توصیه‌های امام رضا برای داشتن سفری خوب و سالم
در آستانه شروع فصل بهار و مسافرت‌های نوروزی، توصیه‌های امام رضا (ع) در باب اخلاق سفر و آداب مسافرت جالب توجه است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، در یک نگاه کلی امام رضا (ع) توجه به تفریحات سالم و لذت‌های مشروع را از ضروریات زندگی بر شمرده می‌فرمایند: از لذائذ دنیوی نصیبی برای کام یابی خویش قرار دهید، تمایلات دل را از راه‌های مشروع بر آورید. مراقبت کنید در این کار به مردانگی و شرافتتان آسیب نرسد و دچار اسراف و تند روی نشوید، تفریح و سرگرمی‌های لذت بخش شما را در اداره زندگی یاری می‌کند و با کمک آن بهتر به امور دنیای خویش موفق خواهید شد. (۱)
دعا در فرهنگ اهل بیت (ع) از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و برای تمامی ابعاد زندگی انسان برنامه دارد. از جمله هرگاه انسان آهنگ مسافرت کرد شایسته است به دستورالعمل‌های اهل بیت عمل نماید. در این زمینه امام رضا (ع) دستورالعمل‌های خاصی دارند. آن حضرت می‌فرمایند: اذا اردت سفرا فاجمع اهلک و صلّ رکعتین و قل اللهم انی استودعک دینی و نفسی و اهلی و ولدی و عیالی. هرگاه قصد سفر کردی خاندانت را گردآور و دو رکعت نماز گزار و خدا را تمجید کن و بر پیامبر درود فرست و دستانت را به دعا بلند کن و بگو: «اللهم انی استودعک الیوم دینی و نفسی و مالی و اهلی و ولدی و جمیع جیرانی و اخواننا المؤمنین الشاهد منا و الغائب عنا»؛ خدایا! من امروز دین و جان و مال و خاندان و فرزندان و همه همسایگان و برادران مؤمن حاضر و غایب را به تو می‌سپارم. (۲)
امام رضا (ع) همچنین فرموده اند: هر کس هنگام سوار شدن بگوید: «بسم الله و لا قوة الا بالله، الحمد لله الذی سخر لنا هذا و ما کنا له مقرنین» جان او و مرکبش در امان خواهد بود تا آنگاه که فرود آید.
امام رضا (ع) در حدیثی دیگر می‌فرمایند: هر کس هنگامیکه از خانه اش بیرون مى رود ده بار سوره قل هو اللّه حد بخواند، پیوسته در حفظ خداوند و نگهدارى او است تا به خانه اش برگردد. (۳)
در این باره محمد بن سنان می‌گوید: حضرت رضا (ع) فرمودند: پدرم هنگامی که از منزلش بیرون می‌شد می‌فرمود: بسم الله الرحمن الرحیم خرجت بحول الله و قوته، لا بحول منی و لا بقوة بل بحولک و قوتک یا رب متعرضا لرزقی فأتنی به فی عافیة.
امام رضا (ع) همچنین درباره آثار دعا به هنگام ترک خانه می‌فرمایند: هرگاه از منزلت بیرون شدی بگو: بسم الله آمنت بالله توکلت علی الله، ما شاء الله، لا حول و لا قوة الا بالله». اگر شیطان راه را بر او بگیرد، فرشتگان او را از آن مرد دفع می‌کنند و می‌گویند تو را بر این فرد راهی نیست، و او نام خدا را بر زبان جاری کرد و ایمان آورد و بر پروردگار توکل نمود و گفت: ما شاء الله لا قوة الا بالله.
و در همین مورد فرمودند: هرگاه کسی سوار مرکب شود و در هنگام سوار شدن بسم الله بگوید، فرشته ای از وی محافظت می‌کند تا از مرکب به زیر آید. و اگر بسم الله نگوید، شیطانی با وی همراهی می‌کند و می‌گوید: آواز بخوان و اگر وی از خواندن آواز خودداری کند، می‌گوید: پس آرزو داشته باش، وی هم چنان در آرزوهای دور و دراز خواهد ماند تا از مرکب به زیر آید.
یکی از آداب مسافرت کمک به دیگران و دستگیری از حال درماندگان است. مردى خدمت حضرت رضا آمد و عرض کرد که اى پسر رسول خدا خرجى ام را گم کرده ام پولى ندارم که مرا به سوى اهل و عیالم برساند به من پولى به قرض بده من هم در وطنم از طرف شما آن پول را صدقه می‌دهم، حضرت وارد اطاق شده دستش را از شکاف در بیرون کردند و فرمودند: این کیسه را بگیر و در آن دویست دینار است و فرمودند نیازى هم بدادن صدقه نداریم. سائل عرض کرد اى پسر رسول خدا چرا صورت خود را بمن نشان ندادى فرمودند ما آل پیغمبر نمی‌خواهیم ذلت سؤال را در صورت سائل به بینیم. (۴)
رعایت اخلاق در سفر و خوشرفتاری با همسفران از دیگر آداب نیکوی سفر است. در این زمینه مردی از اهل بلخ می‌گوید: در سفری که علی بن موسی الرضا (ع) به خراسان می‌رفت من با آن حضرت بودم. روزی در کنار سفره خود تمام نوکرها و غلامان سیاه و سفید را برای صرف غذا جمع کرد. عرض کردم بهتر بود برای غلامان و نوکرها سفره جداگانه ای می‌گستردند، حضرت فرمودند: ساکت باش، خدای همه یکی است، مادر و پدر همه یکی است، پاداش و کیفر هرکس بسته به طرز عمل اوست. (۵)
پانوشتها:
۱. الحدیث جلد ۳ صفحه ۱۳۱
۲. مستدرک الوسائل، ج ۲، ص۲۵
۳. اصول کافى جلد ۴ صفحه ۳۲۰
۴. ارشاد القلوب جلد ۱ صفحه ۳۲۹
۵. الحدیث جلد ۱ ص ۶۷
