حکایت فردی که در سفر حج 450 طواف انجام داد
عباسقلی کمررودی، صاحب سفرنامه که از اهالی کمر رود نور مازندران بوده، در 33 روز اقامت مکّه معظّمه بجز ادای مناسک حج، تعداد 450 طواف بر گرد خانة کعبه انجام داده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، عباسقلی بن شهباز کمررودی نوری مازندرانی؛ صاحب این سفرنامة کوتاه ـ ولیکن دقیق، مفید، جذّاب و دلنشین ـ در روز 15 جمادی الآخر، از سال 1245 قمری، از حضرت عبدالعظیم ، از شهر ری حرکت کرده، بهسوی اصفهان، شیراز و در بندر بوشهر بر کشتی سوار شده، به سوی بندر عباس، و از آنجا به سوی بندر مُخا در یمن. از بندر مُخا به مقصد جدّه بر کشتی سوار شده، امّا پس از 14 روز دریانوردی، به سبب وزیدن باد مخالف، به عمّان برگشته، و از آنجا با شتر به سوی مکّه سفر کرده است.
وی 33 روز در مکّه معظّمه توقّف داشته و به جز ادای مناسک حج، تعداد450 طواف ـ هر طواف هفت دور است ـ بر گرد خانة کعبه انجام داده، که رقم معتنابهی است.
وی در روز 22 ذی الحجه، از مکّة معظّمه به سوی مدینة منوّره رهسپار، و پنجم محرّم به مدینه وارد میشود، و در مدینة النبی، 6 روز توقّف داشته، و در روز عاشورای سال 1246 مَلاعین آنان را از مدینه بیرون رانده و نگذاشتند بمانند و عزاداری کنند.
وی در بازگشت از راه زمینی، به سوی دمشق میآید و هشتم ماه صفر به آنجا میرسد، 17 روز در آنجا توقّف نموده، و دو بار به زینبیّه برای زیارت میرود، و سپس با گذر از شهرهای حمص، حماة، حلب و عینتاب وارد ایران میشود، و از شهرهای خوی، تبریز، زنجان، قزوین عبور کرده، و در روز هشتم جمادی الأولی از سال 1246 هجری قمری وارد تهران میشود، سفر وی حدوداً 11 ماه به طول میانجامد، و هزینة سفر او هشتاد تومان اشرفی تومانی میشود که بیش از نیمی از آن برای خرید سوغات و قاطرسواری و... بوده است.
برخلاف بیشتر سفرنامه نویسان مکّه که از ناامنی، گرانی و بیماری عمومی سخن میگویند، وی از وفور نعمت و امنیّت و راحتی دم میزند، بلکه میگوید گمان ندارم چنین شرایطی برای گذشتگان از آغاز بنای کعبه دست داده باشد، و یا در آینده نصیب حجّاج شود.
به نظر میرسد وی از بنیة جسمیِ زیادی برخوردار بوده، که با تحمّل مشکلات سفر در آن زمان، باز هم اینچنین از سفر مکّهاش سخن میگوید.
وی از فاصلههای دریایی و خشکی بین شهرهایی که پیموده اطلاعات دقیقی ارائه و به اعداد سیاق آنها را ثبت کرده است. از سرکار خانم حاجباقریان که معادلیابی اعداد سیاق را انجام دادند تشکر میکنم.
از صاحب این سفرنامه پس از جستجو در مصادر دم دستی، عجالتاً اطلاعاتی به دست نیامد، مگر آنکه بگوییم وی از فضلای حوزوی زمان خود بوده که به اجتهاد نرسیده و از حجة الاسلام سید شفتی تقلید میکرده است. وی از اهالی کمر رود نور مازندران بوده، و گاهی در تهران اقامت داشته است.
او نسخهای از حقّ الیقین علامة مجلسی را کتابت کرده، و در ششم ذیالقعده سال 1247 ق. در تهران از آن فراغت یافته است. این نسخة خطّی هم اکنون در کتابخانة مدرسة علمیّه مروی تهران به شماره (1012) نگهداری میشود.
هرچند وی در متن سفرنامه، اسمی از خود نبرده است، امّا در آخرین صفحة حقّ الیقین از خود نام برده، و در ذیل آخرین صفحة کتاب، شروع به نگارش این سفرنامة مکّه نموده است با همان خطّ. گرچه سفرنامه به سال 1245ـ 1246 هجری قمری بازمیگردد، لیکن پاکنویس آن پس از کتابت حقالیقین انجام شده است.
کلید واژهها: سفرنامة مکه، مشکلات راه دریا، عباسقلی کمررودی نوری، امنیّت و ارزانی، مسیر دریایی به مکه، راه زمینی از مکه به سوی ایران از شام و ترکیّه.