پرسمانی قرآنی در باب حج
شفاف سازی و پاسخ دادن به ذهن‌های پرسشگر، بصیرت به همراه دارد، ابعاد مختلف حج نیز از جمله مواردی است که ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، شفاف سازی و پاسخ دادن به ذهن‌های پرسشگر، بصیرت به همراه دارد، ابعاد مختلف حج نیز از جمله مواردی است که ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده است؛ در این نوشتار سعی داریم به برخی شبهات که پیرامون حج وجود دارد پاسخ دهیم.
شاید این سوال برای شما هم مطرح شده باشد که چرا هنگامى که براى زیارت خانه خدا مىرویم به زیارت رسول خدا(ص) نیز باید برویم؟ در پاسخ باید گفت: گر چه در معناى حج گفته شده است که حج آهنگ خانه خدا کردن است، اما هر کارى راهى دارد و هر خانهاى درى. خوبى در این نیست که از هر راهى قصد خانه خدا کنى. خانه خدا از دروازه رسالت راه مىگیرد و مدینه الرسول و خانه رسول(ص) از اهل بیت رسول و از باب ولایت راه مىگیرد، بنابراین زیارت رسول خدا(ص) مقدمه زیارت خانه خداست.
علاوه بر این، از آن حضرت نقل شده است هر کسى به زیارت خانه خدا بیاید و مرا زیارت نکند بر من جفا کرده است و جفا به معناى آزار است که خداوند در قرآن آزار دهندگان رسولش را لعن کرده است. از این رو برخى بزرگان دین زیارت آن حضرت را در حد واجب دانستهاند.
پرسش مطرح دیگر شاید این باشد با توجه به اینکه از دیدگاه اسلام پرستش بت و سنگ شرک است و خداوند از آن نهى کرده است، چرا مسلمانان باید به سوى حجرالاسود عبادت کرده و نماز بخوانند؟
در پاسخ باید گفت خداوند متعال دستور داده است به سوى مسجدالحرام و کعبه نماز بخوانند، نه به سوى حجرالاسود به نحوی که در آیه ۱۵۰ سوره بقره آمده است: «وَ مِنْ حَیْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ ... و از هر کجا بیرون آمدى، [هنگام نماز] روى خود را به سمت مسجد الحرام بگردانى ...»
حجرالاسود سنگى است که در رکن اسود کعبه در ارتفاع یک و نیم مترى خانه کعبه نصب شده است و حجاج در طواف خود به صورت نمادین به طرف آن حرکت کرده و آن را تقدیس و تکریم مىکنند و تقدیس و تکریم جدا از پرستش است.
از دیگر پرسش‌های مطرح علت زیارت قبور اهل بیت(ع) در حج است که در پاسخ باید گفت: قرآن کریم به مکانهاى مقدس اشاره کرده است؛ اما این اشارهها به دو گونه است. به نحوی که در بخشی به صراحت از آن مکانها نام برده؛ مانند سرزمین بیت المقدس که در آیه نخست سوره اسرا بدان اشاره شده و سرزمین مقدس طوى که در آیه ۱۲ سوره طه، آمده است. همچنین خداوند متعال مىفرماید: «خداوند کعبه، بیت الحرام، را وسیلهاى براى استوارى و سامان بخشیدن به کار مردم قرار داده است ...» و در آیات دیگر، ضمن بیان اهمیت و جایگاه سرزمین مقدس مکه و تبیین اعمال و احکام حج و مقامهاى مختلف آن، مانند: مقام حضرت ابراهیم(ع)، صفا و مروه، مسجد الحرام، حجرالاسود و ... مردم را براى زیارت و طواف خانه خدا دعوت مىکند.
قرآن کریم به صورت کلى به مکانهاى مقدسى اشاره کرده و انسان را به اهمیت و احترام آنها توجه داده و به طور کلى معیارهایى را بیان فرموده است که مىتوان با استفاده از آنها، مکانهاى مقدس و محترم را شناخت؛ از جمله مىفرماید: «ذلِکَ وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ؛ این است [سخن حق] و هر کس شعائر دین خدا را بزرگ و محترم دارد، [خوشا بر او] این صفت دلهاى پرهیزگار است.
شعائر، جمع شعیره و به معناى علامت و نشانه است و در آیه، نشانههاى وجود خدا منظور نیست؛ زیرا همه عالم نشانه وجود اویند، بلکه مقصود نشانههاى دین اوست؛ به همین سبب، برخى مفسران، «شَعائِرَ اللَّهِ» را به «معالم دین اللَّه»؛ یعنى نشانههاى دین خدا تفسیر کردهاند و تمام آنچه را در برنامههاى دینى وارد شده و انسان را به یاد خدا و عظمت آیین او مىاندازد، شعائر الهى مىدانند که بزرگداشت آنها، نشانه تقواى دلهاست.
خداوند متعال در جاى دیگرى مىفرماید: «فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ؛ در خانههایى که خدا اجازه داده که [قدر و منزلت] آنها رفعت یابد و نامش در آنها یاد شود. در آن [خانه] ها هر بامداد و شامگاه او را نیایش مىکنند.» این خانهها، همان مراکزى است که به فرمان پروردگار، استحکام یافته و مرکز یاد خداست و حقایق اسلام و احکام خدا از درون آنها نشر مىیابد و در این معناى وسیع و گسترده؛ مساجد، خانههاى انبیا و اولیا، به ویژه خانه پیامبر اکرم(ص) و خانه امیرمؤمنان على(ع) جمع است و به طور کلى، هر کانونى که به فرمان خدا برپا شود و نام او در آن برده شود و هر صبح و شام، مردان با ایمان که زندگى مادى، آنان را به خود مشغول و از یاد خدا غافل نمىکند، به تسبیح و تقدیس در آنها مشغول هستند، چنین مکانهایى، مرکز مشکات انوار الهى، ایمان، هدایت بوده داراى تقدیس و احترام است.
طبق مفهوم این آیه، مکانهایى که در آن معارف الهى مطرح مىشود و اشخاصى مانند علما، مراجع و دانشمندان الهى به تدریس و تبیین این معارف مشغول باشند، همگى داراى تقدیس و احتراماند و زیارت آنها نیز داراى اهمیت و فایده است. افزون بر این، زیارت مزار بزرگان دین، نوعى احترام به آنان و قدرشناسى از زحماتى است که آنان در راه اعتلاى دین خدا و هدایت بندگان خدا، متحمل شدهاند.
