انواع عبادت و بهترین نوع آن

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، شرح دعای روز پانزدهم ماه مبارک رمضان را با شرح حجت الاسلام والمسلمین محمد حسن زمانی، مسئول دفتر اجتماعی-سیاسی اجتماعی حوزه های علمیه منتشر می کند.

«اَللّهُمَّ ارْزُقْنی فیهِ طاعَةَ الْخاشِعینَ وَاشْرَحْ فیهِ صَدْری بِاِنابَةِ الْمُخْبِتینَ بِاَمانِکَ یا اَمانَ الْخاَّئِفینَ/ خدایا فرمانبرداری فروتنان را در این ماه روزی من گردان و بگشا سینه ام را برای بازگشتن بسویت همانند بازگشتن خاشعان به امان  تو ای امان بخش ترسناکان».

بنده روزه دار در این روز دو درخواست از خداوند متعال دارد.

در بند اول از این دعا آمده است: «اَللّهُمَّ ارْزُقْنی فیهِ طاعَةَ الْخاشِعینَ/ خدایا فرمانبرداری فروتنان را در این ماه روزی من گردان».

عبادات از نظر خشوع در سه حالت می تواند قرار داشته باشد؛ نمازهایی که ما می خوانیم یکی از این سه حالت را داشته و ما در یکی از این سه دسته قرار داریم:

* نماز و عباداتی که ریشه در نفاق دارد

نوع اول، نماز و عبادت با کسالت است؛ با خستگی، بی رغبتی و ... به انجام عبادت می پردازیم؛ قرآن این کسالت و بی رغبتی در عبادات، نماز و اطاعت امر الهی را یکی از جلوه های نفاق و ویژگی های منافقین می شمارد؛ خدا نکند که ما دچار کسالت و بی رغبتی در انجام وظایف الهی شده و از ریشه نفاق در درون خود غافل شویم.

در آیه ۱۴۲ سوره نساء آمده است: «إِنَّ الْمُنافِقینَ یُخادِعُونَ اللّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَی الصَّلاةِ قامُوا کُسالی یُراؤُنَ النّاسَ وَ لا یَذْکُرُونَ اللّهَ إِلاّ قَلیلاً/ منافقان می خواهند خدا را فریب دهند؛ در حالی که او آنها را فریب می دهد; و هنگامی که به نماز بر می خیزند، با کسالت بر می خیزند; و در برابر مردم ریا می کنند; و خدا را جز اندکی یاد نمی نمایند».

    * نماز و عبادت با غفلت

نوع دوم در عبادت ها، نماز و عبادت با غفلت از خداست؛ ممکن است با کسالت نبوده و نشاط داشته باشد؛ ولی در درون نماز و عبادات از خدا غافل است و حضور قلب ندارد.

ممکن است این نوع عبادات از نظر فقهی مسقط تکلیف باشد؛ اما شاید برکات و ثوابی نداشته باشد و خداوند در آیات قرآن از کلمه ویل برای آنان استفاده کرده است.

خداوند در آیات ۴ الی ۷ سوره قریش می فرماید: «فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ ﴿٤﴾ الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ سَاهُونَ ﴿٥﴾ الَّذِینَ هُمْ یُرَاءُونَ ﴿٦﴾ وَیَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ ﴿٧﴾/ پس وای بر نمازگزارانی که... (۴) در نماز خود سهل ‏انگاری می ‏کنند، (۵) همان کسانی که ریا می ‏کنند، (۶) و دیگران را از وسایل ضروری زندگی منع می ‏نمایند! (۷)».

*بهترین نماز و عبادت

نوع سوم از عبادت ها خشوع است؛ خشوع یعنی توجه تام به خدا همراه با تضرع و کوچک دانستن خود در برابر خدا.

خشوع در قرآن مورد تقدیر قرار گرفته است و در آیه ۴۵ و ۴۶ سوره بقره آمده است: «وَاسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَی الْخَاشِعِینَ ﴿۴۵﴾ از شکیبایی و نماز یاری جویید و به راستی این [کار] گران است مگر بر فروتنان (۴۵) الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَأَنَّهُمْ إِلَیْهِ رَاجِعُونَ ﴿۴۶﴾ همان کسانی که می‏ دانند با پروردگار خود دیدار خواهند کرد و به سوی او باز خواهند گشت (۴۶)».

در بند دوم از این دعا آمده است: «وَاشْرَحْ فیهِ صَدْری بِاِنابَةِ الْمُخْبِتینَ/ و بگشا سینه ام را برای بازگشتن بسویت همانند بازگشتن خاشعان».

سه نکته در این بخش از دعا قابل توجه است:

۱. شرح صدر؛ برخی از افراد شرح صدر نداشته و زود عصبانی یا ناامید می شوند و این افراد ناکامند.

حضرت موسی (ع) پس از دریافت پیامبری احساس کرد شرح صدر نداشته و زود عصبانی می شود؛ لذا از خداوند خواست: «قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی ﴿۲۵﴾ گفت پروردگارا سینه‏ ام را گشاده گردان (۲۵) وَیَسِّرْ لِی أَمْرِی ﴿۲۶﴾ و کارم را برای من آسان ساز (۲۶) وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسَانِی ﴿۲۷﴾ و از زبانم گره بگشای (۲۷) یَفْقَهُوا قَوْلِی ﴿۲۸﴾ [تا] سخنم را بفهمند (۲۸)» و این دعایی است که خوب است روحانیون داشته باشند؛ چراکه مواقعی در برابر اعتراض ها، اشکالات، سوالات، اهانت ها و تهمت ها قرار می گیرند و نباید هیچگاه عصبانی شوند و جز لبخند و تبسم، مخاطب چیزی از آنان نبیند.

۲. مخبتین؛ مخبت دلداده خداست و نشانه دلدادگی، عشق به خدا، قرآن و عبادات می باشد.

در آیه ۳۴ و ۳۵ سوره حج نشانه های مخبتین آمده است: « ... وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِینَ * الَّذِینَ إِذا ذُکِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الصّابِرِینَ عَلی ما أَصابَهُمْ وَ الْمُقِیمِی الصَّلاةِ وَ مِمّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ/ متواضعان و تسلیم شوندگان را بشارت ده * همانها که چون نام خدا برده می شود، دل هایشان پر از خوف (پروردگار) می گردد; و شکیبایان در برابر مصیبت هائی که به آنان می رسد; و آنها که نماز را بر پا می دارند، و از آنچه به آنان روزی داده ایم انفاق می کنند».

۳. أنابه؛ گاهی مخبتین انابه به درگاه حق دارند؛ إنابه چیست؟ إنابه حالت تضرع به درگاه خداوند است و چه خوب است که ما به مقام منیبین برسیم؛ قرآن در آیه ۳۳ سوره روم می فرماید: «وَ إِذا مَسَّ النّاسَ ضُرٌّ دَعَوْا رَبَّهُمْ مُنِیبِینَ إِلَیْهِ ثُمَّ إِذا أَذاقَهُمْ مِنْهُ رَحْمَةً إِذا فَرِیقٌ مِنْهُمْ بِرَبِّهِمْ یُشْرِکُونَ/ هنگامی که رنج و زیانی به مردم برسد، پروردگار خود را می خوانند و توبه کنان به سوی او باز می گردند; اما همین که رحمتی از خودش به آنان بچشاند به ناگاه گروهی از آنان نسبت به پروردگارشان مشرک می شوند».