۳ خصلت پسندیده از نگاه جوادالائمه(ع)
امام جواد(ع) «زیاد طلب آمرزش کردن، نرم خویی و مدارا با مردم و زیاد صدقه دادن» را سه خصلت پسندیده دانستند که انسان با آنها میتواند به مقام رضوان و خشنودی الهی برسد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، امام نهم شیعیان حضرت جواد(ع) در سال ۱۹۵ هجری در مدینه منوره چشم به جهان گشود. نام نامیاش محمد معروف به جواد و تقی است. القاب دیگری مانند رضی و متقی نیز داشتهاند ولی تقی از همه معروفتر است. نهمین پیشوای ما را به خاطر دست بخشنده و گستردگی جود و کرم، «جواد» میخوانند.
پدر بزرگوارش حضرت رضا(ع) و مادر ارجمندش بانویی مصری تبار به نام سبیکه بود، ریحانه و خیزران از دیگر نامهای مادر امام جواد(ع) است.
حضرت رضا(ع) در مورد منزلت فرزندش امام جواد(ع) و مادر مکرمه آن حضرت، به یارانش فرمود: من دارای پسری شدهام که همچون موسی شکافنده دریاهای علم است و مانند عیسی مادری پاک دارد.
امام محمدتقی(ع) هنگام وفات پدر ۸ ساله بودند. پس از شهادت جانگداز حضرت رضا(ع) در اواخر ماه صفر سال ۲۰۳ هجری مقام امامت به فرزند ارجمندش حضرت جوادالائمه(ع) انتقال یافت.
نفوذ دشمن در خانه
مأمون خلیفه عباسی که همچون سایر خلفای بنیعباس از پیشرفت معنوی و نفوذ باطنی امامان معصوم و گسترش فضایل آنها در بین مردم هراس داشت، سعی کرد ابنالرضا(ع) را تحت مراقبت خاص خویش قرار دهد. از اینجا بود که مأمون نخستین کاری که کرد، دختر خویش امالفضل را به ازدواج حضرت امام جواد(ع) درآورد، تا مراقبی دایمی و از درون خانه، بر امام گمارده باشد. رنجهای دائمی که امام جواد(ع) از ناحیه این مأمور خانگی برده است، در تاریخ معروف است.
از روشهایی که مأمون در مورد حضرت رضا(ع) به کار میبست، تشکیل مجالس بحث و مناظره بود. مأمون و بعد معتصم عباسی میخواستند از این راه به گمان باطل خود امام(ع) را در تنگنا قرار دهند. در مورد فرزندش حضرت جواد(ع) نیز چنین روشی را به کار بستند. به خصوص که در آغاز امامت هنوز سنی از عمر امام جواد(ع) نگذشته بود. مأمون نمیدانست که مقام ولایت و امامت که موهبتی است الهی، بستگی به کمی و زیادی سالهای عمر ندارد.
سیره هدایتی و تبلیغی امام جواد
امام جواد (ع) اولین امامی بود که در هفت سالگی به امامت رسید و این ویژگی مشترک امام جواد (ع)، امام هادی (ع) و امام مهدی (عج) بود که اگر برای نخستین بار در زمان امام جواد (ع) رخ نمیداد، به جامعه شیعه آسیب میرسید و آن حضرت با تحمل دشواریهای بسیار، ذهن شیعیان را از وسوسههای شیطانی زدود.
کارهایی که امام جواد (ع) برای رشد اسلام انجام دادند: حضور در جلسه پرسش و پاسخ عالمان شیعه، ارائه معجزههای گوناگون و استدلالهای قرآنی و تاریخی و فرستادن نمایندگانی به مناطق شیعه نشین بود. امام در هر منطقه که شیعیان حضور داشتند، یک نماینده عادل و دانشمند انتخاب میکرد که مرجع مردم باشد و تنها او با امام ارتباط داشت تا جامعه شیعه پس از تبعید یا زندانی شدن امام، سرگشته و پراکنده نشوند.
سیره اخلاقی امام جواد
خدمت به مردم و رفع نیازهای آنان در متن زندگی امامان معصوم علیهم السلام قرار دارد. امام جواد نیز در این عرصه پیشتاز بود. آن بزرگوار میفرمود: انسان با داشتن سه خصلت پسندیده میتواند به مقام رضوان و خشنودی الهی برسد: زیاد طلب آمرزش کردن، نرمخوئی و مدارا با مردم و زیاد صدقه دادن.
از منظر امام جواد (ع) خدمت رسانی به مردم، در اثر نزول رحمت الهی بر انسان است و اگر فردی در این عرصه کوتاهی و سهلانگاری نماید، ممکن است نعمتهای الهی را از دست بدهد. به این جهت، آن حضرت فرمود: نعمت خداوند بر کسی فراوان نازل نمیشود مگر اینکه نیاز مردم به وی بیشتر میشود. هرکس که در رفع این نیازمندیها نکوشد و سختیهای آن را تحمل نکند، نعمت الهی را در معرض زوال قرار داده است.
آن گرامی اعمال نیک و آثار خدمت به دیگران را برای نیکوکاران مفیدتر از افراد نیازمند میداند و میفرماید: نیکوکاران به نیکی کردن بیشتر نیاز دارند تا افراد محتاج و نیازمند؛ چرا که انسانهای خیّر، پاداش اخروی، افتخار و نام نیک را در پرونده اعمال خود ثبت میکنند. هرکسی که به خدمتگزاری و نیک رفتاری با مردم و اهل درد می پردازد، اوّل به خودش خیر و نیکی میرساند. پس او تشکر و قدردانی را در عملی که برای خود انجام داده است، از دیگری توقع نداشته باشد.
حضرت جواد(ع) با عمر کوتاه خود که همچون نوگل بهاران زودگذر بود و در دورهای که فرقههای مختلف اسلامی و غیر اسلامی در میدان رشد و نمو یافته بودند و دانشمندان بزرگی در این دوران، زندگی میکردند و علوم و فنون سایر ملتها پیشرفت کرده و کتابهای زیادی به زبان عربی ترجمه شده و در دسترس قرار گرفته بود، با کمی سن وارد بحثهای علمی شد و با سرمایه خدایی امامت که از سرچشمه ولایت مطلقه و الهام ربانی مایه گرفته بود، احکام اسلامی را مانند پدران و اجداد بزرگوارش گسترش داد و به تعلیم و ارشاد پرداخت و به مسائل بسیاری پاسخ گفت.
یکی از ابعاد بزرگ زندگی ائمه، بعد فرهنگی است. این پیشوایان بزرگ هر کدام در عصر خود فعالیت فرهنگی داشته در مکتب خویش شاگردانی تربیت میکردند و علوم و دانشهای خود را توسط آنان در جامعه منتشر میکردند، اما شرایط اجتماعی و سیاسی زمان آنان یکسان نبوده است، مثلا در زمان امام باقر (ع) و امام صادق(ع) شرایط اجتماعی مساعد بود و به همین جهت تعداد شاگردان و راویان حضرت صادق (ع) بالغ بر چهار هزار نفر میشد، ولی از دوره امام جواد(ع) تا امام عسکری(ع) به دلیل فشارهای سیاسی و کنترل شدید فعالیت آنان از طرف دربار خلافت، شعاع فعالیت آنان بسیار محدود بود و از این نظر تعداد راویان و پرورشیافتگان مکتب آنان نسبت به زمان حضرت صادق (ع) کاهش بسیار چشمگیری را نشان میدهد. تعداد راویان و اصحاب حضرت جواد(ع) قریب ۱۱۰ نفر بودهاند و جمعا ۲۵۰ حدیث از آن حضرت نقل شده، نباید تعجب کنیم، زیرا از یکسو، آن حضرت شدیدا تحت مراقبت و کنترل سیاسی بود و از طرف دیگر، زود به شهادت رسیدند و به اتفاق نظر دانشمندان بیش از ۲۵ سال عمر نکردند.