حج برنامه تکامل - کتاب کاربردی حج98
«حج برنامه تکامل» ، اثر محمد ضیاءآبادى، کتابى است پیرامون مراحل و اعمال و مناسک حج که به زبان فارسى و در دوران معاصر نوشته شده است.
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت برای زایران حج 98 کتب و محصولات فرهنگی متنوعی تهیه و تنظیم کرده است. زایران می توانند با مراجعه به بخش خرید آنلاین موسسه مشعر سفارش لازم را ارائه دهند تا در اولین فرصت محصولات فرهنگی به آدرس آنان پست شود. در راستای آشنایی مسافران خانه خدا، پایگاه اطلاع رسانی حج درصدد بر آمده است تا به تدریج کتاب های این مجموعه را معرفی نماید. در ادامه به معرفی کتاب «حج برنامه تکامل» می پردازیم.
در مقدمه کتاب «حج برنامه تکامل» ناشر، ضمن بیان اهمیت و جایگاه حج، به موضوع این کتاب، اشاره دارد. نویسنده کوشیده است مناسک معنوى حج را تبیین کند تا زائران بیتالله الحرام با معرفت و بصیرت در این مسیر طى طریق کرده، راه نجات را بیابند و در پایان، پاک و پاکیزه و مهذب به میهن خویش برگردند.
این اثر، بارها چاپ و مورد استقبال جویندگان حقیقت قرار گرفته است، لیکن از آنجا که این کتاب در فضاى گذشته و قبل از انقلاب به رشته تحریر درآمده بود و هماکنون حج جمهورى اسلامى ایران با گذشته تفاوتهاى بسیار زیادى پیدا کرده است، لذا براى بهرهبردارى بیشتر حجاج بیتالله الحرام، اصل این کتاب تلخیص شده و برخى مطالب غیر ضرورى حذف و با ویرایش جدید به شکل کنونى و با تأیید و تشویق نویسنده، عرضه شده است.
در مقدمه نویسنده، به این نکته اشاره شده که وظیفه هر مسلمان است که وقتى عزم حجّ و زیارت بیت محرّم کرده، علاوه بر فراگرفتن آداب ظاهرى این عبادت بزرگ، توجّه کاملى نیز به شناخت دقایق و مقاصد باطنى آن آداب و اعمال کند تا رکن اصیل اسلام، در ظاهر و باطن وجودش تحقّق یابد و حقیقت حجّ و زیارت خدا در سرّ ضمیرش زنده شود و بهراستى، خانه قلبش، خانه خدا و بیت الذّکر گردد.
در بخش اول، به بحث پیرامون سر تشریع عبادت پرداخته شده است. به اعتقاد نویسنده، غرض از تشریع عبادت، توجه دادن انسان به موقف خاصّ و ممتازى است که در عالم هستى دارد و آن، شناخت مبدأ و آفریدگار جهان، به کمال مطلق است و سپس حرکت و سیر روحى بهسوى او و ریختن همهگونه آلودگىهاى مادّى از نواحى وجود و تشدید جوهر نفس و منوّر شدن به نور حق است و بالمآل، استغراق در فرح و سرور و بهجت بىپایان، از نیل به قرب جوار خدا که جمال مطلق و کمال بىحدّ است و لازمه حتمى این توجّه، کوچک دیدن لذّات دنیا در جنب لذّت انس با خدا و قهراً بىاعتنا شدن نسبت به آنها و بىتفاوت بودن در اقبال و ادبار دنیا است.
در بخش دوم، به بررسى آثار اجتماعى حج پرداخته شده است. این آثار عبارتند از:
حج، تراکم قواى متکثّره در نقطه واحده است؛ کعبه، ضامن بقاى جامعه بشرى است؛ کعبه، پناهگاه جامعه انسانى و خانه امن بشر است؛ حج، حقّ واجب خدا بر انسان است؛ حج، مایه قوّت دین است؛ کعبه، عَلم و نشانه اسلام است؛ حج، نابودکننده فقر و عصیان اجتماعى است؛ تعطیل حج، مستلزم تسلط کفار بر مسلمین است؛ هیچ عمل صالحى جاى حج را نمىگیرد.
در بخش سوم، اسرار روحى حج مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. نویسنده معتقد است که صورت اعمال حجّ و تمام عبادات، در واقع، تشریح مقامات روحى و معنوى انبیا و اولیاى خدا(ع) است؛ تجزیه و تحلیلى است از سیر روحانى سالکین إلى الله و سفرکنندگان بهسوى خدا، که چگونه مراحل و منازل بندگى و عبودیت را پیمودهاند و سرانجام، به مقام قرب ربوبى رسیدهاند و روشن است که حقیقت عبادت، همانا حرکت روح انسان بهسوى خداست، وگرنه تنها صورت ظاهر اعمال بدنى، درصورتىکه عارى از توجّه قلب باشد، عبادت حقیقى محسوب نمىشود و فاقد ارزشهاى واقعى است.
با توجه به مباحث گذشته که اجمالى از اسرار حج و اهداف عالى آن معلوم شد، در بخش چهارم، به توضیح مراحل حج پرداخته شده است. عناوین این بخش، عبارتند از: آغاز سفر و طى مراحل؛ اصلاح نیت؛ توبه؛ انقطاع از هرچه غیر خداست؛ اتخاذ رفیق و حسن خلق.
در بخش پنجم، مواقف حج، توضیح داده شده است. این مواقف عبارتند از: میقات؛ مطاف؛ مسعى؛ عرفات؛ مشعر الحرام؛ منى یا قربانگاه؛ زیارت بیت و استلام حجر.
در بخش ششم، به نتایج حج پرداخته شده است. نویسنده بر این باور است کسى که عازم سفر حجّ است، سه کار مهمّ و اساسى باید به ترتیب، انجام دهد تا به مقصد برسد. اوّل، تهیه و تأمین توشه راه، که بى زاد و راحله و استطاعت، توانایى حج نخواهد داشت. دوم، دل کندن از خانه و اهل و عیال و وطن و سپس به راه افتادن و رو به کعبه و بیتالله حرکت کردن؛ وگرنه، تنها با به دست آوردن زاد و راحله و آنگاه در خانه نشستن، کسى به کعبه نخواهد رسید. سوم، بعد از رسیدن به حرم، مشغول مناسک و اعمال حج شود و آنها را یکى بعد از دیگرى به انجام رساند که در این صورت، کار او تمام است و مقصود از سفرش حاصل است.
در آخرین بخش، برنامههاى زیارتى که پس از حج خانه خدا، وجود دارد، معرفى شده است. عناوین مطرحشده در این بخش عبارتند از: به زیارت مرقد پاک رسول خدا(ص) و ائمّه(ع)مىرویم؛ مودّت اهل بیت رسالت(ع)، اجر رسالت است؛ ولایت، شرط مقبولیت اعمال است؛ بقا و احاطه ارواح کامل، بعد از مرگ؛ خاک پاى آسمانیان، حیاتبخش است؛ شیعه در مدینه، گمشدهاى دارد؛ بقیع یا بارگاه قدس و مظهر عزّت و کبریاى خدا؛ شهداى احُد قربانیان راه خدا؛ پایان سفر و ختم کتاب.