کمال حج و عمره چیست
امامان معصوم در تفسیر جمله «اتمّوا الحج» فرمودند: حجِ تمام، حجى است که در آن کلام زشت، گناه و نزاع نباشد و از محرّمات پرهیز شود و انسان توفیق یابد امام زمان خود را ملاقات کند.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی حج، قرآن کریم در موضوع حج، تقریبا به همه مباحث و مسایل مرتبط به آن پرداخته و از مجموع یکصد و چهارده سوره، در بیست و پنج سوره به اجمال یا تفصیل به مسایل حج اشاره کرده و از شش هزار و دویست و سی و شش آیه قرآن، بیش از یکصد و بیست آیه به عنوان «آیات الحج» لقب گرفته است.
پایگاه اطلاع‌رسانی حج برای آگاهی از مقام رفیع حج در قرآن و جایگاه بلند و عظیم حاجیان در این کتاب آسمانی، به ارائه نکات ناب و پیام‌های زیبای آیات بیان‌گر احکام و تشریع‌گر مناسک حج براساس تفسیر نور حجت‌الاسلام والمسلمین قرائتی پرداخته است که به صورت روزانه تفسیر یک آیه تقدیم مخاطبان می‌شود.
آیه
وَأَتِمُّواْ الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْىِ وَلاَ تَحْلِقُواْ رُءُوسَکُمْ حَتَّى یَبْلُغَ الْهَدْىُ مَحِلَّهُ فَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ مَّرِیضاً أَوْ بِهِ أَذًى مِّنْ رَّأْسِهِ فَفِدْیَةٌ مِّنْ صِیَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُکٍ فَإِذَآ أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْىِ فَمَنْ لَّمْ یَجِدْ فَصِیَامُ ثَلَثَةِ أَیَّامٍ فِى الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْکَ عَشَرَةٌ کَامِلَةٌ ذَلِکَ لِمَنْ لَّمْ یَکُنْ أَهْلَهُ حَاضِرِى الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُواْ اللَّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ.
ترجمه
و حج وعمره را براى خدا به اتمام رسانید و اگر محصور شدید (و موانعى مانند ترس از دشمن یا بیمارى اجازه نداد که پس از احرام بستن، حج را کامل کنید) آنچه از قربانى فراهم است (ذبح کنید واز احرام خارج شوید.) وسرهاى خود را نتراشید تا قربانى به قربانگاه برسد و اگر کسى بیمار بود و یا ناراحتى در سر داشت (و ناچار بود سر خود را زودتر بتراشد،) باید کفّارهاى از قبیل روزه یا صدقه یا قربانى بجا آورد و چون (از بیمارى ویا دشمن) درامان شدید، پس هر کس بدنبال عمره تمتّع، حج را آغاز کرده آنچه را از قربانى که میسّر است (ذبح کند.) و هرکس که قربانى نیافت، سه روز در ایام حج روزه بدارد و هفت روز به هنگامى که بازگشتید، این ده روزِ کامل است. (البتّه) این (حج تمتّع) براى کسى است که خاندانش ساکن (مکّه و) مسجد الحرام نباشند. و از خدا پروا کنید و بدانید که او سخت کیفر است.
نکته ها
در آیه ۱۹۶ سوره مبارکه بقره، کلیّات وگوشهاى از احکام حج و عمره آمده، اما تفصیل آن در روایات و فتاواى علما است.
«حج» مناسکى است که بنیانگذار آن حضرت ابراهیم علیه السلام بوده و در میان عرب از زمان آن حضرت متداول بوده و به فرمان خداوند این برنامه در اسلام نیز امضا شد و تا روز قیامت نیز خواهد بود.
«عمره» به معناى زیارت است و هرکس وارد مکّه شود باید با لباس احرام به زیارت کعبه و طواف آن برود. حج و عمره مثل اذان و اقامه، دو عمل مشابه هستند که اندکى تفاوت دارند. «هَدى»، نام قربانى حج است.
این آیه، عمرهى تمتّع را در کنار حج تمتّع آورده است؛ «فمن تمتّع بالعمرة الى الحج»، لکن یکى از خلفا به اجتهاد خود آن را منع کرد. البتّه این اجتهاد در برابر فرمان صریح خداوند است.
حکم مسائل اضطرارى، محدود به زمان ضرورت است. و لذا بر خلاف موارد عادّى که در سفر روزه جایز نیست، در این سفر در صورت عدم ذبح قربانى، روزه واجب است و آن هم باید در سه روز هفتم، هشتم و نهم ماه باشد، چرا که روز دهم عید قربان است که روزهى آن حرام است.
امامان معصوم در تفسیر جملهى «اتمّوا الحج» فرمودند: حجِ تمام، حجى است که در آن کلام زشت، گناه و نزاع نباشد و از محرّمات پرهیز شود.[1] و انسان توفیق یابد امام زمان خود را ملاقات کند.[2]
پیام ها
1- وظایف دینى را باید تمام و کمال به انجام رسانید. بعد از شروع اعمال حج، نمىتوان آن را ناتمام و ناقص گذارد. «اتمّوا»
2- در اعمال حج، قصد قربت و عبادت لازم است. به انگیزهى جهانگردى و سیاحت نمىتوان حج بجا آورد. «اتمّوا... للّه»
3- احکام اسلام، در مقام سختگیرى بر مردم نیست. تمام نمودن حج وعمره بر کسى که از درون مریض یا از بیرون ترس دارد، واجب نیست. «فان اُحصرتم فما استیسر من الهدى»
4- مکان در عبادات سهم دارد. «یبلغ الهدى محلّه»
5 - بیمارى سبب تخفیف در احکام است، نه تعطیل آن. لذا در حج، افراد معذور باید با روزه یا صدقه یا قربانى، وظایف خود را جبران کنند. «فمن کان منکم مریضاً او... ففدیة من صیام او صدقة او نسک»
6- ملاک وجوب قربانى در حج، آسان و سهل بودن آن است. «فما استیسر من الهدى فمن لم یجد فصیام ثلاثة ایام...»
7- قانون عمره و حج تمتّع، تنها براى حجاجى است که ساکن مکّه نباشند، حج ساکنان مکّه نوع دیگرى است. «اتموا الحج و العمرة... ذلک لمن لم یکن اهله حاضرى المسجد الحرام»
8 - توجّه به کیفر الهى، زمینهساز تقواست و تقوى، زمینهساز انجام تکالیف. «واتمّوا الحج و العمرة... واتّقوا اللَّه واعلموا انّ اللَّه شدید العقاب»
9- توّجه به تقوا، در انجام تمام فرمانهاى الهى مطرح است. «اتمّوا الحج... و اتّقوا اللّه»
10- اعمال حج، قبل از اسلام به نحو دیگرى بوده است. لذا قرآن بر مراعات این تغییرات تأکید نموده است. «انّ اللّه شدید العقاب»
11- براى کسانى که در احکام حج تغییرى دهند، کیفر شدیدى است. «شدید العقاب»
پی نوشت:
1) تفسیر نورالثقلین، ج1، ص181 و برهان، ج1، ص193.
2) تفسیر نورالثقلین، ج3، ص183.
