تاکید بر حفظ احترام به زائران خانه خدا در مناسک حج
از تفسیر آیه دوم سوره مائده چنین بر می آید: کسانى که قداست شعائر الهى را مى شکنند و به بدى ها کمک مى کنند، باید خود را براى عقاب شدید الهى آماده کنند.
قرآن کریم در موضوع حج، تقریبا به همه مباحث و مسایل مرتبط به آن پرداخته و از مجموع یکصد و چهارده سوره، در بیست و پنج سوره به اجمال یا تفصیل به مسایل حج اشاره کرده و از شش هزار و دویست و سی و شش آیه قرآن، بیش از یکصد و بیست آیه به عنوان «آیات الحج» لقب گرفته است. پایگاه اطلاعرسانی حج برای آگاهی از مقام رفیع حج در قرآن و جایگاه بلند و عظیم حاجیان در این کتاب آسمانی، به ارائه نکات ناب و پیامهای زیبای آیات بیانگر احکام و تشریعگر مناسک حج براساس تفسیر نور حجتالاسلام والمسلمین قرائتی پرداخته است که به صورت روزانه تفسیر یک آیه تقدیم مخاطبان میشود.
سوره مائده – آیه ۲ ؛ «یَأیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تُحِلُّواْ شَعَئِرَ اللَّهِ وَلَا الشَّهْرَ الْحَرَامَ وَ لَاالْهَدْىَ وَلَا الْقَلَئِدَ وَلَا ءَآمِّینَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّنَ رَّبِّهِمْ وَرِضْوَ ناً وَإِذَا حَلَلْتُمْ فَاصْطَادُواْ وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَانُ قَوْمٍ أَن صَدُّوکُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ أَن تَعْتَدُواْ وَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدوَ نِ وَاتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ».
ترجمه
اى کسانى که ایمان آورده اید! حرمت شعائر الهى، و ماه حرام، و قربانى حج و حیواناتى که براى حج علامتگذارى شده اند و راهیان خانه خدا، که فضل و خشنودى پروردگارشان را مى طلبند نشکنید، و هرگاه از احرام بیرون آمدید (و اعمال عمره را به پایان رساندید) مى توانید شکار کنید. و دشمنى با گروهى که شما را از مسجدالحرام بازداشتند، شما را به بى عدالتى و تجاوز وادار نکند. و در انجام نیکى ها و دورى از ناپاکى ها یکدیگر را یارى دهید، و هرگز در گناه و ستم، به هم یارى نرسانید، و از خداوند پروا کنید، که همانا خداوند، سخت کیفر است.
نکتهها
«هَدْى»، حیوان بى نشانى است که براى قربانى در حج هدیه مى شود، و «قلائِد» حیواناتى هستند که پیش از مراسم حج، با آویختن چیزى به گردن آنها یا داغ زدن، علامتدار مى شوند تا در مناسک حج، قربانى شوند.
خداوند در ابتداى این آیه، احترام به همه شعائر را واجب و هتک حرمت آنها را حرام کرده است، اما در میان شعائر، چند مورد را به ویژه ذکر کرده است از جمله: چهار ماه رجب، ذیقعده، ذیحجّه و محرّم که جنگ در آنها حرام است و ماه ذیحجّه که حج در آن انجام مى شود، هَدْى که قربانى بى نشان است و قلائد که قربانى نشاندار است.
در سال ششم هجرى، مسلمانان با طىّ هشتاد فرسخ راه از مدینه به مکّه آمده بودند تا حج بگذارند، ولى کافران مانع شدند و صلح حدیبیه پیش آمد. اکنون که مکّه فتح شده، نباید دست به تجاوز بزنند. «صدّوکم عن المسجد الحرام»
اگر تحصیل علم یک «بِرّ» است، زمینه هاى آن چون: تأمین مدرسه، کتاب، کتابخانه، آزمایشگاه، وسیله نقلیّه و استاد و... همه «تعاون بر بِرّ» است.
در آیه 177 سورهى بقره، مواردى از «برّ» را بیان کرده است: «لکن البرّ مَن آمن باللّه والیوم الاخر و الملائکة والکتاب والنبیّین وآتى المال على حبّه ذوى القُربى والیتامى و... واولئک هم المتّقون» برّ، ایمان به خدا و قیامت و فرشتگان و کتاب آسمانى و انبیا و رسیدگى به محرومان جامعه و پایبندى به قراردادها و صبر در کارهاست.
در روایات بسیارى به تعاون بر نیکى ها و یارى رساندن به مظلومان ومحرومان، سفارش شده و از کمک و یارى به ستمگران نهى شده است و ما در اینجا چند حدیث را براى تبرّک ذکر مى کنیم:
* امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس براى یارى رساندن به دیگران گامى بردارد، پاداش مجاهد و رزمنده دارد. [وسائل، ج 8، ص 602]
* تا زمانى که انسان در فکر یارى رساندن به مردم است خداوند او را یارى مى کند. [وسائل، ج8، ص 586]
* یارى کردن مسلمان، از یک ماه روزه ى مستحبّى واعتکاف بهتر است. [وسائل، ج11، ص345]
* هر کس ظالمى را یارى کند خودش نیز ظالم است. [وسائل، ج11، ص 345]
* حتّى در ساختن مسجد، ظالم را یارى نکنید. [وسائل، ج12، ص130]
پیام ها
1- خداوند از مؤمنان، انتظار ویژه اى دارد. «یا ایّها الّذین آمنوا لاتحلّوا...»
2- احترام گذاردن به شعائر الهى، وظیفه ى اهل ایمان است. «یا ایّها الّذین آمنوا لاتحلّوا شعائر اللّه»
3- هتک حرمت و قداست شعائرالهى، حرام است. «لاتحلّوا شعائر اللّه»
4- همه ى زمانها یکسان نیستند. برخى روزها مثل ایّام اللّه و برخى ماهها مثل ماهِ حرام، احترام ویژه اى دارند. «ولا الشّهرالحرام»
5 - حیوانى هم که در مسیر هدف الهى قرار گیرد، احترام دارد. «و لا الهَدى و لاالقلائد»
6- راهیان خانه ى خدا باید مورد احترام قرار گیرند. «ولا آمّین البیت الحرام»
(هر برنامه اى که به احترام وامنیّت زائران خانه خدا ضربه بزند حرام است، خواه در سفر حج باشد یا عمره.)
7- هدف اصلى در حج، زیارت کعبه است. «آمّین البیت»
8 - حج و عمره، راهى براى تحصیل دنیا وآخرت است. «یبتغون فضلاً من ربّهم و رضواناً»
9- سراغ سود حلال رفتن یک ارزش است. قرآن، فضل پروردگار را که همان سودِ کسب و کار است، در کنار رضوان و قرب الهى قرار داده است. «یبتغون فضلاً من ربّهم ورضواناً»
10- هر نوع فعّالیّت اقتصادى و تجارى در مکّه، براى کشورهاى اسلامى آزاد است. «یبتغون فضلاً من ربّهم»
11- بهره ه اى مادّى، تفضّل الهى به انسان و از شئون ربوبیّت اوست. «فضلاً من ربّهم»
12- دشمنى هاى دیگران در یک زمان، مجوّز ظلم و تجاوز ما در زمانى دیگر نمى شود. «ولا یجرمنّکم... ان تعتدوا»
13- بى عدالتى وتجاوز از حدّ، حرام است حتّى نسبت به دشمنان. «شنئان قوم... أنتعتدوا» (در انتقام نیز عدالت را رعایت کنید.)
14- احساسات دینى، بهانه ى ظلم نشود. «صدّوکم عنالمسجد الحرام ان تعتدوا»
15- وفاى به پیمان ها وحفظ حرمت و قداست شعائر الهى نیاز به همیارى و تعاون دارد. «لاتحلّوا شعائراللّه... و تعاونوا»
16- چشم پوشى از خطاى دیگران، یکى از راههاى تعاون بر نیکى است. «لایجرمنّکم... تعاونوا»
17- حکومت و جامعه ى اسلامى، باید در صحنه ى بین المللى، از مظلوم و کارهاى خیر حمایت و ظالم و بدى ها را محکوم کند. «تعاونوا على البرّ و التّقوى و لاتعاونوا على الاثم و العدوان»
18- براى رشد همه جانبه ى فضایل باید زمینه ها را آماده ساخت و در راه رسیدن به آن هدف، تعاون داشت. «تعاونوا على البرّ»
19- به جاى حمایت از قبیله، منطقه، نژاد و زبان، باید از «حقّ» حمایت کرد و به «بِرّ» یارى رساند. «تعاونوا على البرّ»
20- در جامعه ى اسلامى، نیکوکار تنها نیست و ستمگر یاور ندارد. «تعاونوا على البرّ... ولاتعاونوا على الاثم والعدوان»
21- کسانى که قداست شعائر الهى را مى شکنند و به بدى ها کمک مى کنند، باید خود را براى عقاب شدید الهى آماده کنند. «واتّقوا اللّه انّ اللّه شدید العقاب»