صد و چهارمین شماره فصلنامه میقات حج منتشر شد صد و چهارمین شماره فصلنامه میقات حج منتشر شد صد و چهارمین شماره فصلنامه میقات حج منتشر شد بعثه مقام معظم رهبری در گپ بعثه مقام معظم رهبری در سروش بعثه مقام معظم رهبری در بله
صد و چهارمین شماره فصلنامه میقات حج منتشر شد صد و چهارمین شماره فصلنامه میقات حج منتشر شد صد و چهارمین شماره فصلنامه میقات حج منتشر شد صد و چهارمین شماره فصلنامه میقات حج منتشر شد صد و چهارمین شماره فصلنامه میقات حج منتشر شد

صد و چهارمین شماره فصلنامه میقات حج منتشر شد

فصلنامه علمی ترویجی میقات حج در صد و چهارمین شماره خود هشت مقاله از جمله آداب ظاهری و باطنی زیارت، اصل حمایت دیپلماتیک و کارکرد آن در حادثه منا و رباط های مکه در قرون میانه اسلامی را در دل خود جای داده است.

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی حج، فصلنامه علمی ترویجی میقات حج این بار به شماره  صد و چهارم خود رسیده و در این شماره از فصلنامه، مقالات با موضوعات متنوعی منتشر شده که در ادامه به معرفی اجمالی مقالات می پردازیم:


 


آداب ظاهری و باطنی زیارت


یکی از این مقالات «آداب ظاهری و باطنی زیارت» اثر  سید حسن فلاحیان دانشجوی ارشد رشته ارتباطات و حج است که در این مقاله بیان کرده است: از مستحبات و آداب دینی مسلمانان، از جمله شیعیان، زیارت و حضور بر تربت عالمان، شهیدان و بزرگان دین است. مسلمانان با باور به جایگاه وجیه این افراد نزد خداوند، به زیارت آنها می روند و حاجت های خود را به وسیله آنان از خداوند قاضی الحاجات می طلبند.


او تصریح کرده است که زیارت فقط یک امر ظاهری نیست؛ بلکه بخش عمده آن، باطن زیارت است که از معرفت زائر ناشی می شود. همان طور که نماز بدون معرفت ارزش چندانی ندارد و مقبول درگاه الهی قرار نمی گیرد، زیارت نیز بدون توجه باطنی لازم و معرفت شایسته، تأثیر چندانی نخواهد داشت.


همچنین در بخش دیگری از این مقاله می خوانیم: آداب زیارت به دو دسته کلی تقسیم می شود: «آداب ظاهری» و «آداب باطنی». در این نوشتار به بررسی مفهوم زیارت، آثار و اقسام آن پرداخته شده است. مهم ترین مسئله در زیارت، معرفت نسبت به زور و زیارت باطنی است که به عنوان مغز و روح زیارت عنوان شده است. رسیدن به اهداف زیارت، جز با رعایت آداب آن، میسر نخواهد شد.


نویسنده در ادامه زیارت را دارای اقسام مختلفی دانشته و تصریح کرده است: زیارت خانه خدا، زیارت ایجاد پیوند معنوی با ائمه ام از جمله آثار و برکات زیارت است که در این تحقیق به معصومین لالا و زیارت قبور شهدا. آنها اشاره شده است.


 


قربانی کردن در خارج از منا طبق فتاوای فقهای معاصر


مقاله دیگر این شماره از فصلنامه میقات حج «قربانی کردن در خارج از منا طبق فتاوای فقهای معاصر» نوشته جعفر بچاری عضو هیأت علمی دانشگاه تفسیر و علوم قرآن و خانم دکتر سیده راضیه پورمحمدی عضو هیأت علمی دانشکده اوقاف قم است.


امروزه مشکلاتی براثر کثرت جمعیت مسلمانان و کمبود جا و مکان در مکه مکرمه، جهت انجام اعمال فریضۂ حج، وجود دارد؛ از این رو، با توجه به حساسیت های موجود میان فقهای اسلام بر رعایت احکام و مسائل شرعی مهمی چون حج، سؤالی که پیش می آید این است که آیا قربانی کردن در خارج از سرزمین منا، با توجه به زمان و مکان، جایز است یا نه؟


از این رو نویسندگان این مقاله یادآور شده اند: از مکان هایی که حاجیان باید در روزهای دهم، یازدهم و دوازدهم ذیحجه در آنجا باشند و اعمالی چون رمی جمرات، تراشیدن موی سر یا کوتاه کردن ناخن و قربانی کردن گوسفند، گاو یا شتر را به جای آورند، سرزمین مناست. آیات و روایاتی منی بر ضرورت قربانی کردن در سرزمین ما آمده است.


در پژوهش حاضر که به روش توصیفی - تحلیلی نگاشته شده، نتایج حاصل از گردآوری فتاوای فقهای معاصر این است:


 برخی از فقهای معاصر، با ارائه استدلال های مختلف، قائل به اجزای قربانی در خارج از سرزمین منا، بلکه حتی در ایران و هر کشور دیگر حجاج هستند؛ چون قائل اند که قربانی ها در سرزمین منا مورد تلف و اسراف قرار می گیرند و خداوند متعال وجه راضی به این کار نیست.


در مورد ذبح شبانه نیز بعضی از فقها آن را مجزی و بعضی غیر مجزی دانسته اند. در صورت اضطرار، ذبح در مسلخهای جدید را اکثر فقها مجزی می دانند و زمان قربانی را تا روز سیزدهم (ایام تشریق جایز اعلام کرده، ولی بعضیها رعایت ترتیب را لازم و بعضی غیرلازم می دانند. اما به هرحال، انجام اعمال مکه را پس از خروج از احرام جایز می شمارند.


 


اصل حمایت دیپلماتیک و کارکرد آن در حادثه منا


مقاله دیگر این شماره فصلنامه نوشته آقای سجاد جعفری دانشجوی دکتراست که وی مقاله ای را با عنوان «اصل حمایت دیپلماتیک و کارکرد آن در حادثه منا» تدوین و ارائه نموده است.


حمایت دیپلماتیک، حمایتی است که یک دولت نزد دولتی دیگر، به منظور جبران خسارتی که بر اثر ارتکاب عمل متخلفانه بین المللی به یکی از اتباع او؛ اعم از حقیقی یا حقوقی وارد شده است، به عمل می آورد. این قاعده عرفی، ماهیتا تکلیفی برای دولت ها مقرر نمی دارد؛ بلکه حقی است که مربوط به آنها بوده، تابع شرایطی خاص از قبیل وجود رابطه تابعیت و طی مراحل داخلی از سوی زیان دیده است.


از این رو نویسنده در این مقاله با بیان این که دیوان بین المللی دادگستری در قضایای بارسلونا تراکشن، برادران لاگراند، اونا و سایر اتباع مکزیکی، این اصل را توسعه داده است، بیان می دارد: در سال ۲۰۰۶ با تصویب طرح حمایت دیپلماتیک، نگاه سنتی به این اصل متحول شد و بیشتر جنبه حقوق بشری به خود گرفت تا از انحصار دولت ها خارج شود؛ از این رو، برخلاف تصور سنتی، حتی افراد بی تابعیت و پناهنده را مستحق برخورداری از حمایت دیپلماتیک می داند و قاعده طی مراحل داخلی را در شرایط خاصی الزام آور نمی داند.


او در بخش دیگری از این مقاله خاطرنشان کرده است: در فاجعه منا، صرف حضور اتباع بیگانه برای دولت سعودی ایجاد مسئولیت می کند، چراکه او می باید استانداردهای بین المللی را رعایت کند و تلاش معقول و تدابیر لازم را برای صیانت از جان اتباع خارجی به عمل می آورد. دولت سعودی حق حیات و امنیت شخصی و بهداشت و سلامت، مصرح در اعلامیه جهانی حقوق بشر و آزاد اجرای مراسم دینی مصرح در میثاق حقوق مدنی و سیاسی و همچنین اعلامیه حقوق بشر و سایر حقوق انسانی مندرج در اعلامیه حقوق بشر اسلامی و همچنین اعلامیه جهان حقوق بشر افرادی که تبعه کشور نیستند را نادیده گرفته است و در مواردی مقررات کسترانسیورت بروابط کنسولی، به ویژه ماده ۳۷ را نقض کرده است. بنابراین، لازم است کشورهای منبع قربانیان، بدون ملاحظات سیاسی، وظیفه قانونی خود را در حمایت از این افراد انجام دهند.


 


رباطهای مکه در قرون میانه اسلامی


«رباطهای مکه در قرون میانه اسلامی» مقاله دیگر این شماره فصلنامه میقات حج است که ریچارد مرتل و آقای محمدحسین رفیعی این اثر را به رشته تحریر درآورده اند.


در بخشی از این مقاله می خوانیم: شهر مکه در قلب جهان اسلام، پایگاه وحدت و یکپارچگی تمام اقوام و گروه های مسلمانی بود که از اقصی نقاط قلمرو گسترده جهان اسلام به این دیار پای می نهادند. اداره و تسلط بر اوضاع مکه همیشه برای سلسله های حکومتگر در تاریخ اسلام اهمیت داشته و گاه محل نزاع نیز بوده است. در این میان به نظر می رسد اداره شهر، رسیدگی به امور اجتماعی و اقتصادی ساکنان و مدیریت رویداد عظیم حج در طول تاریخ، مستقل از رقابت های سیاسی انجام می شده است.


در  بخش دیگری از این مقاله آمده است: آیین ماندگار وقف یکی از راهبردهای اثرگذار مسلمین برای شکل دادن به نوعی نظم اجتماعی در راستای کاهش فاصله طبقاتی و دستگیری از مستمندان بوده و به عنوان یکی از مظاهر مادیریت اجتماعی - اقتصادی در جامعه مسلمین رواج داشته است. شهر مکه، به عنوان پایگاه و موطن اسلام نیز، از این قاعده مستثنا نبوده است. ساخت و وقف رباط، به مثابه اقامتگاهی موقت جهت اسکان زائران، حاجیان با مجاوران مستمند مکی، از دیرباز در شهر مکه سابقه داشته است.


در این مقاله با جستجوی مشخصات رباط های مکه میان متون تاریخی دست اول تلاش شده به بخشی از این نظم اجتماعی - که در پرتو وقف، جامعه مسلمین را شکل داده به نگریسته شود.


اطلاعات قریب به شصت رباط، از قرن چهارم تا میانه قرن دهم، در منابع موجود است که ضمن گردآوری اطلاعات مرتبط بدان ها، جمع بندی خوبی از تقسیم بندی های اجتماعی، قومیتی و... نسبت به سازندگان، واقتحان و حتی موقعیت جغرافیایی احداث این رباط ها ارائه شده است.


 


عرفات و بناهای آن در گذر تاریخ


احمد خامه یار دانشجوی دکترای تاریخ و تمدن ملل اسلامی و عضو گروه تاریخ و سیره پژوهشکده حج و زیارت مقاله دیگر این فصلنامه را با عنوان «عرفات و بناهای آن در گذر تاریخ» تدوین کرده و در  بخشی از این مقاله بیان کرده است: سرزمین عرفه یا عرفات، از مشاعر مقدس نزدیک مکه مکرمه و بخشی از جغرافیای مقدس مناسک حج است که وقوف در آن، از ارکان حج تمتع به شمار می آید و این سرزمین، همه ساله در روز نهم ذیحجه، شاهد حضور چشمگیر حجگزاران مسلمان است.


وی با بیان این که اهمیت و جایگاه دینی و معنوی عرفات و وقوف در آن، عاملی بوده تا به تدریج در این سرزمین مساجد و بناهای متعددی ساخته شود، ابراز داشته است: در این نوشتار، با استناد به منابع تاریخی و جغرافیایی معتبر، تلاش شده است تا زمان تقریبی ساخت و پیدایش این بناها کی تاریخچه و تحولات آنها در گذر تاریخ، بررسی شود.


 


کارکردهای ارتباطی محرمات احرام از منظر آیات و روایات


«کارکردهای ارتباطی محرمات احرام از منظر آیات و روایات» اثر  محمد مهدوی کارشناس ارشد رشته ارتباطات با گرایش حج زیارت از دانشگاه قرآن و حدیث عنوان دیگر مقاله ای در این فصلنامه است.


مهدوی در این مقاله یادآور شده است: انسان در زندگی خویش با چهار گونه ارتباط مواجه می گردد. این چهار ارتباط عبارت است از: ارتباط انسان با خویشتن، همنوعان، طبیعت و خدا». در این میان «ارتباط با خداه برای گسترده تری دارد و عامل اساسی و جهت دهنده است؛ یعنی مرجع و محور سایر ارتباطات انسان است و آنها را تحت پوشش خود قرار می دهد.


وی در ادامه تصریح کرده است: بنابراین، احرام نیز که ترکیبی است از نیت و تلبیه (امر درونی) و پوشیدن لباس (امر ظاهری)، نمی توان بدون کار کرد ارتباطی تصور کرد؛ زیرا از سویی محتوای پیام اجتناب از محرمات احرام است و از سوی دیگر، در ارتباطات اسلامی پیام، محوری ترین عنصر در ارتباطات است؛ به طوری که بدون آن اصولا ارتباطی صورت نمی گیرد.


نویسنده در بخش دیگری از این مقاله با بیان این که کارکردهای مختلفی برای محرمات احرام می توان برشمرد، گفته است: ارتباط با خویشتن (شناختی و عملی) ارتباطی پایه ای و اساسی است که اگر به طور صحیح برقرار گردد و پیام ها، مفاهیم و معانی اش به خوبی درک شود، زمینه و اساس ارتباط انسان با خدا، که مقصود اصلی از احرام است، فراهم خواهد شد.


 


وضعیت بهداشت و درمان حجاج در دوره های قاجار و پهلوی


علی اکبر زاور دانشجوی دکترای تاریخ اسلام نیز مقاله ای با عنوان «وضعیت بهداشت و درمان حجاج در دوره های قاجار و پهلوی» به رشته تحریر در آورده که در این شماره فصلنامه میقات حج منتشر شده است.


وی در این مقاله با بیان این که بهداشت در آموزه های اسلام از اهمیت و ارزش والایی برخوردار است، گفته است: این موضوع در فرآیند برگزاری حج نیز  همواره مورد توجه بوده است. در اینجا این سوالات اساسی مطرح گردد که در دوره های قاجار و پهلوی، چه وضعیتی بر حوزه بهداشت و درمان حجاج انسانی حاکم بود؟ و آنان تحت چه شرایطی به انجام این فریضه دینی می پرداختند؟


وی بیان کرده است: منابع تاریخی حکایت از پایین بودن سطح خدمات بهداشتی - درمانی ارائه شده به حجاج در این دوره ها دارد. حکومت پهلوی به خاطر فقدان ریشه های مذهبی و نداشتن آگاهی لازم در خصوص جایگاه حج، توجهی به مشکلات حجاج نداشت؛ ولی پس از واقعه اعدام ابو طالب بندی در حج ۱۳۲۲ش، و بحران سیاسی و قطع پنج ساله روابط دیپلماتیک ایران به عربستان، به اهمیت موضوع پی برد و درصدد ساماندهی آن بر آمد. بنابراین برای اولین بار در سال ۱۳۲۸ش. گروهی از پزشکان مجرب، به همراه امکانات مناسب، به حج اعزام شدند.


در ادامه این مقاله می خوانیم: در پی انتزاع حج از وزارت کشور و انضمام آن به سازمان اوقاف در سال ۱۳۵۱ش. توجه به این حوزه وارد مرحله جدی تری گردید. این نوشته تلاش دارد به شیوه توصیفی - تحلیلی و با استفاده از اسناد، مدارک و منهم نامه های حجاج، به بررسی این موضوع بپردازد.


یادآور می شود، علاقه مندان برای تهیه فصلنامه های میقات حج و دیگر آثار تولیدی پژوهشکده حج وزیارت می توانند با آدرس این پژوهشکده واقع در قم، بلوار عمار یاسر، خیابان شهید قدوسی، روبه روی مرکز خدمات حوزه های علمیه، ساختمان حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، طبقه پنجم مراجعه کنند.


همچنین یکی از بخش های اصلی پایگاه اطلاع رسانی حج، قسمت کتابخانه تخصصی حج و زیارت است که در این بخش متن کامل بیش از هزار عنوان کتاب به صورت رایگان برای علاقه مندان بارگذاری شده است.




مطالب مرتبط

نظرات کاربران