حج و انقلاب اسلامی(3)؛
انقلاب اسلامى و قرائت نوین از حج
«انقلاب اسلامى و قرائت نوین از حج با تأکید بر فرمایشات امام خمینى و مقام معظم رهبرى» عنوان مقاله ای از پژوهشگر پژوشگاه بین المللی المصطفی است که به تبیین آن می پردازیم.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی حج، دکتر محمد حقی پژوهشگر پژوهشگاه بین المللی المصطفی و مدرس دانشگاه در مقاله ای به تبیین انقلاب اسلامى و قرائت نوین از حج (با تأکید بر فرمایشات امام خمینى و مقام معظم رهبرى) پرداخته است.
وی در این مقاله ابراز می دارد: حج، ظرفیت‌هاى فراوان عبادى، سیاسى و اجتماعى دارد؛ البته تا قبل از انقلاب اسلامى ایران، صرفاً یک حرکت عبادى بود و دیگر ابعاد آن، از جمله بعد سیاسى مورد غفلت بسیارى از مسلمانان قرار گرفته بود. با پیروزى انقلاب اسلامى ایران، توجه به ابعاد سیاسى حج مورد تأکید قرار گرفت، و حج میعادگاه وحدت مسلمانان در برابر مستکبران جهان و مرکز برائت از مشرکان معرفى شد و ابعاد سیاسى آن احیا گردید.
امام خمینى و مقام معظم رهبرى، همواره در سخنرانى‌ها و پیام‌هاى خود، خواستار توجه به ابعاد سیاسى حج مى‌شدند و از مسلمانان مى‌خواستند از ظرفیت این فریضه الهى در راستاى اتحاد اسلامى، استکبارستیزى، آگاهى‌بخشى و رفع مشکلات جهان اسلام، بهره‌مند ببرند.
وی در مقدمه مقاله خود یادآور می شود: حج به‌عنوان یکى از احکام و فروع دین اسلام، از اولین سال‌هاى پیروزى انقلاب اسلامى، به‌منظور تحقق اهداف برون‌مرزى انقلاب اسلامى مورد توجه قرار گرفته است. بنیانگذار انقلاب اسلامى، از همان ابتداى انقلاب، هرسال براى حجاج بیت‌الله الحرام پیام ارسال مى‌کردند و خواستار انجام مراسم حج با محتواى واقعى آن مى‌شدند.
دکتر حقی تصریح می کند: این امر درواقع، به‌منزله احیاى حج به سنت ابراهیمى و نبوى بود که با طواف بر گرد خانه خدا و خدامحورى، همه قدرت‌هاى سلطه‌گر و جبار، نفى و طرد مى‌شوند. شعارها و راه‌پیمایى ده‌ها هزار حاجى ایرانى، خاطره راه‌پیمایى عظیم انقلاب را که نقش اساسى در سقوط رژیم شاه داشت، زنده مى‌کرد و حداقل کاربردش تداوم شور انقلابى در روح و جان حجاج ایرانى بود.
شعارهاى واحد و تجمع حجاج و وحدت و شکوه راه‌پیمایى حج برائت در مکه در مقابل چشم صدها هزار حاجى مى‌توانست به کانون جوشانى براى تأثیر انقلاب اسلامى تبدیل گردد. اقبال زائران کشورهاى مختلف از این مراسم و توسعه و ترویج تدریجى آن، مؤید مدعاى فوق است.
در حقیقت تحقیق حاضر به بررسى اثرگذارى انقلاب اسلامى بر احیاى ابعاد مختلف سیاسى حج مانند وحدت‌گرایى حج، برائت و ظرفیت‌هاى آن در راستاى استکبارستیزى و اتحاد اسلامى، آگاهى‌بخشى و تبادل نظر و استفاده از تجارب در راستاى رفع مشکلات جهان اسلام مى‌پردازد.
نکته قابل توجه اینکه این بررسى، با تأکید بر فرمایشات امام خمینى و مقام معظم رهبرى به‌صورت تحلیل محتوایى صورت مى‌گیرد. مراد از «قرائت نوین از حج» در این تحقیق، توجه به ابعاد سیاسى اجتماعى حج است.
از ابعاد مهم حج ابراهیمى، که در دوره‌هاى اخیر از آن غفلت شده بود، بعُد سیاسى آن است. امام خمینى به‌منظور احیاى ابعاد سیاسى حج، همواره در پیام‌ها و سخنرانى‌ها از این موضوع سخن مى‌گفت و در موارد مختلف، بر احیا و اجراى آن تأکید مى‌ورزید.
وی توجه به ابعاد سیاسى حج را از شاهکارهاى امام خمینى(ره) در معرفى حجّ ابراهیمى برمی شمرد و خاطرنشان می شود: احیاى ابعاد سیاسى فریضه حج، موجب تحولى شگرف در معادلات جهانى، به‌ویژه دنیاى اسلام گردید که حوادث و اتفاقات رخ داده در این مراسم در سال‌هاى پس از انقلاب اسلامى، گویاى عمق این تحولات است.
بررسى‌هاى تاریخى، همواره نشان مى‌دهد که حج به‌عنوان فریضه‌اى الهى، ازسوى دشمنان اسلام و حاکمانِ ظلم و جور، به سمت اکتفانمودن به شکل ظاهرى آن هدایت شده است؛ جداسازى جنبه سیاسى از جنبه معنوى حج از شگردهاى دنیاى استکبار و حامیان و حاکمان مرتجع بوده است. اما با ظهور انقلاب اسلامى و احیاگرى امام خمینى، دیرى نگذشت که نگاه‌ها به سمت و سوى این فریضه عبادى سیاسى بزرگ افتاد و امام(ره) در پیام‌هاى خود، حج ابراهیمى را با همه ابعاد آن، تفسیر کرد. ایشان غفلت از این امر خطیر را ناشى از توطئةةة تبلیغاتى استکبار جهانى مى‌داند و مى‌فرماید: «از همه ابعاد آن (حج)، مهجورتر و مورد غفلت‌تر، بُعد سیاسى این مناسک عظیم است که دست خیانت‌کاران براى مهجوریت آن بیشتر در کار بوده و هست و خواهد بود».
امام خمینى(ره) بر اثرات جداسازى بعد سیاسى از حج تأکید مى‌کنند که «دست جنایتکاران» در کار است که حج را «یک عبادت خشک و خالى» بدون جنبه سیاسى آن نشان دهند. ازاین‌رو ایشان، همواره تأکید مى‌کردند: «فریضه حج در بین فرایض الهى، از ویژگى‌هاى خاصى برخوردار است و شاید جنبه‌هاى سیاسى و اجتماعى آن بر جنبه‌هاى دیگرش غلبه داشته باشد؛ باآنکه جنبه عبادى‌اش نیز ویژگى خاصى دارد».
ایشان در ادامه مقاله خود تأکید می کند: در تفسیر امام خمینى، آنچه موجود و ملموس است، زنده شدن بُعد سیاسى و اجتماعى حج است. ایشان درد بزرگ جوامع اسلامى را درک نشدن فلسفةةة احکام الهى و از جمله ابعاد سیاسى حج مى‌دانند. ازاین‌رو وظیفه مسلمانان مى‌دانستند که حج را کاملاً بشناسند و با اهداف آن آشنا شوند. آنچه تا کنون با عنوان «حج» صورت مى‌گرفته، از ناحیةةة ناآگاهان یا تحلیل‌گران مغرض تفسیر مى‌شده است. امام خمینى با ردّ و نقد تفکر انحرافى که مدعى جدایى ابعاد سیاسى حج از ابعاد معنوى آن است، یادآور مى‌شود که حج چگونه زیستن و چگونه مبارزه کردن را در مقابل جهان سرمایه‌دارى و کمونیسم به مسلمانان مى‌آموزد و همچنین به‌عنوان «یک نیروى بزرگ و قدرت سوم جهان» خودنمایى مى‌کند.
وی همچنین در شیوه سیاسى آیت‌الله خامنه‌اى نیز تقویت جنبه سیاسى حج را بسیار مهم و حایز اهمیت می داند و تأکید می کند: ایشان در دیدار با کارگزاران حج تمتّع در سال‌هاى مختلف، محورهاى مهم و قابل اعتنایى را به‌عنوان راهکارها لحاظ کرده‌اند که بازهم محوریت حج و عمره را با توجه به ابعاد سیاسى حج برجسته ساخته‌اند: «در جهت احیاى حج ابراهیمى و جنبه سیاسى آن، از ابتداى انقلاب تا کنون، همواره رفتار، شعارها و عملکرد زائران ایرانى و دعوت آنان به کلمةةة توحید و توحید کلمه، به‌عنوان الگو مورد توجه ملت‌هاى مسلمان در کشورهاى دیگر بوده است».
