درسنامه مناسک حج را آنلاین مطالعه کنید
کتاب درسنامه مناسک حج تالیف حجت الاسلام والمسلمین محمدحسین فلاح‌زاده به شکل درسى تنظیم شده است و نویسنده در آغاز هر درس، هدف‌هاى آموزشى آن را مشخص کرده و در پایان، پرسش‌هایى براى خودآزمایى فراهم آورده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، نویسنده در اثر حاضر، احکام فقهى را به شکل غیر استدلالى آورده و احکام اجماعى و مورد قبول همه مراجع را ذکر کرده و از ذکر موارد اختلافى، جز در مواردى اندک، خوددارى ورزیده است.
درباره ویژگى‌ها و محتواى این کتاب، توجه به نکات زیر مفید است:
نویسنده در مقدمه‌اش با یادآورى این نکته که یکى از مباحث اساسى و مورد نیاز زائران بیت‌الله الحرام، مناسک عمره و حج است، افزوده است: بر اساس این نیاز، بخشى از فرصت روحانیان معظم کاروان‌ها نیز باید به آموزش این مسائل اختصاص یابد و نوشته حاضر، یکى از متون آموزشى حج تمتع است که به موضوع مناسک حج پرداخته و بر اساس سرفصل‌هاى مصوب که پیش‌تر منتشر گردیده، تدوین شده است.
او دو نکته را مورد تأکید قرار داده است:
الف)- چون این اثر، اولین تجربه در این راستاست و بر اساس سرفصل‌هاى از پیش تنظیم‌شده تدوین گشته، حجم برخى از دروس بیش از فرصت یک جلسه و برخى دیگر کمتر از آن است؛
ب)- چون فعلاً فرصت پرداختن به فتاواى همه مراجع معظم تقلید نبود، لذا این نوشته بیشتر به احکام عمومى و اتفاقى پرداخته و در برخى از موارد نیز به تفاوت فتاواى مراجع اشاره شده است.
نویسنده تحت عنوان حساب‌رسى اموال، تأکید کرده است: لباس احرام باید مباح باشد و قربانى نیز این چنین است، بلکه هرچه در این سفر خرج مى‌شود از مال حلال باشد؛ هرچند زائران خانه خدا، به‌طور غالب، افراد تلاش‌گرى هستند و با کار و دریافت مزد حلال و پس‌انداز مازاد بر مخارج سال، براى این سفر ثبت نام کرده‌اند و هرگز مالى که غصبى باشد ندارند، ولى گاهى بر اثر برخى کوتاهى‌ها وجوه شرعى واجب، مثل خمس و زکات را نپرداخته‌اند که لازم است پیش از سفر به این امر مهم توجه داشته باشند و چنانچه تاکنون حساب‌رسى اموال نداشته‌اند، با مراجعه به دفتر مرجع تقلید خود یا نماینده وى یا لااقل به روحانى کاروان مراجعه و نسبت به این مسئله اقدام کنند و چنانچه چیزى بابت خمس یا زکات یا سایر وجوه شرعى بدهکار شدند، بپردازند و با خیالى آسوده به این سفر اقدام کنند و چنانچه بدهى آن‌ها زیاد باشد، که اکنون قدرت پرداخت همه آن را نداشته باشند، مى‌توانند مهلت بگیرند و در آینده بپردازند.
نویسنده در پاسخ این پرسش: «چرا حج تمتع به این نام نامیده مى‌شود»؟ نوشته است: حج تمتع نوعى از حج است که وظیفه افراد بیرون از مکه که از فاصله 16 فرسخ یا بیشتر مى‌آیند، مى‌باشد و علت نام‌گذارى آن، این است که تمتع به معناى لذت بردن، بهره‌مند شدن است و چون در این نوع از عمره و حج در مدتى که انسان از احرام عمره خارج مى‌شود تا زمانى که بار دیگر براى حج محرم مى‌شود کارهایى که به سبب احرام، حرام شده بود، از جمله زن و مرد بر یکدیگر، حلال مى‌شود.
طواف و سایر اعمال عمره، از عبادات است و باید با نیت باشد؛ یعنى گشتن به دور کعبه باید به قصد طواف و براى اطاعت دستور خداوند باشد.
حاجى براى قربانى مى‌تواند خودش حیوان را ذبح کند و مى‌تواند به شخص دیگرى نیابت بدهد تا او از طرفش حیوان را ذبح کند. پس نیابت در قربانى براى کسى که خودش توانایى ذبح دارد، اشکال ندارد، ولى باید توجه داشت که در سال‌هاى اخیر و در کشتارگاه‌هاى جدید، به جهت ازدحام، همه حجاج نمى‌توانند به کشتارگاه بروند و زن‌ها را نیز راه نمى‌دهند... همچنین نویسنده در مورد مصرف قربانى نکته مهمى را یادآور شده است: احتیاط مستحب است، قربانى را سه قسمت کنند: یک قسمت آن را هدیه بدهند؛ قسمت دیگر را صدقه بدهند و باقى‌مانده را بخورند.
یادآورى: برخى از فقها این احتیاط را لازم دانسته‌اند، ولى امروزه عمل به احتیاط دشوار است؛ چون تمام قربانى‌ها با دستگاه‌هاى مکانیزه بسته‌بندى مى‌شود و براى استفاده مردم فقیر برخى از کشورها فرستاده مى‌شود و برداشتن و تقسیم آن‌ها دشوار و گاهى غیر ممکن است.
نویسنده در بحث کفارات محرمات احرام با بیان این مطلب که حرمت عمل، حکم تکلیفى است و وجوب کفاره، حکم وضعى است، افزوده است: چنانچه ارتکاب محرمات از روى ناچارى و با عذر باشد، حکم تکلیفى برداشته مى‌شود، ولى حکم وضعى همچنان باقى است؛ یعنى هرچند آن عمل به جهت معذور بودن مکلف، گناه محسوب نمى‌شود، ولى وجوب کفاره ساقط نمى‌شود؛ مانند:
- زیر سایه رفتن یا ماشین سقف‌دار سوار شدن، درحالى‌که ماشین دیگرى وجود ندارد و براى زائر نیز این امکان وجود ندارد تا با وسیله‌اى دیگر برود. در اینجا حرکت زیر سایبان حرام نیست، ولى کفاره یک گوسفند واجب است.
- پوشیدن لباس دوخته براى کسى که به جهت مشکلى ناچار است لباس دوخته بپوشد، مثل بیمارى که باید جوراب یا دستکش طبى دوخته بپوشد.
- استفاده از کِرِم معطر براى کسى که به جهت بیمارى پوستى باید در حال احرام نیز استفاده کند.
