حج و انقلاب اسلامی(2)؛
ظرفیت حج در مقابل چالشهاى تأسیسى و ابقایى انقلاب و جمهورى اسلامى
دکتر مسعود معینی پور در مقاله ای با اشاره به ظرفیتها و تعالیم حج و کارکردهاى فراوان آن در ابعاد مختلف اعتقادى، فکرى، فرهنگى، اجتماعى، سیاسى و تربیتى به تبیین ظرفیت حج در مقابل چالشهاى تأسیسى و ابقایى انقلاب و جمهورى اسلامى پرداخته است.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی حج، در ادامه انتشار مطالب در ارتباط با حج و انقلاب اسلامی در آستانه چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی ایران به مقاله «ظرفیت حج در مقابل چالشهاى تأسیسى و ابقایى انقلاب و جمهورى اسلامى» می رسیم.
این مقاله نوشته دکتر مسعود معینی پور عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) و رییس شبکه چهارم سیما و همچنین سرکار خانم دکتر طاهره بیژنی پژوهشگر علوم انسانی است.
در چکیده این مقاله می خوانیم: حج از مهمترین مناسک اجتماعى برآمده از سنت ابراهیمى است و حتى قبل از بعثت نبى مکرم اسلام، برکات فردى و اجتماعى آن جارى بوده است. اما اسلام، این فریضه را تقویت مىکند و بیشترین بهرهگیرى از ظرفیتهاى فردى و اجتماعى آن را در دستور کار مسلمین قرار مىدهد.
در ادامه بیان شده است: انقلاب اسلامى ایران، بهمثابه یک رخداد عظیم اجتماعى، بیشترین بهره را در تأسیس خود از این پدیده عظیم اسلامى و انسانى گرفته و تعالیم آن در جاى جاى انقلاب اثرگذار بوده است. ظرفیتها و تعالیم حج، کارکردهاى فراوانى را در ابعاد مختلف اعتقادى، فکرى، فرهنگى، اجتماعى، سیاسى و تربیتى انسان مسلمان و چهبسا آزاده معاصر دارد، و بدون شک، بقاى انقلاب اسلامى ایران نیز از این کنگره عظیم و ظرفیتهاى آن بىنیاز نیست.
بنابراین ضرورت دارد به شناسایى ظرفیتهاى کنگره حج، براى مقابله با چالشهاى بقاى انقلاب اسلامى همت گماشت.
در حقیقت این نوشتار در پى بیان برخى چالشهاى پیش روى تأسیس و بقاى انقلاب اسلامى ایران و سپس بررسى ظرفیتهاى کنگره حج، براى مقابله با این چالشهاست.
در بخشی از مقدمه این مقاله آمده است: یکى از عناصر مهم که در پیروزى انقلاب اسلامى کمتر بدان توجه شده، مناسک عبادى سیاسى اسلام و از آن میان حج است. دشمنان انقلاب از اولین روزهاى پیروزى مردم ایران، همواره با بهرهگیرى از امکانات و تجهیزات گوناگون به مبارزه با نظام جمهورى اسلامى برخاستهاند.
اما این انقلاب همیشه در پرتو فیوضات الهى و پایمردى بر اصول و ارزشها با موفقیت از بحرانها و چالشهاى پیش رو عبور کرده است.
یکى از تعالیم دینى که در این عرصه براى انقلاب اسلامى فرصتهاى خوبى را فراهم کرده، فریضه و کنگره عظیم حج است. حج فقط عبادتى فردى و مناسکى فقهى نیست، بلکه در سطوح ملى و بینالمللى، کارکردهاى سیاسى اجتماعى نیز دارد. لذا امام خمینى(ره)، بنیانگذار نظام جمهورى اسلامى، در پیامى به حجاج بیتالحرام مىفرماید: «حج بسان قرآن است که همه از آن بهرهمند مىشوند.
ولى اندیشمندان و غواصان و درد آشنایان امت اسلامى، اگر دل به دریاى معارف آن بزنند و از نزدیکشدن و فرورفتن در احکام و سیاستهاى اجتماعى آن نترسند، از صدف این دریا، گوهرهاى هدایت و رشد و حکمت و آزادگى را بیشتر صید خواهند نمود و از زلال حکمت و معرفت آن، تا ابد سیراب خواهند گشت.
خداوند نیز در قرآن در مورد این کارکرد حج براى حفظ کیان جامعه اسلامى و مبارزه با تهدیدها مىفرماید: ( جَعَلَ اللّهُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرامَ قِیاماً لِلنّاسِ ) ؛ «خداوند، کعبه، این خانه محترم را وسیله قوام و پایدارى مردم قرار داد». (مائده: ٩٧)
بنابراین حج از شعایر بزرگ دین، معادل شریعت و مدل و نمونه کوچکى از کل اسلام است؛ بهگونهاىکه همه انبیا، از آدم تا خاتم بدان اهتمام ورزیدهاند و آن را در رأس برنامههاى خویش جاى دادهاند. حج، مراسم عبادى بىروح و خشک نیست، بلکه در تمام ابعاد زندگى و مسائل سیاسى و اجتماعى تأثیر دارد.
نویسنده در بخش دیگری از این مقاله یادآور شده است: ازهمینروست که در اسلام، مذهب و سیاست ازهم جدا نبوده و در تعامل و تقارن با یکدیگر است. بنابراین شناخت چالشها، ضرورىترین و ابتدایىترین گام در جلوگیرى از گسترش چالشها، و عقلانىترین گزینه در افزایش ضریب هوشیارى و حساسیت مردم و مسئولان نسبت به نقشهها و توطئههاى دشمنان است.
افزون بر این، باید توجه داشته باشیم که حفظ پیروزى از بهدستآوردن آن سختتر است؛ چون انقلاب اسلامى ثمره مصائب و سختىهاى طولانى دوران مبارزه و حاصل خون شهیدان بسیارى است که باید با تمام وجود در حفظ و حراست آن کوشید. امام خمینى(ره) در این باره مىفرماید: "بدانید که حفظ یک پیروزى مشکلتر است از پیروزى بهدست آوردن؛ کشورگشایى از حفظ کشور آسانتر است. الآن ما در مشکل حفظ نظام جمهورى اسلامى هستیم! یعنى آن مرحله اول که پیروزى ابتدایى بود، گذشت و پیروز شدید بحمدالله؛ لکن بقاى این پیروزى و بقاى این دستاوردهایى که شما به دستتان آمد امروز، مشکلتر از خود آن پیروزى است که به دستتان آمده. نگهدارىاش مشکلتر است".
اگر ما بتوانیم چالشها و نقاط ضعف خویش را شناسایى کنیم و آنها را مرتفع سازیم، بهجرئت مىتوان گفت که انقلاب اسلامى و تداوم جمهورى اسلامى بیمه شده است.
یادآور می شود: پیشتر صاحبنظران و اندیشمندان، در کتب و مقالات مختلفى آسیبشناسى انقلاب اسلامى را مورد توجه قرار دادهاند که مهمترین آنها عبارتاند از:
یک: آسیبشناسى انقلاب اسلامى، محمدرضا باقر زاده، مجله معرفت، شماره ۶٨، ١٣٨٩.
نگارنده در این مقاله با تقسیمبندى آسیبهاى انقلاب به دو بخش آسیبهاى درونى و بیرونى، به تبیین آسیبهایى از قبیل تحریف ارزشها، تجدد و افراطگرایى، سکولاریسم، جدایى حوزه و دانشگاه، دنیاطلبى و تفرقه، و در بخش آسیبهاى خارجى، به توطئه و براندازى، فشارهاى بینالمللى، تضعیف مبنا و ریشههاى انقلاب، تهاجم فرهنگى، تبلیغ ملىگرایى در برابر اسلامخواهى و... اشاره مىکند.
دو: آسیبشناسى انقلاب اسلامى و تئورى ترمیدورى برینتونى، مرتضى شیرودى، فصلنامه رواق اندیشه، شماره ٣٩، ١٣٨٨.
در این مقاله، مهمترین مباحث عبارتاند از: آسیبشناسى ابعاد دینى انقلاب، تهاجم و استحاله فرهنگى و ارزشى، شورشهاى لمپنیستى، چالشهاى اجتماعى فرارو، الگوهاى اقتصادى توسعه برونزا و غیردینى و... که براساس نظریه حرکت دورى انقلابها از کرین برینتون در کالبدشکافى چهار انقلاب ترسیم شده است.
سه: درآمدى بر آسیبشناسى انقلاب اسلامى، اسماعیل نساجى زواره، مجله پاسدار اسلام، شماره ٣٢۶، بهمن ١٣٨٧.
نگارنده سعى دارد که در این نوشتار با رویکرد سیاسى، به بیان مهمترین عوامل و متغیرهایى بپردازد که این انقلاب را از درون و برون تهدید مىکند. لذا رخنه دشمن در نسل جوان، رخنه در عموم مردم، فرار مغزها، نفوذ فرصتطلبان، تحریف ریشههاى انقلاب و ضعف مدیریت مدیران و... از مهمترین مباحث مطرحشده در این مقاله مىباشد.
چهار: آسیبشناسى اجمالى انقلاب اسلامى ازدیدگاه امام خمینى(ره)»، سیروس حاجىزاده، مجله ١۵، شماره٢، خرداد، ١٣٨۶.
در ادامه این مقاله خاطرنشان شده است: سؤال از چرایى پیدایش انقلاب اسلامى و چیستى آن و آسیبشناسىاش، سه مسئله بههم پیوسته است که براساس آن، به سه پرسش ذیل پاسخ داده مىشود:
١. ازدیدگاه امام خمینى(ره) چرا مردم با رژیم شاهنشاهى مخالفت ورزیدند و انقلاب کردند؟
٢. ماهیت انقلاب ایران و بهعبارت روشنتر، اصول اساسى نظام اسلامى کداماند؟
٣. چه عواملى این انقلاب را تهدید مىکند؟ آسیبهاى نظام اسلامى مبتنى بر انقلاب ١٣۵٧، ازدیدگاه بنیانگذار این نظام کداماند؟
در مقاله پیش رو، با بهرهگیرى از روش توصیفى تحلیلى، تلاش مىشود چالشهاى پیش روى انقلاب اسلامى بررسى، و در مقابل، به ظرفیتشناسى و کارکردهاى حج در رویارویى با این چالشها و کمک در رفع آنها پرداخته شود.
بنابراین، مهمترین سؤال عبارت است از اینکه: چگونه مىتوان از حج و مبانى و مؤلفههاى آن، در حفظ و گسترش دستاوردهاى انقلاب اسلامى ایران و مقابله با چالشها بهرهمند شد؟ ازاینرو در ابتدا با بیان فواید و منافع حج و همچنین بررسى دقیق ظرفیتهاى مشترک حج و انقلاب اسلامى، سپس با تقسیمبندى چالشهاى انقلاب به دو بخش چالشهاى تأسیسى و چالشهاى ابقایى، به ظرفیتشناسى حج براى مقابله با این چالشها و حفظ و گسترش دستاوردهاى انقلاب اسلامى پرداخته شده است.