با احکام «استظلال» در احرام آشنا شویم

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی حج، حجت‌الاسلام والمسلمین مظاهری، عضو گروه فقه پژوهشکده حج و زیارت و استاد حوزه علمیه قم درباره «استظلال» زائر مُحرم توضیحاتی داد که به گفته وی، مبتنی بر نظریات فقهی مراجع بزرگ شیعی و آیات عظام تقلید است.

وی گفت: کسانی که جاهل به موضوع یا جاهل به حکم باشند، مشکلی ندارند. این افراد، حتی به عقیده مراجعی که معتقدند شب‌های بارانی، استضلال جایز نیست، مشکلی ندارند.

حجت‌الاسلام مظاهری ادامه داد: نظریه اولی که درباره استظلال وجود دارد، می‌گوید که استضلال در شب، چه بارانی و چه غیربارانی اشکالی ندارد. حضرت امام (ره) و از فقهای معاصر، حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی مدظله العالی چنین نظریه‌ای دارند.

این استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: صاحبان نظریه دوم می‌فرمایند که استضلال در شب بارانی جایز نیست و کفاره دارد. این نظریه، بحث ارجاعی نیست و فتوا به شمار می‌رود. حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی مدظله العالی از جمله صاحبان این نظریه هستند.

وی تأکید کرد: نظریه سوم، نظریه تفکیک بین تکلیف و وضع است. حضرت آیت‌الله سیستانی مدظله‌العالی می‌فرمایند: بنا بر احتیاط واجب، استضلال جایز نیست. این حکم، تکلیفی است، اما نسبت به حکم وضعی که کفاره باشد، می‌فرمایند: استضلال در شب بارانی، موجب کفاره است. خود ایشان در ملحقات مناسک تصریح کرده‌اند که مسئله کفاره به نظر ایشان، قابل ارجاع نیست. دلیل ایشان آن است که این موضوع اجتهادی است و فرموده‌اند: نصی را که درباره کفاره است، از نظر سند و دلالت، صحیح می‌دانیم، اما از نظر تکلیف، آن نص محل اشکال است و چون ملازمه بین تکلیف و کفاره نزد ما تمام نیست، نباید به اشتباه بیفتیم. بنابراین، مقلدین ایشان را از نظر کفاره نمی‌توان ارجاع داد.

حجت‌الاسلام مظاهری درباره دارندگان نظریه چهارم گفت: این نظریه، بر احتیاط وجوبی نسبت به شب‌های بارانی اشاره دارد. بنابر احتیاط وجوبی، در شب‌های سرد و بارانی، استظلال از باران جایز نیست و اگر شد، موجب کفاره است. مقام معظم رهبری دام ظله، نظر مبارکشان چنین است.

عضو گروه فقه پژوهشکده حج و زیارت خاطرنشان کرد: صدق باران باید عرفی باشد. اگر فقط نمی‌به شیشه‌ها بزند، کافی نیست. از رهبر معظم انقلاب استفتائی صورت گرفته است که ایشان می‌فرمایند: باید طوری باشد که مقداری جریان پیدا کند تا صدق باران شود. بنابراین، صدق باران باید عرفی باشد. اگر کسی شک کند که باران باریده یا نباریده، اصل بر برائت است. چرا که شک بر تعلق تکلیف رخ داده است، نه شک بر مکلفات.

وی تأکید کرد: زن‌ها و کسانی که به تکلیف شرعی نرسیده‌اند، از شمول استضلال خارج‌اند. کسانی هم که موضوع را نفهمیده‌اند؛ خواب بوده‌اند یا جایی در اتوبوس نشسته بودند که متوجه بارش باران نشده‌اند، یا موضوع را می‌دانسته و حکم مسئله را نمی‌دانسته‌اند، جاهل به حکم بود‌ه‌اند. این به نظر قاطبه علما در مسئله استضلال، کفاره‌ای ندارد و از گردنشان ساقط است.

حجت‌الاسلام مظاهری در ادامه این بحث گفت: حضرت آیت‌الله سیستانی با اینکه بر دادن کفاره نظر دارند، اما می‌توان مقلدین ایشان را از دادن کفاره رهانید. مسئله‌ای در ملحقات مناسک ایشان است: اول، اگر سوار ماشین شدند و در راه باران گرفت، به راننده گفتند و او نگه نداشت، یا توقف ماشین، مخالف مقررات راهنمایی و رانندگی بود، ایشان می‌فرمایند: لا اثم و لا کفاره. یعنی سلب اختیار شده و کفاره ندارد.

وی اضافه کرد: در همین زمینه، حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی می‌فرمایند: اگر مسافر، علم به موضوع و علم به حکم دارد، باید کفاره بدهد؛ ولو راننده نگه ندارد.

این استاد حوزه علمیه قم در پایان تأکید کرد: حرمت استظلال، مختص به حالت سیر و حرکت است؛ نه توقف.