حتی یحکّموک فیما شجر بینهم ثمّ لایجدوا فی انفسهم حرجاً مما قضیت و یسلّموا تسلیماً.»
از این آیه استفاده می شود که انسان باید بکوشد تا روحیه حق جویی و تسلیم در برابر حکم و قضای الهی را به دست آورد و دستیابی به چنین مقام و مرتبه ای گرچه سخت و دشوار می نماید، اما می توان با به دست آوردن صفای باطن و روح وارسته این حالت را در خود پدید آورد و در مقام عمل هم در برابر اراده الهی و احکام خدا و حق مطیع بود. علامه نراقی در تعریف تسلیم چنین نوشته است:

و بدان که تسلیم، که تفویض (واگذاشتن) نیز نامیده می شود و به معنای «رضا» نزدیک است... عبارت است از ترک خواهش ها در اموری که بر او وارد می شود و واگذاشتن همه آن ها به خدا، با قطع کلی تعلق کلی خودش به آن ها، به این معنا که طبع او به چیزی از آن ها تعلق نداشته باشد. پس آن بالاتر از رضا است. زیرا در مرحله رضا افعال خدا مطابق طبع اوست و در مرتبه تسلیم طبع و موافقت و مخالفت آن به کلی به خدای سبحان واگذار شده است... در مرتبه تسلیم قطع کلی علاقه از امور متعلق به خویش است.»

بدین سان تسلیم در برابر خدا بدین معنا است که در دل از احکام الهی و قضای خدا و مقدراتش خشنود باشد و در مقام عمل، منقاد و مطیع و زمانی آدمی می تواند به این مرحله برسد که به قدرت و نیروی لایزال و نامتناهی الهی باور داشته باشد، شاید به همین دلیل است که امام صادق علیه السلام می فرماید:
«چون بنده می گوید: «لا حول و لا قوة الا بالله»، خدا به ملائکه می فرماید: بنده من تسلیم شد حاجتش را بر آورید.»

کسی که به علم، قدرت، حکمت و عظمت خدا ایمان داشته و خدا محبوب واقعی او باشد، چون پروردگار درباره موضوعی اراده ای کند و آن را به گونه ای خاص رقم زند و یا حکمی صادر کند، به یقین در برابر این حکم از ژرفای جان خاضع خواهد بود؛ از امام صادق علیه السلام پرسیدند: مؤمن چگونه می تواند بفهمد مؤمن است؟ آن حضرت فرمود: با تسلیم در برابر خدا و خشنود بودن از شادی ها و ناراحتی هایی که بر او وارد می گردد.»

«راضیاً به غیر منکر و لا مستکبر»:
تسلیم در برابر احکام، اراده و مقدرات الهی هر گاه با خشنودی و از ژرفای دل باشد، گرانقدر است و نشان گر مقام بلند مؤمن، در زیارت نامه حضرت معصومه علیها السلام می خوانیم: من در برابر خدا تسلیم هستم و این تسلیم از سر خشنودی و از اعماق دل و با رضایت کامل است و از هر گونه آلودگی انکار خدا و تکبّر پیراسته است؛
بدین سان در واقع این فراز از زیارت نامه به مضمون آیه شریف گذشته اشاره دارد که باید در برابر امر رسول خدا از اعماق جان خشنود و تسلیم بود و تسلیم در مقام عمل کفایت نمی کند. پس زایر حضرت معصومه علیها السلام می گوید: من نه در دل منکر امر و حکم الهی هستم و نه در مقابل آن تکبّر ورزیده و این انکار را به مرحله عمل و ظهور می رسانم.

سید علی حسینی