کاربرد دیپلماسی زیارت / تخریب بقیع از لحاظ حقوق بین‌الملل قابل پیگیری است
رئیس پژوهشکده حج و زیارت با بیان اینکه ابعاد حقوقی دیپلماسی زیارت مهم است گفت: ۱۰۰ سال قبل وهابی‌ها قبرستان بقیع را تخریب و به مقدسات جهان اسلام توهین کردند که دارای ابعاد بین‌المللی است و می‌توان پیگیری‌های بین‌المللی در ارتباط با تخریب اماکن مقدس انجام داد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، علی‌اکبر ضیایی، رئیس پژوهشکده حج و زیارت، روز دوشنبه، ۱۳ بهمن در پیش‌نشست نخستین همایش بین‌المللی «دیپلماسی زیارت» که به میزبانی دانشگاه شیراز و در بستر فضای مجازی برگزار شد، گفت: بحث زیارت و دیپلماسی زیارت یکی از شاخه‌های مهم دیپلماسی فرهنگی به شمار می‌آید.
وی افزود: مفهوم دیپلماسی فرهنگی و دیپلماسی‌های دیگر عمدتاً در سال‌های اخیر یک بحث نو و جدیدی است که ابعاد بین‌المللی دارد و در نفوذ فرهنگی، تعاملات سیاسی، نزدیکی بین کشورها و حتی جنگ نرم این دیپلماسی‌ها تعاریف خود را داشته و کاربردهای بسیار مؤثری دارند.
ضیایی با یادآوری اینکه کتاب‌ها و مقالات بسیار ی در بحث دیپلماسی فرهنگی و دینی نوشته شده است، گفت: دیپلماسی زیارت بخشی از دیپلماسی دینی است و دیپلماسی دینی جزوی از دیپلماسی فرهنگی است و یکی از ابزارها و روش‌هایی است که می‌تواند سبب همگرایی جهان اسلام و مقابله با جبهه کفر و استکبار شود و دارای جنبه‌های عبادی و سیاسی است.
وی با بیان اینکه معنی واژه زیارت یعنی ملاقات با کسی یا چیزی و آن چیزی که مورد زیارت واقع می‌شود، می‌تواند شخص یا پیشوای دینی باشد و یا اینکه مکانی مانند کعبه، بقیع یا عتبات عالیات باشد، گفت: زیارت دارای ابعاد دینی، سیاسی، حقوقی و توریسم دینی است و از نظر دینی طبیعتاً هدف از زیارت اظهار ارادت است یا ابراز احترام و کسب فیض معنوی که در زیارت‌های دینی عمدتاً کسب فیض معنوی در اولویت این نوع اهداف در ارتباط با زیارت است.
رئیس پژوهشکده حج و زیارت بیان کرد: همان‌طور که امام(ره) درباره حج فرمودند برائت از مشرکین یکی از ارکان مهم حج است و حج ابراهیمی بدون آن امکان‌پذیر نیست، پرداختن به ابعاد سیاسی و اجتماعی به مراسم عبادی از جمله حج یکی از اهداف مهم ما بوده است و در زمینه دیپلماسی حج هم در سال گذشته اقداماتی از نظر اعلام فراخوانی برای این همایش بین‌المللی انجام دادیم که در همین ماه اعلام و به صورت مجازی اجرا می‌شود.
وی با اشاره به ابعاد سیاسی دیپلماسی زیارت گفت: وقتی افراد بسیاری برای زیارت مکان مقدسی به منطقه‌ای حرکت کنند طبیعتاً ابعاد سیاسی و اجتماعی خاصی هم پیدا می‌کند. به عنوان مثال وقتی از تهران به زیارت امام رضا(ع) می‌رویم در بعد داخلی این کار دارای ابعاد اجتماعی است و موضوعات مختلفی از آن متفرع می‌شود که بحث توریسم دینی و مباحث تأثیرگذار فرهنگی در داخل کشور و آسیب‌های اجتماعی هم مطرح است اما زیارت در بعد کشور به کشور و ملت به ملت می‌تواند یکی از عوامل مهم همگرایی در جهان اسلام باشد.
ضیایی با بیان اینکه در بحث وحدت اسلامی می‌توان از دیپلماسی زیارت استفاده کرد و اختلافات منطقه‌ای دولت‌های مختلف را با استفاده از آن حل کرد، گفت: حتی در دیپلماسی زیارت می‌توان مشکلات جوانان و تهاجم فرهنگی و غیره را مورد بحث و بررسی قرار داد.
وی با تأکید بر اینکه یکی از محورهای مطالعات ما در زیرمجموعه فرهنگ، زیارت و دیپلماسی زیارت باشد، گفت: در حوزه جنگ نرم و مقابله با دشمن طبیعتاً وقتی با یک ملت از طریق یک شخص مقدسی یا مکان مقدسی ارتباط برقرار می‌کنید این مسئله می‌تواند باعث تحریک دولت‌های رقیب قرار گیرد. همچنین مباحث دشمن‌شناسی و مقابله با دشمنان، دفع شبهات سیاسی و اجتماعی و مواردی که موجب تقویت امت اسلامی و خوف استکبار و جبهه دشمن می‌شود در دیپلماسی زیارت قابل تعریف است و می‌توان از آن در رابطه با این موضوعات استفاده کرد.
ضیایی با ذکر این نکته که ابعاد حقوقی دیپلماسی زیارت مهم است، گفت: ۱۰۰ سال قبل وهابی‌ها قبرستان بقیع را که محل زیارت شیعه و سنی بوده است، تخریب کرده‌اند و این احترام اجتماعی را رعایت نکرده و به مقدسات جهان اسلام توهین کردند که دارای ابعاد بین‌المللی است و می‌توان پیگیری‌های بین‌المللی در ارتباط با تخریب اماکن مقدس انجام داد.
رئیس پژوهشکده حج و زیارت در ادامه به بحث توریسم دینی اشاره کرد و گفت: توریسم دینی یکی از موارد مهم و کلیدی در دیپلماسی زیارت است که بسیاری از کشورهای سکولار که حاکمیت آن‌ها دینی نیست مانند کشورهای شرق آسیا که توریسم یکی از محورهای مهم کسب درآمد آنان است مورد استفاده قرار می‌گیرد لذا برای بسیاری از کشورها می‌توان دیپلماسی زیارت را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان مهم توریسم دینی مورد بررسی قرار داد.
وی با یادآوری اینکه یکی از منابع مهم درآمد مسلمانان شرق آسیا بحث توریسم دینی است که بهره‌گیری از تجارب آنان برای این دانش بسیار مهم است، گفت: توریسم تعریف شده‌ای که در ترکیه یا کشورهای دیگر وجود دارد، در ایران نداریم زیرا کشوری با قوانین اسلامی هستیم و باید قوانین اسلام از سوی توریست‌ها رعایت شود البته ظرفیت‌های توریسم فرهنگی مانند تخت جمشید، آرامگاه‌های شاعران و ادبا و غیره که ذخایر فرهنگی کشور هستند و همچنین حرم‌های اهل بیت(ع) که می‌توانند بهترین زمینه برای جذب توریسم دینی باشند وجود دارد.
ضیایی یادآور شد: بسیاری از مسلمانان منطقه آسیای مرکزی که عمدتاً اهل سنت هستند رسم دارند که پیش از انجام مراسم حج، به زیارت امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) بروند و این کار را مقدمه حج خود می‌دانند و این مسئله ظرفیت بسیار بالایی است که مسلمانان آسیای مرکزی به شهرهای مقدس ما می‌آیند و به زیارت می‌پردازند لذا می‌تواند ظرفیت بسیار خوبی در حوزه‌های سیاسی، حقوقی، دینی و توریسم دینی علاوه بر جنبه‌های عبادی و معنوی باشد.
رئیس پژوهشکده حج و زیارت در پایان به برگزاری نخستین همایش بین‌المللی «دیپلماسی زیارت» اشاره کرد و گفت: این همایش در تاریخ ۲۹ بهمن با همکاری دانشگاه‌ها و مراکز متعددی از جمله مؤسسه بین‌المللی ابرار معاصر، دانشگاه شیراز، آستان قدس رضوی، دانشگاه ادیان و مذاهب، مرکز تحقیقات استراتژیک خاورمیانه و غیره برگزار خواهد شد.
