سفرنامه و خاطرات حج را آنلاین بخوانید

«پایگاه اطلاع‌رسانی حج‌» وابسته به حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در امور حج و زیارت، تاکنون، منابع متعدد مکتوب و همچنین چند رسانه‌ای را برای آشنایی زائران قبل از سفر به حج و انس با حج پس از سفر ارائه کرده است که از آن جمله تعدادی از خاطرات و سفرنامه‌های سفر به سرزمین وحی است.
بدیهی است که کتاب‌های زیادی در زمینه «خاطرات و سفرنامه‌های سفر به سرزمین وحی» وجود دارد که پایگاه اطلاع‌رسانی حج در نظر دارد برای اطلاع‌رسانی به زائران حج تمتع و بالا بردن معرفت زیارت، آنها را با روش‌های گوناگون در دسترس زائران و علاقه‌مندان قرار دهد.
کتابخانه تخصصی ـ دیجیتالی حج وابسته به بعثه مقام معظم رهبری مشتمل با بیش از دو هزار و پانصد جلد کتاب و مقاله، یکی از اقدامات ابتکاری در رابطه با انتشار آثار زیارتی در حوزه الکترونیک است.
در ادامه معرفی آثاری درباره «خاطرات و سفرنامه‌های حج» تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود.
گفتنی است متن کامل این کتب در «کتابخانه تخصصی ـ دیجیتالی بعثه مقام معظم رهبری» موجود است.

کتاب «داستان باریافتگان» تألیف «میرسید‌احمد هدایتی» به کوشش «سید‌علی قاضی‌عسکر» است. مؤلّف که از رجال علمی و سیاسی عصر قاجار است، در سال ۱۳۳۸ق عازم حج می‌شود و پس از ده ماه و نیم، به زادگاه خویش «شهر ری» باز می‌گردد و سپس گزارشی جامع و مفید، از آغاز تا پایان این سفر را به رشته تحریر درمی‌آورد.
کتاب «به سوی خدا می‌رویم» تألیف «سید‌‌محمود طالقانی» است. یکی از ثمرات و دستاوردهای سفر پر برکت حج، آشنایی با تاریخ اسلام و اماکن و آثار اسلامی مکّه و مدینه است، آنها که سعادت این سفر را داشتند و یافته های خود را به صورت سفر‌نامه در اختیار دیگران قرار داده‌اند، زمینه این آشنایی را برای خوانندگان سفر‌نامه‌شان نیز فراهم کرده‌‌اند و کتاب حاضر یکی از این رحله‌ها و سفرنامه‌ها است.
کتاب «در حریم حرم» تألیف «جواد محدّثی» است. این کتاب در جستجوی اهداف و حکمت‌های مراسم و اسرار حج و اماکن تاریخی آن و در قالب سفرنامه است و بیشتر به رخدادهای اجتماعی و بایدهای این سفر عبادی، اجتماعی، سیاسی و تربیتی پرداخته است و گزارشی از حج آن سال نیز به شمار می‌رود.
کتاب «در راه خانه خدا» تألیف «عز‌الدین قلوز»، به کوشش محقق و مترجم «سید‌جعفر شهیدی» است. سفرنامه حاضر با مقدمه‌ای از مترجم است که در آن مبحث، خواننده با علت وجوب حج بر مسلمان مستطیع و این که استطاعت چیست، آشنا می‌شود. مترجم در این مقدمه هر جا که مناسب دانسته از اشعار فارسی و هر جا که واجب دانسته از احادیث اهل‌البیت(ع) افزوده و کتاب را در حقیقت مطابق ذوق و سلیقه زائران فارسی زبان آراسته است. عناوین فصول کتاب عبارت است از احرام تا بازگشت (‌جده، مکه، عرفات، منا، مدینه) و در انتها، منابع مؤلف و مترجم آورده شده است.
کتاب «سرزمین نور» که خاطرات دانشجویان از سفر حج است و نویسندگان آن جمعی از دانشجویان هستند. به حج و عمره باید با این نگرش نگریست تا منشأ تحوّل روحی و اخلاقی شود. نسل جوان و دانشجویان چند سالی است که این توفیق نصیب شان شده تا در سن جوانی، به عمره مشرف و از برکات زیارت مکه و مدینه بهره‌مند شوند.
مجموعه حاضر که به‌همت جمعی از این دانشجویان فراهم آمده بیانگر گوشه‌ای از این برکات است.
کتاب «سفرنامه مکه» تألیف «سلطان‌مراد ‌حسام‌السلطنه»، به کوشش «رسول جعفریان» آماده شده است. ادبیات سفرنامه‌نویسی در دوره قاجار رشد چشمگیری یافت. یکی از زمینه‌های سفرنامه‌نویسی این دوره، سفرهای حج است. حسام‌السلطنه فرزند عباس میرزا از جمله کسانی است که در سفر حج به سال ۱۲۹۷، وقایع و حوادث سفر خود را تقریر و یکی از ملازمانش آن را تحریر کرده است. وی کمابیش اوضاع اجتماعی و سیاسی شهرها و اماکنی چون مکه، مدینه، استانبول، سوریه، فلسطین و مصر را توصیف می‌کند. هر چند ثبت وقایع شخصی شاهزاده که معمول بین درباریان در سفرنامه‌نویسی بوده حجم بیشتر کتاب را به خود اختصاص داده است.
کتاب «سفرنامه حاج‌علیخان، اعتماد‌السلطنه» تألیف «اعتماد‌السلطنه علی‌بن‌حسین»، به کوشش «سیدعلی قاضی‌عسکر» است. سنت سفرنامه‌نویسی از دیرباز، به شکل محدود‌، در بین اقوام و ملل دنیا مرسوم بوده‌، لیکن در دو قرن اخیر توسعه و رواج قابل توجّهی یافته است. در این میان سفرنامه تنظیمی «حاج‌علیخان اعتماد‌السلطنه» حاوی اطلاعات تاریخی، جغرافیایی، علمی و دینی فراوان است که می‌تواند برای دانش‌پژوهان و به ویژه مورخان مفید باشد.
کتاب «سفرنامه حجاز» تألیف «محمد لبیب‌ البتنونی» و ترجمه «هادی انصاری» است. مؤلف کتاب، چنانکه از سفرنامه‌های او آشکار می‌شود، در دیوان دربار خدیویِ مصر «عباس پاشا حلمی دوم» مشغول خدمت بوده است، هنگامی که عباس پاشا در ۲۹ ذی‌القعده ۱۳۲۷ هجری عزم سفر حج کرد، بتنونی را طی فرمانی به همراه سایر رجال درباری خود به سفر برد. پس از مراجعت کاروان‌، بتنونی سفرنامه ارزشمند و پرمحتوای خود را به نام «الرحلة الحجازیه» نگاشت که تاکنون چند بار چاپ شده و نگارش آن پیش از تألیف «مرآة الحرمین» ابراهیم رفعت پاشا بوده؛ زیرا نامبرده در کتاب خود بارها از سفرنامه بتنونی یاد کرده است.
بتنونی دو سفرنامه دیگر به نام «رحلة الاندلسی» و «الرحلة الی امریکا» دارد. از تاریخ تولد و یا وفات او آگاهی درستی در دست نیست. لیکن به نظر می‌رسد که پس از سال ۱۳۵۰ هجری وفات کرده است. در این سفرنامه، اطلاعات سودمندی از حرمین شریفین، تاریخ قوم عرب و جغرافیای جزیرة العرب، منعکس شده است.
کتاب بعدی «سفرنامه منظوم حج» تألیف «بانویی اصفهانی از دوره صفوی» به کوشش «رسول جعفریان» است.
«سفر‌نامه منظوم حج» ۱۲۰۰ بیت مثنویِ روان و زیبا است، که بانویی فرهیخته و دانشمند در دوره صفوی سروده است. وی نکته‌ها و آگاهی‌های جالبی از شهرها و بلاد، مردم آن سامان و خُلق و خوی‌شان بیان و تصویری از چگونگی حج‌گزاری مسلمانان، به ویژه شیعیان در قرن دوازدهم ارائه می‌دهد. سراینده این منظوم، تحت تأثیر شاعر بلند آوازه حکیم نظامی این اشعار را سروده است.
کتاب «سفرنامه میرزا‌داود وزیر وظایف» تألیف «داود‌بن‌علینقی» است. در این سفرنامه تلاش شده است تا چگونگی حج‌گزاری مسلمانان، کمبود و یا نبود امکانات و ویژگی‌های هر یک از اماکن دینی و مذهبی و به ویژه حرمین شریفین تشریح و ترسیم شود.
کتاب «مرآة الحرمین» تألیف «ابراهیم رفعت‌پاشا» ترجمه «هادی انصاری» است. یکی از سفرنامه‌های منحصر به فرد، همین کتابی است که سرلشکر ابراهیم رفعت پاشا فرمانده پاسداران محمل مصری و امیرالحاج مصر به رشته تحریر در‌آورده است.
وی، جزئیات مسیر کاروان های حج و شهر مکه و ویژگی‌های مسجدالحرام و خصوصیاتی دقیق از حرم شریف نبوی و شهر مدینه و وضع فرهنگی و دیگر خصوصیات مردم آن شهر را به دقّت و تفصیل فراوان بیان کرده و میراث گرانبهایی را به ارث گذاشته است.
کتاب «مکه و مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی» تألیف «جعفر خلیلی» و ترجمه «محمدرضا فرهنگ» است. این کتاب مجموعه‌ای است از سرگذشت‌های جالب و خواندنی جهانگردان اروپایی که از مناطق دور، خود را به مکه و مدینه رسانده و اطلاعات شیرین و شنیدنی را از این سرزمین وحی، در دسترس مردمان بعد از خود قرار داد‌ه‌اند.
کتاب «همراه با خلیل» تألیف «سید‌علی قاضی‌عسکر» است. این کتاب گزارشی از سفر حج مرحوم آیت‌الله کاشانی در سال ۱۳۳۱ شمسی است که مؤلف با استفاده از خاطرات همسفران مرحوم آیت‌الله کاشانی و اسناد تاریخی، آن را تهیه کرده است.
کتاب «او و دیگر هیچ» تألیف «سعید طاهریان» است. این کتاب به صورت سفرنامه‌نویسی با سبک داستانی، گزارشی از سفر به مدینه و مکه دارد و نسبتاً با قلمی روان و جذاب نگارش یافته است، شاید بتوان گفت نویسنده از روش خسی در میقات جلال آل احمد سرمشق گرفته است.
کتاب «صفا در صفا» تألیف «سید‌منصور گتمیری» است. کتاب حاضر خاطرات سفر حج به همراه هیأت پزشکی است و نویسنده علاوه بر این که پزشک بوده در کار روزنامه‌نگاری هم نیز دستی داشته و این وظیفه را هم انجام داده است و به همین سبک هم خاطره‌نویسی کرده است.
کتاب «صبح اندیشه» تألیف «حسین رمضانی‌فرخانی» است. این کتاب که در دو فصل تدوین شده است خاطره‌نویسی مؤلف است از سفر عمره و حج که با قلمی روان و احساسی نوشته شده و خواننده را همراه خود به سفر می‌برد. در این کتاب نویسنده خاطرات جالب و خواندنی از دیگر زائران نیز آورده است که خواندنی است.
کتاب «معبد ایمان» تألیف «احمد عابدینی» است. این مجموعه، در قالب داستان، مناسک حج و امور تاریخی، اخلاقی و اجتماعی را در حد و اندازه‌ای که یک حاجی باید بداند، آموزش می‌دهد. این داستان به صورت گفتگو در یک خانواده صورت گرفته است. یکی از شخصیت‌های داستان روحانی کاروان است که در طی مراحل داستان به آیات و روایات فروانی درباره حج اشاره می‌کند.
کتاب «حج» تألیف «یوسف رضایی» است. این کتاب سفرنامه‌ای است که مؤلف آن را با آیات، روایات و اشعاری زیبا مزین کرده و با قلمی شیوا به رشته تحریر در آورده است.
کتاب «خاطرات سفر» تألیف «سیدعلی قاضی‌عسکر» است. در قرآن و روایات، نسبت به گردش و سیر و سفر بر روی زمین تأکید شده است تا در این راستا از محضر آیات و نشانه‌های الهی‌، درس‌ها و عبرت‌های خوبی را آموخت و به دیگران انتقال داد. نویسنده کتاب که خود همراه و همگام با آیت‌الله ری‌شهری در سفر به عربستان، کنیا و سودان حضور داشت، تمامِ مراحل و وقایع این سفر را با قلم شیوا و رسای خود به‌رشته تحریر در‌آورده است.
از جمله دیدارها و وقایع مهم، عبارتند از: دیدار با «عمری» پیشوای روحانی شیعیان مدینه، دیدار با قاضی القضاة و جمعیت علمای مومباسا، بازدید از دانشگاه جامعة القرآن الکریم و العلوم الإسلامیة در سودان، شرکت در همایش مهدویت در سودان و نمایش فیلم تاریخی «‌حج در زمان قدیم»، که علاقه‌مندان می‌توانند برای مشاهده فیلم، به نگارخانه حج واقع در پایگاه اطلاع‌رسانی بعثه مقام معظم رهبری مراجعه کنند.