استطاعت و قرض - پاسخ به سوالات فقهی

با توجه به ثبت نام های حج تمتع سال آینده، بخش سوم پرسش و پاسخ های حج و به ویژه موضوع استطاعت در پایگاه اطلاع رسانی حج تقدیم می شود. 

سوال:کسى که با دریافت وام منزل مسکونى ساخته و یا سایر لوازم زندگى را بصورت قسطى تهیه کرده است، آیا در صورت فراهم بودن شرایط استطاعت باید حجة الاسلام بجا آورد؟
جواب:اگر مطمئن است که در زمان پرداخت اقساط وام مىتواند آن را ادا کند و سایر شرایط استطاعت را نیز دارد حج بر او واجب است. (آیت‌الله خامنه‌ای)

سوال:آیا کسى که مقروض است، جایز است که به حج برود یا صدقه بدهد؟ یا باید قرض خود را باز پس دهد؟
جواب: اگر قرض مدت دار باشد و مدت آن سر نرسیده و یا طلبکار فعلاً مطالبه طلب خود نکند، مانع ندارد که حج برود یا صدقه بدهد. (آیت‌الله خامنه‌ای)

سوال: شخصى که مخارج حج را دارد، امّا در برگشت از سفر حج براى دادن ولیمه یا مخارج زندگى مقروض مى شود و یا به وجوه شرعى مانند خمس و زکات نیازمند است، آیا چنین شخصى مستطیع است؟
جواب:چنانچه براى مخارج زندگى مقروض مى شود مستطیع نیست ولى چنانچه بعد از برگشت از وجوه شرعیه تأمین مى شود، مستطیع است. (آیت‌الله فاضل لنکرانی)

سوال:شخصی مدیون است و زمان پرداخت دین رسیده و قادر بر ادای آن می‌باشد و دائن جداً دین خود را مطالبه می‌نماید و به هیچ وجه راضی به تأخیر نیست؛ آیا جایز است چنین شخصی قبل از ادای دین به حج مشرف شود یا نه؟ و حج واجب و یا مستحب از او صحیح است یا نه؟
جواب:درصورتی‌که شخص مدیون ثروتمند باشد، ادای دین و بجا آوردن حج هر دو بر او واجب است و اگر عصیاناً ادای دین نکرده مکّه برود، گناه کرده، ولی حج او صحیح است. بلی، اگر قبلاً مستطیع نبوده و فعلاً هم اگر دین را ادا کند، نمی‌تواند به مکّه برود و حج بر او واجب نیست، زیرا مستطیع نیست، لیکن مع ذلک اگر معصیت کند و حج برود، حج او صحیح است، ولی کفایت از حَجّة الإسلام نمی‌کند و پس از حصول استطاعت، واجب است دو باره مکّه برود و در صحت حج، فرقی بین حج واجب و مستحب نیست. (آیت الله صافی گلپایگانی)

سوال:خدمه کاروانها و پزشکان و امدادگران و افراد دیگرى که با مأموریت به میقات آمده‏ اند آیا مستطیع هستند و باید حجةالاسلام بجا آورند یا نه؟
جواب:اگر انجام مناسک حج مزاحم با وظایف مأموریت نباشد، و در برگشت از سفر حج وسایل ادامه زندگى متناسب با شؤون عرفى خود را در اختیار دارند مستطیع هستند (آیت‌الله خامنه‌ای).
چنانچه واجد رجوع به کفایت باشند، که نوعاً این چنین مى باشند، مستطیع هستند(آیت‌الله فاضل لنکرانی).

سوال:خدمه هایى که در کاروان به حج میروند با توجه به عدم استطاعت مالى خود، حج را چگونه انجام دهند آیا باید نیت واجب کنند؟
جواب: خدمه کاروان مستطیع هستند (به شرط اینکه نفقه همسر و فرزندان خود را در مدت حج داشته باشند) و باید نیت واجب کنند و اگر مرتبه اول آنهاست نمى توانند به قصد نیابت کسى حج بجا بیاورند. (آیت‌الله مکارم شیرازی)