شماره جدید «پژوهشنامه حج و زیارت» منتشر شد شماره جدید «پژوهشنامه حج و زیارت» منتشر شد شماره جدید «پژوهشنامه حج و زیارت» منتشر شد بعثه مقام معظم رهبری در گپ بعثه مقام معظم رهبری در سروش بعثه مقام معظم رهبری در بله
شماره جدید «پژوهشنامه حج و زیارت» منتشر شد شماره جدید «پژوهشنامه حج و زیارت» منتشر شد شماره جدید «پژوهشنامه حج و زیارت» منتشر شد شماره جدید «پژوهشنامه حج و زیارت» منتشر شد شماره جدید «پژوهشنامه حج و زیارت» منتشر شد

شماره جدید «پژوهشنامه حج و زیارت» منتشر شد

فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهشنامه حج و زیارت در حالی به پله چهارم رسیده است که در این شماره پنج مقاله با عناوینی متنوع را در خود جای داده است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، فصلنامه علمی پژوهشی حج و زیارت با عنوان «پژوهشنامه حج و زیارت» به شماره چهارم خود رسیده است که در ادامه به تشریح خلاصه ای از مقالات این شماره می پردازیم.


 


بررسی مبانی اعتقادی و قلمرو برائت در پرتو آیات و روایات


مقاله اول با عنوان «بررسی مبانی اعتقادی و قلمرو برائت در پرتو آیات و روایات» به قلم آقایان علی پناهی دانشجوی دکترای دانشگاه قرآن و حدیث قم و رسول رضوی دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث قم  است.


نویسندگان در این مقاله تأکید دارند: برائت به معنای دوری  از چیزی که همراهی با آن ناپسند است، در عرف متشرعه از بغض دشمنان دین آغاز، و به عداوت و مبارزه با آنها منتهی می گردد و در مقام اعتقاد و عمل به صورت اصلی مهم و مسلم، مورد استناد و استفاده مؤمنان قرار می گیرد.


در بخش دیگری از این مقاله آمده است: اما به علل گوناگون سیاسی و اجتماعی، ریشه های اعتقادی این آموزه و همچنین قلمرو کاربرد آن مورد بررسی کافی و مطلوب پژوهشگران قرار نگرفته است.


برای یافتن زیربنای اعتقادی این باور و عمل صحیح بر طبق آن، بررسی آیات و روایات در این باب ضروری است و این کار نیازمند استقرای منقولات شرعی و تحلیل آنهاست که این مقاله به این امر پرداخته است.


 


مقایسه تفکر و رفتار جریان سلفیه و وهابیه با رفتار اهل سنت در زیارت قبر رسول خدا(ص)


مقاله بعدی که دکتر اصغر قائدان عضو هیأت علمی آن را به رشته تحریر در آورده «مقایسه تفکر و رفتار جریان سلفیه و وهابیه با رفتار اهل سنت در زیارت قبر رسول خدا(ص)» است که در بخشی از آن تأکیده شده است: در مورد زیارت قبر رسول خداعه در میان اهل سنت چهار نظر وجود دارد: عده ای بر آن اند که مستحب مؤکد تا حد وجوب است؛ دستهای دیگر آن را مباح، دسته سوم مکروه و حرام مقید، و گروه چهارم آن را حرام مطلق می دانند.


وی می افزاید: در این میان سلفیه و وهابیه، که در گروه سوم و چهارم قرار می گیرند، زیارت قبور، از جمله مرقد رسول خدا را بر دو نوع می دانند: زیارت شرعی و زیارت بدعی و حرام. در این میان گروهی مثل ابن تیمیه، ابن قیم و پیروانشان تحت عنوان سلفیه، معتقدند ابتدا در اسلام زیارت قبور نهی شده و سپس پیامبر اسلام (ص)آن را نسخ کرده اند و فرمان به زیارت قبور داده اند. بنابراین حرمت آن مقید و مشروط بر آن است که او شد الرحال بر آن مترتب گردد و ثانیا اعمال خلاف شرع در کنار آن، مثل توقف کنار قبر، حاجت خواستن، شفاعت طلبیدن و نیاحه واستلام قبرو..، انجام شود؛ وگرنه مشروع و جایز است.


گروه چهارم از جمله ابن بطال، ابن بطه، ابن سیرین، ابراهیم نخعی و شعبی و نیز علمای وهابیه معاصر، زیارت آن حضرت را مطلقا، حتی بدون «شد الرحال»، حرام می دانند.


نویسنده در این تحقیق بر آن است تا ابتدا ضمن بررسی عقاید و آرای چهارگانه، با ارائه روایاتی از رسول خدا عملکرد صحابه، تابعین و علمای مذاهب اسلامی در متون روایی و تاریخی اهل سنت درباره زیارت قبر آن حضرت، به این مسئله پاسخ دهد که چه تفاوت دیدگاهی و رفتاری بین قاطبه اهل سنت و سلفیه و وهابیه در مورد این موضوع وجود دارد.


نتیجه این تحقیق نشان می دهد ضمن آنکه روایاتی در خصوص استحباب و سفارش اکید برای زیارت قبر رسول خدا در متون روایی اهل سنت وجود دارد، همواره صحابه، تابعین، فقها و بزرگان مذاهب اسلامی به زیارت آن حضرت می رفته اند و شدالرحال را منافی آن نمی دانستند، بنابراین در این خصوص تفاوت آشکار و معناداری ببین آرای اهل سنت به طور عام و جریان سلفیه و وهابیه به طور خاص دیده می شود.


 


پژوهشی درباره صاحب منصبان ایرانی در حرمین شریفین در عصر اول و دوم عباسی


در ادامه به مقاله ای با عنوان «پژوهشی درباره صاحب منصبان ایرانی در حرمین شریفین در عصر اول و دوم عباسی» به قلم دکتر سید محمود سامانی مدیر گروه تاریخ وسیره پژوهشکده حج و زیارت می رسیم.


در بخشی از این مقاله این چنین آمده است: با ضعف دستگاه خلافت عباسی که در پی تسلط ترکان شروع شد و به عصر دوم عباسی شناخته می شود، برخی از خاندان های ایرانی مانند طاهریان و صفاریان که موفق به تشکیل دولت در ایران شده بودند، به مناصبی چون عمل الحرمین دست یافتند و اقداماتی در حرمین انجام دادند. کسانی نیز در این مدت عهده دار قضاوت شدند و برخی نیز به منصب شیخ حرم دست یافتند.


وی تأکید می کند: افزون بر آنان در عصر اول عباسی نیز برخی ایرانیان صاحب منصب در دستگاه خلافت، مانند حسن بن سهل، با حرمین ارتباط داشته و در تحولات آن مؤثر بوده اند.


این مقاله بر آن است تا به شناسایی این افراد انگشت شمار در بازه زمانی سال های ۱۳۲تا۳۲۴ قمری، و مناصبی که در حرمین عهده دار آن بوده ان دونیز اقدامات آنان در این کانون های معنوی مسلمانان بپردازد.


روش این تحقیق، توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات مستند محور است. برآیند تحقیق حاکی از آن است که در عصر دوم عباسی در مقایسه با عصر اول، افراد شاخصی از ایرانیان به مناصبی در حرمین دست یافتند و منشأ برخی اقدامات در این کانون های معنوی شدند. اما در عصر اول که خلفای عباسی اقتدار داشتند، حتی الامکان از سپردن مناصب جزبه خویشاوندانشان دریغ می کردند.


 


تحلیل بحران آفرینی معاویه در مناسک آخرین حج دوران خلافت امام علی(ع)


دکتر علی اکبر عباسی عضو هیأت علمی دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه اصفهان نیز مقاله ای تحت عنوان «تحلیل بحران آفرینی معاویه در مناسک آخرین حج دوران خلافت امام علی(ع)» نوشته و در بخشی از آن آورده است: در چهار مراسم حج در دوران خلافت امیرالمؤمنین، على(ع) منصب مهم امیرالحاج از سوی آن بزرگوار به فرزندان عباس بن عبدالمطلب واگذار شد. موقعیت عباس و فرزندانش در مکه نسبتأ ممتاز بود.


در آخرین حج دوران خلافت امیرالمؤمنین این مسئولیت به قُثَم بن عباس واگذار  شد، اما معاویه هم به فکر افتاد که امیرالحاجی را از طرف خود به مکه ارسال کند. این تصمیم معاویه به بحرانی درامر حج منجر شد و خطر درگیری و خونریزی در حرم امن الهی به وجود آمد.


نویسنده این مقاله می افزاید: اما هدف معاویه از دامن زدن به این بحران چه بود و چه عواملی در جلوگیری از خونریزی در کعبه مؤثر واقع شد؟


در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی زمینه های ایجاد این بحران و چگونگی حل آن پرداخته شده است.


در واقع استحکام قدرت معاویه در شام و بیشتر از آن نافرمانی مردم کوفه از امام علی(ع) پس از نهروان باعث تصمیم معاویه در غارت قلمرو حکومت امام بود و یکی از این غارت ها فرستادن امیرالحاجی در برابر امیرالحاج خلیفه منتخب مهاجر و انصار در سال ۳۹ قمری برای بهره برداری سیاسی و تبلیغی به نفع امویان بود و درایت قثم بن عباس، نماینده امام علی و حاکم مکه و نرم خویی یزید بن شجره، نماینده معاویه نسبت به سایر سرداران غارتگروی ونیز پادرمیانی بزرگان مکه مانع از خونریزی بزرگی در حرم امن الهی شد و بحرانی را که یاغی شام در برابر نماینده خلیفه وقت به وجود آورد، بدون خونریزی در حرم امن الهی پایان داد.


 


امرای سادات حج در دوره بویهیان (379-403ق)


مقاله بعدی با عنوان «امرای سادات حج در دوره بویهیان (379-403ق)» نوشته خانم مهناز موسوی مقدم دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد و آقایا على ناظمیان فرد و عباس سرافرازی از اعضای هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد است.


در بخشی از این مقاله آمده است: حج، علاوه بر جنبه عبادی، از همان روزگار پیامبر برای حکومت اسلامی اهمیت سیاسی بسیاری داشت؛ زیرا تسلط بر مکه، نشانه مشروعیت حکومت تلقی می شد.


از این رو خلف ایا خود مسئولیت حج را بر عهده می گرفتند، یا در انتخاب امیرالحاج بسیار تأمل می کردند. این منصب در سال نهم هجری به ابوبکر و سپس به على(ع) اختصاص یافت. بعد از آن و در زمان خلفای بعدی نیز این وظیفه به یکی از امرای خاندان خلافت سپرده می شد و این در صورتی بود که خلیفه شخصأ آن را عهده دار نمی شد.


با تسلط بویهیان برخلافت، این اختیار از خلیفه سلب شد و امرای بویھی امیرالحاج را انتخاب می کردند. بویهیان در تمام دوران خود، این منصب را در متن حکم نقابت، به سادات علوی سپردند. چرایی اختصاص این منصب به سادات و تدوام آن، عمده ترین مسئله ای است که این مقاله می کوشد تا با تکیه بر روش توصیفی - تحلیلی، پاسخی برای آن جست‌وجو کند.


یافته های این پژوهش حاکی از آن است که آل بویه برای حذف تدریجی مقام خلافت، از سادات در امور مهم حکومتی استفاده می کردند. عملکرد موفق سادات نیز ماندگاری آنان را در این مناصب تضمین کرد.


 


شناسایی و بررسی مؤلفه های اقتصادی همگرایی و هم افزایی شهرهای زیارتی ایران


مهدی قائمی اصل استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی، سجاد رجبی دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) و هادی غیاثی فتح آباد دانشجوی کارشناسی ارشد فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق نیز اقدام به تدوین مقاله ای با عنوان «شناسایی و بررسی مؤلفه های اقتصادی همگرایی و هم افزایی شهرهای زیارتی ایران» کرده اند.


در این مقاله می خوانیم: یکی از بسترهای همگرایی و وحدت جهان اسلام استفاده از ظرفیت های عظیم شهرهای زیارتی است. ایده همگرایی شهرهای زیارتی یکی از موثرترین راهکارهاست که نیازمند فراهم کردن زمینه های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی دخیل در این مسئله است. مسئله این پژوهش، شناسایی مؤلفه ها و عوامل اقتصادی دخیل در همگرایی شهرهای زیارتی و رتبه بندی و تحلیل روابط میان آنهاست.


این پژوهش از نظر هدف، کاربردی، و از لحاظ گردآوری داده ها توصیفی- پیمایشی به شمار می رود. داده های اولیه بر پایه توزیع پرسشنامه در نمونه ای متشکل از ۴۷ نفر از مدیران، استادان، نخبگان و کارشناسان حوزه مدیریت شهرهای زیارتی ایران و تحلیل اطلاعات براساس تلفیق روش های دیمتل فازی و فرآیند تحلیل شبکه ای صورت گرفته است.


براساس نتایج این پژوهش پنج مؤلفه مدیریت اوقاف ونذورات، خدمات رفاهی زائران، خدمت رسانی به محرومان، ساخت و بهسازی حرم ها و در نهایت حمل و نقل زمینی و هوایی، از مؤلفه های اقتصادی تأثیرگذار در همگرایی شهرهای زیارتی به شمار می روند که از میان آنها مؤلفه خدمات رفاهی زائران دارای بالاترین اولویت، و مدیریت اوقاف و نذورات دارای بالاترین تعامل و اثر خالص است.


همچنین بالاترین میزان اثرپذیری متعلق به خدمات رفاهی زائران و بالاترین میزان اثر گذاری مربوط به مؤلفه مدیریت اوقاف و نذورات است، از این رو تأکید بر جذب پشتوانه مردمی و توجه به ورودی های درآمد اقتصاد شهرهای زیارتی از مهمترین راهبردها در بعد اقتصادی همگرایی شهرهای زیارتی محسوب می شود.


 


برای مشاهده متن کامل مقالات اینجا کلیک نمایید.




نظرات کاربران