ابعاد بین المللی حج تمتع، حاصل انجام آن در وقت معین است

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی حج، قرآن کریم در موضوع حج، تقریباً به همه مباحث و مسایل مرتبط به آن پرداخته و از مجموع یکصد و چهارده سوره، در بیست و پنج سوره به اجمال یا تفصیل به مسایل حج اشاره کرده و از شش هزار و دویست و سی و شش آیه قرآن، بیش از یکصد و بیست آیه به عنوان «آیات الحج» لقب گرفته است.

پایگاه اطلاع‌رسانی حج برای آگاهی از مقام رفیع حج در قرآن و جایگاه بلند و عظیم حاجیان در این کتاب آسمانی، به ارائه نکات ناب و پیام‌های زیبای آیات بیان‌گر احکام و تشریع‌گر مناسک حج براساس تفسیر نور حجت‌الاسلام والمسلمین قرائتی و دیگر منابع پرداخته که در این شماره، آیه 203 سوره بقره مورد بررسی قرار گرفته است.

آیه

«وَاذْکُرُوا اللَّهَ فِی أَیَّامٍ مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِی یَوْمَیْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَیْهِ وَمَنْ تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَیْهِ لِمَنِ اتَّقَىٰ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ‏‏‏‏‏».

ترجمه

و خدا را در روزهای معینی یاد کنید! (روزهای 11 و 12 و 13 ماه ذی الحجه). و هر کس شتاب کند، و (ذکر خدا را) در دو روز انجام دهد، گناهی بر او نیست، و هر که تاخیر کند، (و سه روز انجام دهد نیز) گناهی بر او نیست، برای کسی که تقوا پیشه کند. و از خدا بپرهیزید و بدانید شما به سوی او محشور خواهید شد!

موضوع:

پیداکردن ابعاد بین المللی،عامل تعیین وقت برای حج

کلام رهبر:

علت این هم که به ما گفته اند این عملیات(حج تمتع) را با هم انجام بدهید، در یک «فی ایّام معدودات»، «فی ایّام معلومات» در یک وقت معینی باید انجام بدهید، همه در این موعد و در این میقات باید جمع بشوند، به نظر می رسد همین باشد که خواسته اند این آثار، ابعاد بین المللی پیدا کند. والّا می گفتند هر کسی در طول سال، هر وقت خواست بیاید همین عملیات را انجام بدهد. این را نگفته اند؛ مثل عمره؛ در عمره هر کسی هر وقتی خواست، می رود انجام می دهد، عمل مستحبی است؛ اما حج این طور نیست. حج باید در یک وقت معینی باشد.

تفسیر

تفسیر: آخرین سخن درباره حج

این آیه در حقیقت، آخرین آیه ای است که در اینجا درباره مراسم حج، سخن می گوید و سنتهای جاهلی را در رابطه با تفاخرهای موهوم نسبت به نیاکان و گذشتگان در هم می شکند، و به آنها توصیه می کند که (بعد از مراسم عید) به یاد خدا باشند می فرماید:" خدا را در روزهای معینی یاد کنید" (وَ اذْکرُوا اللَّهَ فِی أَیامٍ مَعْدُوداتٍ ).

با توجه به اینکه این دستور، به قرینه آیات سابق مربوط به پایان مراسم حج است ناظر به روزهای یازده و دوازده و سیزده ماه خواهد بود که در لسان روایات به عنوان" ایام تشریق" نامیده شده، چنان که از نامش پیداست ایامی است روشنی بخش که روح و جسم انسان را در پرتو این مراسم، نورانی می کند.

در آیه 28 سوره حج، دستور به ذکر نام خدا در" أَیامٍ مَعْلُوماتٍ " آمد، و در اینجا در" أَیامٍ مَعْدُوداتٍ "، معروف این است که" أَیامٍ مَعْلُوماتٍ " به معنی ده روز آغاز ذی الحجه، و" أَیامٍ مَعْدُوداتٍ " همان ایام تشریق است که در بالا گفته شد، ولی بعضی از مفسران، احتمالاتی غیر از این داده اند که شرح آن در ذیل آیه 28 سوره حج خواهد آمد.

در اینکه منظور از این" اذکار" چیست؟ در احادیث اسلامی به این صورت تعیین شده که بعد از پانزده نماز که آغازش نماز ظهر روز عید قربان، و پایانش نماز روز سیزدهم است، جمله های الهام بخش زیر تکرار گردد:

اللَّه اکبر اللَّه اکبر، لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر و للَّه الحمد اللَّه اکبر علی ما هدانا اللَّه اکبر علی ما رزقنا من بهیمة الانعام.سپس در دنبال این دستور می افزاید:" کسانی که تعجیل کنند و (ذکر خدا را) در دو روز انجام دهند گناهی بر آنان نیست، و کسانی که تاخیر کنند (و سه روز انجام دهند نیز) گناهی بر آنها نیست، برای کسانی که تقوا پیشه کنند" (فَمَنْ تَعَجَّلَ فِی یوْمَینِ فَلا إِثْمَ عَلَیهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَیهِ لِمَنِ اتَّقی ).

این تعبیر در حقیقت، اشاره به نوعی تخییر در اداء ذکر خدا، میان دو روز و سه روز می باشد.جمله" لِمَنِ اتَّقی " (برای کسانی که تقوا پیشه کرده باشند) ظاهرا قید است برای مساله تعجیل در دو روز، یعنی قناعت به دو روز مخصوص این گونه اشخاص است.و در روایات اهل بیت ع آمده است که منظور از" پرهیز" در اینجا پرهیز از صید است، یعنی کسانی که به هنگام احرام، پرهیز از صید یا از تمام تروک احرام کرده اند، می توانند بعد از عید قربان، دو روز در" منی" بمانند و مراسم آن را بجا آورند و یاد خدا کنند و اما کسانی که پرهیز نکرده باشند باید سه روز بمانند و آن مراسم را بجا آورند و ذکر خدا کنند.

بعضی جمله" فَلا إِثْمَ عَلَیهِ " را اشاره به نفی هر گونه گناه از زائران خانه خدا می دانند، یعنی آنها بعد از انجام مناسک حج که پایانش این اذکار است در صورت ایمان و اخلاص کامل همه آثار گناهان پیشین و رسوبات معاصی از دل و جانشان شسته می شود، و با روحی پاک از هر گونه آلایش از این مراسم باز می گردند.

این سخن گر چه ذاتا صحیح است، اما ظاهرا آیه با معنی اول هماهنگ تر است.و در پایان آیه، یک دستور کلی به تقوا داده، می فرماید:" تقوای الهی پیشه کنید و بدانید شما به سوی او محشور خواهید شد" (وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّکمْ إِلَیهِ تُحْشَرُونَ ).

بنا بر یکی از دو تفسیری که در بالا ذکر شد، این جمله می تواند اشاره به این باشد که مراسم روحانی حج، گناهان گذشته شما را پاک کرد، و همچون فرزندی که از مادر متولد شده است پاک از این مراسم باز می گردید، اما مراقب باشید بعدا خود را آلوده نکنید.(1)

نکته ها

در حدیثى که در تفسیر نورالثقلین آمده، توصیه شده است: در پشت سر پانزده نماز که آغازش نماز ظهر روز عید و انجامش، نماز صبح روز سیزدهم است، این دعا خوانده شود:

«اللَّه اکبر، اللَّه اکبر، لااله‌الّااللّه واللَّه اکبر، وللّه الحمد، اللَّه اکبر على ما هَدانا، اللَّه اکبر على ما رزقنا من بهیمة الانعام» خداوند بزرگتر است، خداوند بزرگتر است و معبودى جز او نیست، خداوند بزرگتر است و حمد و سپاس مخصوص اوست، خداوند بزرگتر است به خاطر آنکه ما را هدایت کرد، خداوند بزرگتر است به خاطر آنکه از گوشت چهار پایان به ما روزى داد.

این آیه مى‌فرماید: کسى که در خارج شدن از سرزمین مِنى‌ عجله کند و روز دوازدهم بعد از ظهر بیرون آمده و به مکّه رود، گناهى بر او نیست، چنانکه اگر کسى شب سیزدهم را نیز در مِنى‌ بماند، گناهى بر او نیست.

پیام ها

1- زمان در دعا اثر دارد. «فِی أَیَّامٍ مَعْدُوداتٍ»

2- خداوند در سایه لطف خود، راه را بر مردم تنگ نمى‌کند. «فَمَنْ تَعَجَّلَ ... وَ مَنْ تَأَخَّرَ»

3- اساس کار، تقواست. «لِمَنِ اتَّقى‌» به فرموده روایات مراد از «تقوى» در اینجا دورى کردن از محرّمات در حال احرام مى‌باشد.

4- تعجیل در خروج از سرزمین منى‌ در روز 12 ذى‌الحجة یا تأخیر تا روز 13، باید همراه تقوا باشد. «لِمَنِ اتَّقى‌«

اگر عجله براى نشان دادن زرنگى یا هدف فاسدى باشد و یا اضافه ماندن در آن سرزمین جهت خودنمایى و شهرت باشد، عمل فاسد مى‌شود.

5- کارِ مقدّس و سرزمینِ مقدّس به تنهایى کافى نیست، انسان نیز باید مقدّس و با تقوا باشد. دوبار کلمه «تقوى» در کنار هم براى زائران خانه‌ى خدا آن هم در سرزمین منى‌، مى‌تواند نشانه‌ى این باشد که شیطان در همه‌جا نفوذ دارد.

6- ایمان به معاد، قوى‌ترین عامل تقواست. «وَ اتَّقُوا اللَّهَ ... أَنَّکُمْ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ».(2)

پانویس

1ـ تفسیر نمونه، ج 2، ص 69.

2ـ تفسیر نور، ج 1، ص 318